میثم نوروزی با بیان اینکه عدالت ضابطه غالب بر جهان خلقت است، اظهار کرد: نظام کائنات بر پایه عدل پابرجا است و در قلمرو تدبیر و اجتماع، دادگری و اقامه عدالت قدیمی‌ترین هدفی بوده که پیوسته در فکر و خاطر دانشمندان و مصلحت‌اندیشان اجتماعی بوده که نظام‌های حقوقی، با وجود تفاوت برداشت‌ها، در اصل عدالت به‌عنوان مبنای حقوق بشر توجه خاصی دارند، اما در نظام اسلامی، این عقیده معنای واضح‌تری دارد.

وی با بیان اینکه عدل همچون توحید در همه مسائل اعتقادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حقوقی نظام اسلامی وجود دارد، افزود: هدف دین ساماندهی روابط اجتماعی براساس قانون عدل تبیین می‌شود و در این نظریه، همان‌طور که پیامبران الهی مأمور هستند تا عدالت را اجرا کنند، مردم به‌تبعیت از آنها مکلف هستند تا در راستای اجرای عدالت کوشش کنند همانطور که آیه ۱۴۶ سوره آل عمران اشاره شده تعداد زیادی از مردان بزرگ و دلاور در کنار پیامبران برای اجرای عدالت با ظالمان مقابله کرده‌اند.

عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه بوعلی‌سینا بیان کرد: در مورد عدالت اجتماعی باید توجه داشت که عدالت اجتماعی از جذاب‌ترین شعار‌های مکاتب بشری در طول تاریخ بوده و در دهه‌های اخیر نیز یکی از مهمترین موضوعاتی است که دانشمندان علوم اجتماعی به آن توجه دارند که این مسأله ناشی از رویکرد واقع‌بینانه همه رشته‌های علوم انسانی به فرآیند نابرابری در جهان بوده و در عصر حاضر، اصلی‌ترین علت بحران‌های جوامع بشری در نابرابری اجتماعی و بی‌عدالتی ریشه دارد.

وی با بیان اینکه چشم‌انداز حیات بدون عدالت، تاریک جلوه می‌کند، ادامه داد: جغرافی‌دانان نیز در دهه‌های پیشین بیش از گذشته به تأثیر عدالت اجتماعی و نابرابری در مورفولوژی و سازمان‌یابی فضایی شهر‌ها توجه دارند و جان استوارت میل، نخستین کسی است که اصطلاح عدالت اجتماعی را به معنای امروزی به کار برد و طبق نظر او عدالت اجتماعی یعنی جامعه، رفتار یکسانی با همه‌کسانی داشته باشد که شایستگی دارند همچنین دیوید اسمیت نیز نخستین جغرافی‌دانی بود که به رفاه و عدالت اجتماعی اشاره کرد.

نوروزی تصریح کرد: تعریف عدالت در بیان نویسندگانی مانند هاروی به‌عنوان مجموعه‌ای از اصول در نظر گرفته می‌شود که برای حل‌وفصل دعاوی متضاد به وجود آمده است و عدالت اجتماعی نیز در واقع کاربرد خاص این اصول برای غلبه بر تعارضاتی است که لازمه همکاری اجتماعی برای پیشرفت افراد است و مفهوم عدالت اجتماعی برخلاف تصور رایج، مفهومی به‌غایت ذهنی و سیال است به‌طوریکه مضمونی عینی، مشخص و قابل‌قبول برای همگان تصور نمی‌شود.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: در حقوق بشر غربی در بیشتر موارد مساوات برابر با عدالت در نظر گرفته‌شده و به‌ویژه این مسأله در حقوق جنسیتی، ازدواج و حقوق کودکان مشهود است و مهمترین آثاری که بر عدالت مقرر هستند شامل شکل‌گیری جامعه آرمانی بوده که در نگرش توحیدی، عدالت پس از توحید جوهره اصلی حقوق بشر به حساب می‌آید و این استنباط می‌تواند حقوق بشر را از وضعیت مطلق‌گرایی بیرون ساخته و با حقیقت سازگار سازد.

وی با بیان اینکه فلسفه حقوق بشر در اصل تأمین عدالت است، گفت: حقوق بشر به نظم اجتماعی رنگ عدالت می‌بخشد و به نفع انسان‌های آسیب‌پذیر نظام‌های حقوقی را عادلانه می‌سازد و اسلام یک نظام ایده‌آل است که در آن از سویی، جامعه الگو به تصویر کشیده می‌شود تا مردم آن را سرمشق خود قرار دهند و از سوی دیگر جایگاهی شایسته و ویژه برای مردم ساخته می‌شود تا در یک نظام ارزشی نقش‌آفرینی کنند و دارای حق و تکلیف باشند.

نوروزی افزود: هنگامی که حاکم خود را وقف عدالت کند و جامعه بر پایه عدل انتظام یابد، مدینه فاضله یا جامعه آرمانی ایجاد می‌شود و علت این است که اقامه عدالت، مقیاس راستی و صحت عمل حکومت است و سیاستمدار جامعه موظف است، روابط اعضای جامعه را براساس عدل نظام‌مند سازد همچنین عمل خاص دولت‌ها مقابله با حق‌کشی و محافظت از عدالت اجتماعی بوده و جامعه نمونه اسلامی، خصلت‌هایی دارد که یکی از آنها ضمانت حقوق بشر و احقاق حق است.

وی با بیان اینکه تکامل اجتماعی یکی دیگر از آثار مقرر بر عدالت است، خاطرنشان کرد: اسلام نظامی است اجتماعی، که فضیلت پسندیده را در سعادت انسان‌ها می‌بیند و حقیقت شریعت دین و اهتمام پیامبران الهی این است که مردم با بهره‌گیری از تعلیم دین و میزان حق و باطل، خود به اقامه قسط و عدل بپردازند چراکه عدالت زمینه‌ساز همیاری و شرط تکامل اجتماعی است.

نوروزی ادامه داد: روح عدالت که در حقوق بشر نهفته است، از اعماق عدالت‌خواهی اسلام سرچشمه می‌گیرد و طبع فردگرایی و اصالت فرد را در قلمرو حقوق بشر بی‌اعتبار می‌سازد و به آن طینت عادلانه می‌دهد. عدالت مانند توحید، یکی از مقیاس‌های ارزیابی حقوق بشر است و به عبارت دیگر به هیچ وجه حقوق بشر نمی‌تواند از حیطه عدالت خارج باشد به همین علت اصرار بر اجرای عدالت به‌منزله یک آیین سیاسی همواره فکر و خیال عالمان را درگیر خودساخته است.

منبع: ایسنا