امروز اول فروردین، شصت و یکمین سالروز اعلام عزای عمومی حضرت آیت‌الله العظمی سید روح‌الله موسوی خمینی و همراهی بخش‌هایی از جامعه و حوزه‌های علمیه با ایشان در سال ۱۳۴۲ است.

با متوقف شدن اجرای شیوه‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در آذر ۱۳۴۱، محمدرضا پهلوی سرخورده و عصبانی عامل این اتفاق را که بعد از دو ماه نامه‌نگاری و افشاگری و مبارزه آیت‌الله سید روح‌الله خمینی و همراهی برخی مراجع و بزرگان حوزه‌های علمیه از جمله آیات عظام سید محمدرضا گلپایگانی، عبدالکریم حائری میبدی و سید محمدکاظم شریعتمداری رقم خورد، اسداله اعلم دانست.

پهلویِ پسر برای جبران این اتفاق که او آن را «شکست در برابر روحانیت» می‌دانست در آیین گشایش کنگره ملی کشاورزان که در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۴۱ در تهران برگزار شد، حضور یافت و طی نطقی مفصل خبر از اجرای سلسله اصلاحات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تحت عنوان «انقلاب سفید» داد.

او در آن کنگره صحبت از برگزاری همه‌پرسی سراسری برای قبول یا رد تصمیمش کرد و از کشاورزان و مردم خواست در این همه‌پرسی شرکت کنند. ۱۵ روز بعد از این سخنرانی در ششم بهمن ۱۳۴۱ زمینه انجام رفراندوم اصلاحات اقتصادی و اجتماعی مدنظر محمدرضا شاه که متاثر از سیاست خارجی دولت جیمی کارتر بود، به وجود آمد. طبق اعلام رسانه‌های حکومتیِ آن زمان حدود ۶ میلیون و ۱۲۰ هزار نفر در این رفراندوم شرکت کردند که بیش از پنج میلیون و ۵۹۸ هزار نفر با خواسته شاه موافقت کردند.

هر چند که آمار و ارقام اعلام شده بعدا توسط امام به چالش کشیده و زیر سوال برده شد، اما شاه بی‌توجه به انتقادات اصول «انقلاب سفید» را که ابتدا شش اصل داشت، ابلاغ کرد. او البته این اصول را به مرور به بیش از۲۰ اصل افزایش داد.

برخی مفاد مدنظر شاه شامل الغای رژیم ارباب و رعیتی و اجرای اصلاحات ارضی در سراسر کشور، ملی کردن جنگلها، فروش سهام کارخانجات دولتی به عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی، سهیم کردن کارگران در منافع کارگاه‌های تولیدی و صنعتی، اصلاح قانون انتخابات، سپاه دانش، سپاه بهداشت، سپاه ترویج و آبادانی، خانه‌های انصاف، ملی کردن منابع آب، نوسازی شهر‌ها و روستا‌ها و اصلاحات اداری بود.

شاه با این مفاد از یک سو در پی زهرچشم گرفتن از روحانیون بود و از سوی دیگر در فکر بهبود موقعیت اجتماعی و سیاسی خود بین مردم و اثبات وفاداری و تعهدش به ایالات متحده بود.

به دنبال این رفتار شاه، حضرت امام در نشست‌های هفتگی با مراجع و علمای قم آنان را نسبت به عواقب تصمیمات شاه آگاه کردند.

رایزنی بی‌فایده

امام خمینی در صحبت با مراجع و علما، پیامد‌های این تصمیم را بررسی و ابعاد آن را برای آنان باز کردند. همین نشست‌ها قرار شد از دولت وقت خواسته شود نماینده‌ای به قم فرستاده شود تا علت این تصمیم شاه را جویا شوند. به دنبال این توافق و انتقال آن به دولت، شخصی به نام «بهبودی» به قم رفت و با امام و سایر روحانیون و علمای قم صحبت کرد، اما نتیجه این دیدار بی‌حاصل بود.

این بار نماینده‌ای از مراجع و بزرگان حوزه‌های علمیه روانه پایخت شد. آیت‌الله کمالوند به نمایندگی از امام و سایر روحانیون به کاخ سعدآباد رفت و با شاه صحبت کرد و نظرات مراجع نسبت به تصمیم شاه را به اطلاع رساند.

پهلویِ پسر در واکنش به سخنان آیت‌الله کمالوند به تندی رفتار کرد و گفت: «اگر آسمان به زمین بیاید و زمین به آسمان برود من باید این برنامه را اجرا کنم. زیرا اگر اجرا نکنم از بین خواهم رفت.»

با به بن‌بست خوردن مذاکرات، امام خمینی و برخی علما رفراندوم انقلاب سفید را تحریم کردند با این حال دربار و دولتِ وقت پهلوی با عزمی راسخ‌تر زمینه برگزاری رفراندوم را به وجود آوردند و ایران در ششم بهمن ۱۳۴۱ شاهد به رفراندوم گذاشته شدن اصلاحات اقتصادی و اجتماعی بود.

امام خمینی در اعتراض به سیاست‌های رژیم پهلوی در پیامی که بیست و دوم اسفند ۱۳۴۱ در قم صادر کردند با مخاطب قرار دادن علما و روحانیون کشور، نوروز ۱۳۴۲ را عزای عمومی اعلام کردند.

ایشان در این پیام تاکید کردند: «خدمت ذی شرافت حضرات علمای اعلام و حجج اسلام- دامت برکاتهم. أَعظَمَ‌اللَّهُ تَعَالَی أُجُورَکُم. چنانچه اطلاع دارید دستگاه حاکمه می‌خواهد با تمام کوشش به هَدمِ احکام ضروریه اسلام قیام و به دنبال آن مطالبی است که اسلام را به خطر می‌اندازد؛ لذا اینجانب عید نوروز را به عنوان عزا و تسلیت به امام عصر- عجل‌اللَّه تعالی فرجه- جلوس می‌کنم و به مردم اعلام خطر می‌نمایم. مقتضی است حضرات آقایان نیز همین رویه را اتخاذ فرمایند تا ملت مسلمان از مصیبت‌های وارده بر اسلام و مسلمین اطلاع حاصل نمایند.»

محمدرضا پهلوی نیز یک روز بعد با حضور در بین فرماندهان هوانیروز مستقر در پایگاه چهارم شکاری ارتش در دزفول ملقب به «وحدتی» از با توهین به مراجع و روحانیون از آنان به زشتی یاد کرد و از هتک حرمت و سرکوب قریب‌الوقوع اعتراضات طلاب علوم دینی صحبت کرد.

منبع: ایسنا