چهاردهم ماه مارس مصادف با ۲۴ اسفند به روز جهانی عدد پی نامگذاری شده است؛ پی (π) نسبت محیط دایره به قطر آن و تقریبا ۳.۱۴ است. پی یکی از معروف‌ترین نماد‌ها در ریاضیات است و کاربرد‌های مهمی در علوم و فنون مختلف مانند فیزیک، مهندسی و آمار دارد.

دلیل اینکه چرا این روز برای نامگذاری عدد پی انتخاب شده است به چگونگی نوشتن روز/ماه در تاریخ میلادی باز می‌گردد، چهاردهمین روز سومین ماه میلادی یعنی ۳/۱۴ با سه رقم نخست عدد پی مطابقت دارد.

بر اساس برخی اطلاعات و اخبار موجود، جشن روز عدد پی برای نخستین بار در چهاردهم مارس سال ۱۹۸۸ به ابتکار «لری شاو» فیزیکدان آمریکایی گرامی داشته شد تا ارتباط صمیمانه‌تری با ریاضیات برقرار شود.

از طرفی این روز مصادف با تولد «آلبرت انیشتین» از مشهورترین و تأثیرگذارترین دانشمندان قرن بیستم نیز است؛ این فیزیکدان بزرگ در ۱۴ مارس سال ۱۸۷۹ به دنیا آمد.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در سال ۲۰۱۹ تصمیم گرفت تا روز چهاردهم مارس را که به روز عدد پی نام داشت به‌عنوان «روز جهانی ریاضیات» نامگذاری کند؛ آگاهی جهانی بیشتر از علوم ریاضی برای پرداختن به چالش‌های موجود در زمینه‌های مختلف مانند هوش مصنوعی، تغییرات آب و هوا، انرژی و کیفیت زندگی و نشان دادن نقش اساسی علوم ریاضی در دستیابی به توسعه پایدار از جمله اهداف نامگذاری روز جهانی ریاضیات است.

در پایگاه اینترنتی «خانه ریاضیات اصفهان» آمده است: عدد پی یکی از مهمترین کشفیات در ریاضیات است، کارشناسان ریاضی هنوز نتوانسته‌اند زمان مشخصی برای شروع استفاده از این عدد تعیین کنند. عده زیادی، مصریان و برخی دیگر، یونانیان باستان را کاشفان این عدد می‌دانند، اما بررسی‌های جدید نشان می‌دهد هخامنشیان هم با این عدد آشنا بودند. بررسی‌های کارشناسی که روی سازه‌های تخت جمشید به‌ویژه ستون‌ها و اشکال مخروطی آن انجام شده است نشان می‌دهد که هخامنشیان ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش، از دانشمندانی که به خوبی با ریاضیات محض و مهندسی آشنا بودند، استفاده می‌کردند. آنان برای ساخت حجم‌های مخروطی راز عدد پی را شناسایی کرده بودند.

همچنین طبق اسناد موجود، «غیاث‌الدین جمشید کاشانی» ریاضیدان و دانشمند ایرانی در قرن نهم هجری در «رساله المحیطیه» که دربارهٔ دایره نوشت، عدد پی را با ۱۶ رقم درست پس از ممیز یافت که تا ۱۸۰ سال بعد کسی نتوانست آن را گسترش دهد.

عدد پی، شناخته‌شده‌ترین ثابت ریاضی در جهان و به «ثابت ارشمیدس» نیز معروف است؛ پی به‌عنوان یک عدد گُنگ و متعالی که اعشار آن تا بی‌نهایت دارای هیچ تکرار یا الگوی خاصی نیست شناخته می‌شود که همین امر آن را شگفت انگیز کرده است.

به گفته دانشمندان و ریاضیدانان، از آنجا که مقدار دقیق پی قابل محاسبه نیست، بنابراین نمی‌توانیم ناحیه یا محیط دقیق دایره را نیز پیدا کنیم.
روز جهانی «عدد پی»، فرصتی برای ارتباط صمیمانه با ریاضیات

در حالی که محاسبه عدد پی به هزاران سال قبل باز می‌گردد، اما در سال‌های اولیه قرن هجدهم میلادی بود که از حرف یونانی «π» برای نشان دادن این عدد ثابت ریاضی استفاده شد.

امروزه اکثر مردم در دنیا، عدد پی را می‌شناسند، اما شاید تعداد کمی از آنها با کاربرد‌های فراوان این ثابت ریاضی در دنیا و در رشته‌های مختلف مانند فیزیک، نجوم، معماری و ساخت و ساز آشنا باشند، در مطلبی که به نقل از آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا عنوان شده، آمده است: «پی تنها یک عدد فانتزی نیست. در واقع به فضاپیما‌های ناسا قدرت می‌دهد، مریخ‌نورد را روی چرخ‌هایش حرکت می‌دهد، به ما امکان می‌دهد نگاهی به زیر ابر‌های مشتری بیندازیم و دیدگاهی جدید بر روی زمین به ما می‌دهد.»

روز جهانی عدد پی در چند سال اخیر نیز در کشورمان مورد توجه قرار گرفته است بطوریکه برخی از انجمن‌های علمی و خانه‌های ریاضیات در شهر‌های مختلف برنامه‌هایی را به مناسبت آن برگزار می‌کنند؛ در واقع این روز بهانه‌ای است تا مباحث مرتبط با ریاضی و کاربرد‌های آن با برگزاری برنامه‌ها و گردهمایی‌های مختلف با زبانی ساده به دیگران منتقل شود تا بتوانند ارتباط بهتری و بیشتری با ریاضیات برقرار کنند.

یک استاد دانشگاه در رشته ریاضی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: نامگذاری روز‌هایی مانند عدد پی در تقویم جهانی به‌منظور جلب توجه بیشتر مردم به موضوع‌های خاص و فراموش نشدن آنها انجام می‌شود.

پیام سراجی افزود: روز جهانی عدد پی در سال‌های اخیر در مناسبت‌های علمی کشورمان نیز وارد شده و همانطور که در روزهایی، یاد دانشمندانی مانند خیام نیشابوری گرامی داشته می‌شود برای روز جهانی عدد پی نیز برنامه‌هایی در نظر گرفته می‌شود.

وی تاکید کرد: اینکه گرامیداشت این روز چقدر می‌تواند در ترویج فرهنگ و مفاهیم ریاضیات در بین مردم موثر باشد به همت و تلاش علاقه‌مندان و کارشناسان رشته ریاضی بستگی دارد که چقدر برنامه‌های مفید برای دبیران، دانش اموزان، استادان و دانشجویان ارائه شود.

او «پی» را یکی از اعداد خاص در ریاضیات دانست و گفت: این عدد هر جا که دایره و اشکال‌ها مرتبط با آن مانند استوانه باشد خود به خود ظاهر می‌شود، در واقع این عدد در ساختار هندسه طبیعت وجود دارد و حکمت خداوند، چنین ساختار هندسی را برای جهان انتخاب کرده است.

این استاد ریاضی با بیان اینکه هنوز پرسش‌های زیادی درباره عدد پی و همچنین مباحث هندسه در دنیا وجود دارد که بطور دقیق نمی‌توان به آنها پاسخ داد، تصریح کرد: فرزندان ما از کودکی مفاهیم هندسه مانند فاصله، اَشکال مختلف مانند دایره و مربع و زاویه را درک می‌کنند و به مرور زمان فهم آنها از هندسه توسعه می‌یابد.

سراجی با اشاره به اینکه در جهان ما به جز هندسه اقلیدسی، هندسه‌های دیگر (نااقلیدسی) هم وجود دارد، تصریح کرد: در پاسخ به اینکه چرا عدد پی ۳.۱۴ است باید گفت که این مقدار، نتیجه منطقی از اصول هندسه اقلیدسی است.

او  خاطرنشان کرد: عدد پی در هندسه، توابع مثلثاتی، آمار و احتمالات کاربرد اساسی دارد و به تبع آن در سایر علوم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به گفته وی، در ریاضیات موزه‌ای از اعداد خاص و جالب می‌توان در نظر گرفت که هر یک از این اعداد بطور جالب و غیر منتظره در طبیعت و کاربرد‌های مختلف مانند ریاضی، آمار و اقتصاد ظاهر می‌شوند، «پی» یکی از جواهرات شاخص و درخشان این موزه است.

حقایق و دانستنی‌های زیادی درباره عدد پی و همچنین سایر اعداد و مفاهیم جالب و خاص ریاضی وجود دارد که برگزاری رویداد‌هایی مانند روز جهانی ریاضیات می‌تواند فرصتی برای شناخت و درک هرچه بیشتر آنها باشد و اقشار مختلف مردم را درباره آنها آگاه کند.

چه بسا این مفاهیم می‌تواند از طریق شبکه‌های اجتماعی یا انتشار اخبار و گزارش‌های علمی در رسانه‌ها و پایگاه‌های اینترنتی یا با برگزاری برنامه‌های مختلف مانند آموزشی و «بازی و ریاضی» به مردم بویژه کودکان و نوجوانان منتقل شود تا دانش‌آموزان بتوانند ریاضی را بهتر یاد بگیرند و بیشتر با آن دوست شوند.

ریاضیات یکی از علوم پایه است که یادگیری و داشتن دَرک درست از آن در پیشرفت کشور نقش اساسی دارد و ریشه توسعه پایدار و رشد اقتصادی کشور‌ها به‌شمار می‌آید؛ با توجه به اهمیت علم ریاضی، یادگیری و آموزش درست آن در سطوح مختلف امری ضروری است.

منبع : ایرنا