افزایش فرصت‌های اقتصادی مثل فروش کتاب، غالبا حداقلی‌ترین انتظار ناشران کتاب از حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی است. ناشران باتجربه به خوبی می‌دانند که حتی صرف بازدید از رویداد‌های جهانی کتاب نیز به کسب تجربه بیشتر در زمینه نشر به آنان کمک می‌کند و دروازه‌های آشنایی با دنیای بزرگی از ایده‌های خلاقانه را به روی آنان می‌گشاید، بلکه توسعه شبکه ارتباطی با ناشران سایر کشور‌های جهان، امکان معرفی آثارشان را برای ترجمه و فروش در خارج از مرز‌ها افزایش می‌دهد؛ بنابراین اشتیاق ناشران ایرانی به حضور در این رویدادها، چه دولتی باشند و چه خصوصی، عملا برای کشور یک فرصت دیپلماتیک محسوب می‌شود و در نگاه کلان یکی از عناصر مهم در نقشه توسعه فرهنگی کشور خواهد بود.

در بیست و هشتمین دوره نمایشگاه کتاب مسقط نیز برخی ناشران به صورت مستقل و برخی دیگر با همکاری خانه کتاب و ادبیات ایران، در این رویداد بین‌المللی حضور پیدا کرده‌اند. به غیر از غرفه ایران که میزبان کتاب‌های متنوعی از ناشران مختلف داخلی در ویترین خود است، نشر «جنگل» که در بازار ایران غالبا با کتاب‌های داستانی و آموزشی به زبان انگلیسی شناخته می‌شود و سال‌هاست که حضوری پررنگ در نمایشگاه‌های کتاب بین‌المللی دارد، به صورت مستقل در نمایشگاه کتاب مسقط حضور پیدا کرده است.

انتشارات «زین العابدین» هم دیگر ناشری است که به صورت مستقل در نمایشگاه کتاب مسقط غرفه دارد. سیدمسلم سید زین‌العابدین نماینده نشر «زین العابدین» در نمایشگاه مسقط در پاسخ به این سوال که چرا برخلاف سایر ناشران ایرانی هزینه‌های حضور در مسقط را تقبل کرده و در آن حضور یافته است، گفت: اغلب ناشران ایرانی به این علت که کتاب‌هایشان به زبان فارسی است انگیزه زیادی برای حضور در نمایشگاه عمان را ندارند، چرا که این نمایشگاه در مقایسه با نمایشگاه‌های عربی دیگر در منطقه، بیشتر داخلی و وابسته به زبان عربی محسوب می‌شود.

وی با اشاره به این  که عمده تولیدات «دار زین‌العابدین» به زبان عربی و در موضوعات و سبک و سیاق مورد توجه کشور‌های عرب‌زبان مثل عمان است، ادامه داد: ما تنها ناشر شیعه ایرانی هستیم که به تولیدات غالبا عربی شهرت داریم. به همین دلیل بازارمان را در همین کشور‌ها جست‌وجو می‌کنیم؛ بنابراین برخلاف سایرین، هزینه‌های حضور در مسقط برای رسیدن به بازار هدف، برای ما منطقی است؛ هرچند امسال نخستین حضورمان در این نمایشگاه است، اما حضور جدی‌تر در نمایشگاه‌های منطقه را در دستور کار قرار داده‌ایم.

گذشته از غرفه‌داران ایرانی، برخی ناشران نیز به مسقط آمده‌اند تا با فضای این نمایشگاه و فرصت‌های آن بیشتر آشنا شوند. مرتضی کاردر مدیر نشر «هرمس» معتقد است مخاطب هدف این نمایشگاه بیشتر خوانندگان عرب هستند، اما این بدان معنا نیست که برای نشر ایران در این بازار فرصتی نیست، چرا که ریشه‌های فکری و فرهنگی مشترک، امکان‌های زیادی را برای ناشران ایران در عمان رقم زده است.

وی درباره فرصت‌های ایران در این نمایشگاه گفت: مخاطبان عرب‌زبان، علاقه‌مند به استفاده از کتاب‌های ایرانی در حوزه ادبیات و فلسفه هستند و تمایل دارند در جریان تحولات فکری ایران قرار بگیرند، اما ما اغلب از این بازار غفلت کرده و به علت کمبود مترجمان حرفه‌ای، بسیار کم، محصول به این بازار تزریق کرده‌ایم و به همین خاطر، ارتباط میان اندیشمندان، نویسندگان، آژانس‌ها و نهاد‌های دولتی ایران با شخصیت‌ها و نهاد‌های مشابه میان عرب‌ها شکل نگرفته است.

کاردر ادامه داد: هنوز این نمایشگاه برای ایرانی‌ها مهم نشده، اما جا دارد مثل ترکیه و سایر ناشران بین‌المللی، به نمایشگاه مسقط توجه بیشتری داشته باشیم چرا که ظرفیت این بازار هنوز اشباع نشده و اگر زودتر حرکت کنیم می‌توانیم در آینده موفق این بازار، جای تثبیت‌شده‌تری داشته باشیم.  

محمدحسین چراغچی مدیر انتشارات «مدرسه» هم معتقد است صنعت نشر ایران از جهت پرداخت محتوایی و تصویرگری از بخش زیادی از ناشران عرب حاضر در نمایشگاه جدی‌تر است، با این حال، نمایشگاه عمان از جهت فرصت‌های ارتباطی و توسعه مذاکرات با سایر ناشران و بخش‌های دیگر صنعت نشر، امکانات زیادی را در اختیار شرکت‌گنندگان ایرانی قرار می‌دهد.

با توجه به ماموریت‌های نشر مدرسه، مدیر انتشارات مدرسه به صحبت‌های خود این نکته را اضافه می‌کند که ناشران عمانی در بخش کودک و نوجوان بیشتر رویکرد آموزشی دارند که مکمل آموزش رسمی این کشور محسوب می‌شود و بسیار خوب است.

سیدمصطفی مطهری مدیر انتشارات «رود آبی» نیز پیش‌بینی می‌کند که به علت موقعیت و شکل تعاملات سیاسی عمان خصوصا در ارتباط با ایران، نمایشگاه عمان ظرف چند سال آینده یکی از موفق‌ترین نمایشگاه‌های منطقه خواهد بود. «رود آبی» مخاطب هدف خود را بیشتر از میان رده سنی کودک انتخاب کرده و بر این اساس، مطهری معتقد است اگر در این حوزه، زودتر دست به تحرک و جریان‌سازی در حوزه نشر نزنیم از بازار منطقه جا خواهیم ماند.

محمدعلی نباتی، مدیر بخش بین‌الملل انتشارات «جمکران» نیز سطح برگزاری این دوره نمایشگاه مسقط را با حضور ۸۰۰ ناشر از کشور‌های مختلف عربی و سایر نقاط جهان، تحسین‌برانگیز ارزیابی کرد و گفت: هر چند در این نمایشگاه چندان نمی‌توان سراغی از ناشران اروپایی و آمریکایی معتبر گرفت، اما مسقط، موقعیت خوبی برای آشنایی و ارتباط با ناشران عرب است.

 او که پیش از این در نمایشگاه‌های بغداد و ترکیه نیز حضور داشته درباره مقایسه نمایشگاه کتاب تهران با سایر نمایشگاه‌های منطقه نیز چنین اشاره کرد: من هر بار که در نمایشگاه‌های منطقه حضور پیدا می‌کنم، واقعا به نمایشگاه کتاب تهران می‌بالم؛ چرا که با توجه به کوچک‌تر بودن دامنه زبان فارسی در منطقه، آن هم در کشور‌های نسبتا ناامن یا دورتری مثل افغانستان و تاجیکستان که در مجموع ۲۰۰میلیون جمعیت را تحت پوشش قرار می‌دهد، به علاوه تحریم‌ها و مسائل اقتصادی، نمایشگاه کتاب ایران واقعا قدرتمند؛ پویا، زنده و با گردش مالی بالا در منطقه ظاهر می‌شود.

نباتی با اشاره به تلاش کشور‌های عرب‌زبان خاورمیانه برای بازسازی برند فرهنگی خود و رقابت‌هایی، چون میزبانی جام جهانی توسط قطر یا توسعه بازار کتاب در عمان یا تلاش امارات متحده عربی برای تبدیل شدن به نقطه اتصال فرهنگی منطقه، ضرورت برنامه‌ریزی جدی‌تر ایران برای برقراری ارتباط موثر با مراکز فرهنگی و ناشران عربی در کشور‌های همسایه را یادآور شد و گفت: حتما باید به این رقابت‌ها به چشم فرصت و با نگاه مثبت بنگریم و در عین حال جایگاه خودمان را فراموش نکنیم و تبادلات نشر را با ناشران عربی بیشتر کنیم و بدانیم که همین امروز هم نشر ایران با تمام مشکلات، خصوصا در حوزه کودک چه از حیث محتوا و چه از حیث تصویرگری، یک سر و گردن از غالب ناشران عرب منطقه بالاتر است و با نشر لبنان و برخی دیگر از از ناشران جدی رقابت می‌کند.

بر اساس ارزیابی ناشران ایرانی حاضر در نمایشگاه کتاب مسقط، به نظر می‌رسد که کشور‌های منطقه و خصوصا کشور‌های عرب‌زبان حوزه خلیج فارس از چندسال قبل برنامه‌های توسعه فرهنگی جدی را در دستور کار قرار داده‌اند و باید حضور پررنگ‌تری را در سال‌های آینده در حوزه‌های مختلف فرهنگی خصوصا نشر از آن‌ها انتظار داشته باشیم. این موضوع هرچند به صورت بالقوه برای ایران فرصت محسوب می‌شود، اما باید همه ایرانیان را به توجه هرچه بیشتر به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مجاب کند.

دیپلماسی فرهنگی در گفتگو شکل می‌گیرد و هرچه سطح و غنای فرهنگ داخلی کشور‌ها بالا باشد، گفتگو در فضا‌هایی برابر انجام شده و ساحتی ایجابی به خود خواهد گرفت. همانطور که اشاره شد سرعت توسعه فرهنگی در کشور‌های همسایه برای ایران یک فرصت است. بجز ضرورت برگزاری هرچه شکوهمندتر نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، باید با برنامه‌ریزی دقیق و توجه هرچه بیشتر به رخداد‌ها و رویداد‌های فرهنگی کشور همچون هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، جشنواره بین‌المللی شعرفجر و جوایزی، چون جایزه کتاب سال، جایزه جهانی کتاب سال، جایزه ادبی جلال آل احمد و... جایگاه خود در سطح اول فرهنگ منطقه را حفظ کرده و از آن فراتر برویم.