اگر اخبار‌های حوزه سلامت را در چند ماه اخیر دنبال کرده باشید، در جریان آمار‌ها و گزارش‌های متعدد مسئولان و رسانه‌ها از افزایش تقاضا برای جراحی زیبایی در ایران و کاهش سن متقاضیان این جراحی‌ها قرار گرفتید. احتمالا خودتان هم در اطرافیان اعم از فامیل و آشنایان، افرادی را می‌شناسید که دست به چنین عمل‌هایی زده اند. چند وقت پیش بود که رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران با اشاره به این‎که با قیافه‌های «کپی پیست» در خیابان روبه‌رو هستیم، افزود: «قیافه اصیل ایرانی در حال فراموش شدن است. این‌که مردم دنبال عمل زیبایی هستند و مدام چهره افراد تغییر می‌کند و با سختی هزینه جراحی زیبایی را تامین می‌کنند، یک زنگ خطر جدی است.» به تازگی هم، روزنامه فایننشال‌تایمز با اشاره به افزایش جراحی زیبایی در ایران آن را «سونامی» نامیده و تاکید کرد این موج بزرگ می‌تواند چهره اصیل ایرانی‌ها را تغییر دهد؛ پدیده‌ای که حتی جراحان زیبایی در ایران را هم نگران کرده است. به نوشته این روزنامه، «چهره اصیل ایرانی از طریق جراحی‌های گسترده در حال تحریف است و استاندارد‌های زیبایی «نامتجانس» بر ایرانیان تحمیل شده است». به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی‌سلام از جدیدترین آمار‌های رسمی در این باره خواهیم گفت و با کمک ۲ روان‌شناس، به ریشه‌یابی این ماجرا و بررسی آن از زوایای متعدد پرداختیم.

افزایش خیره‌کننده تقاضای مردان و نوجوانان به جراحی‌زیبایی

بر اساس گزارش جدید فایننشال تایمز، ایران از رتبه ۱۸ در جدول بیشترین موارد جراحی زیبایی به رتبه ۱۲ ارتقا یافته است. اگر آمار ۱۵۱ هزار جراحی زیبایی در سال ۲۰۱۶ مبنا باشد، حدود ۳۲۰ هزار عمل زیبایی در سال ۲۰۲۲ رشد بیش از دو برابری را نشان می‌دهد. نکته قابل‌توجه افزایش تمایل مردان به جراحی زیبایی در ایران به نسبت ۱۰ سال گذشته است. از دیگر پدیده‌های نوظهور در جراحی‌های زیبایی کاهش سن متقاضیان است؛ زیرا گزارش‌ها نشان می‌دهد سن درخواست برای جراحی زیبایی در ایران به ۱۴ سال رسیده است. این درحالی است که طبق آمار دبیر انجمن علمی جراحان پلاستیک و زیبایی ایران «از هر ۱۰۰ نفر مراجعه کننده فقط ۳۰ نفر آن‌ها به عمل نیاز دارند و ۳۰ نفر دیگر هیچ احتیاجی به عمل ندارند و ۴۰ نفر بقیه انتخاب با خودشان است و عمل کردن یا نکردن‌شان به سلیقه شخصی خودشان برمی‌گردد.». طبق آمار هر سال جراحی‌های زیبایی بیش از ۲۵ هزار مورد است، اما آمار‌های غیررسمی از انجام سالانه ۸۰ هزار جراحی زیبایی در کشور خبر می‌دهد.

پرطرفدارترین جراحی‌های زیبایی در ایران

اگرچه تا دهه‌های گذشته تمایل به جراحی زیبایی بیشتر بر جراحی بینی متمرکز بود، اما در سال‌های اخیر پدیده جوان‌سازی چهره، پیکرتراشی و تغییر جزئیات چهره، جراحی‌های زیبایی را پیچیده‌تر کرده است. بر اساس آمار، جراحی بینی همچنان رتبه اول عمل‌های زیبایی را در ایران به خود اختصاص داده است. علیرضا صابری، دبیر انجمن علمی جراحان پلاستیک و زیبایی ایران می‌گوید: «عمل زیبایی بینی نسبت به سایر عمل‌های زیبایی در ایران بیشتر است و بعد از آن، عمل لیفت (کشیدن پوست) صورت، تزریق چربی به صورت، پلک فوقانی و پلک تحتانی قرار دارد». تزریق ژل، کاشت پروتز و تزریق بوتاکس پرطرفدارترین خدمات زیبایی‌اند که در موارد متعددی به دلیل نارضایتی بیماران به شکایت قضایی از تیم انجام‌دهنده این عمل‌ها منجر شده‌اند. در چند سال اخیر، تعدد موارد مرگ بیماران حین جراحی زیبایی موجب شد برخی پزشکان متخصص زیبایی هشدار دهند جراحی در مراکز غیررسمی یا پدیده اجاره اتاق عمل و حضور پزشکان غیرمتخصص در این جراحی‌ها تبعات جبران‌ناپذیری دارد و باید متوقف شود. بهره‌جویی از تمایل متقاضیان، برای برخی سودجویان فرصتی فراهم آورده تا بدون این که مجوز‌های لازم را داشته باشند، با تبلیغات گسترده در شبکه‌های اجتماعی و نیروی غیرمتخصص، با هزینه کمتر خدمات جراحی زیبایی را ارائه دهند.

جراحی‌های زیبایی به روایت هزینه‌های باورنکردنی

‌هیچ‌فردی فکر نمی‌کرد یک روز برسد که بتوان قد را افزایش داد اما در یکی دو سال گذشته آن قدر عمل‌های جراحی و روش‌های زیبایی عجیب و غریب رواج پیدا کرده که همین جراحی افزایش قد برای خیلی‌ها عادی شده است. جراحی‌های زیبایی همان قدر که عجیب و غریب و جدید هستند، هزینه‌های سنگینی هم دارند. در ادامه به‌صورت خلاصه‌شده و بدون هیچ توضیحی درباره انواع روش‌های آن به هزینه‌های رایج‌ترین عمل‌های زیبایی اشاره خواهد شد:

* افزایش قد از ۶۵۰ میلیون تا یک میلیارد تومان

* تغییر رنگ چشم با لیزر از ۱۲۰ تا ۲۰۰ میلیون

* بلفاروپلاستی و برداشتن پف پلک‌ها از ۱۲ تا ۴۵ میلیون

* جراحی میزان کردن گوش از ۱۶ تا ۲۵ میلیون

* لمینت، کامپوزیت و نگین دندان از ۳ تا ۱۲۰ میلیون

* جراحی بینی از ۱۵ تا ۸۵ میلیون

* زاویه‌سازی فک و صورت از ۵ تا ۴۰ میلیون 

* لیفت شقیقه و ابرو از ۸ تا ۴۵ میلیون

* کاشت مو و ریش از ۱۵ تا ۳۵۰ میلیون

* پیکرتراشی و ابدو مینوپلاستی از ۱۲ تا ۶۰ میلیون

۵ عامل روان‌شناختی گرایش به جراحی‌زیبایی

دکتر محمد ثوابی| متخصص روان‎شناسی مشاوره و استاد دانشگاه

جراحی صورت به قصد زیباسازی، همگام با مدرنیته پا به عرصه ظهور گذاشت. مدرنیته شرایطی متفاوت از قبل را برای همگان ایجاد کرده که قدرت انتخاب و توانایی در ایجاد تغییرات در عرصه‌های گوناگون زندگی ازجمله بدن، در زمره مهم‌ترین دستاورد‌های این پدیده است و امروزه جراحی زیبایی به یکی از دغدغه‌های انسان تبدیل شده است؛ اما میزان آگاهی ما از مسائل روان‎شناختی مرتبط با آن در ایران بسیار اندک است. در پژوهش‌هایی که با هدف بررسی عوامل روان‌شناختی موثر بر گرایش افراد به جراحی‌های زیبایی صورت گرفته، یافته‌ها به ۵ عامل اصلی اشاره می‌کنند.

۱- تصورات اشتباه درباره نقص‌های تخیلی بسیاری از جراحی‌های پلاستیک به افراد کمک می‌کند تا از شر نقایص جسمانی خود خلاص شوند و کیفیت زندگی اجتماعی‌شان را بهبود بخشند؛ اما جراحی‌های زیبایی اغلب به‌دلیل نارضایتی افراد از نقص‌های جزئی و تخیلی در ظاهرشان انجام می‌شود و معمولا ریشه در مشکلات روان‎شناختی دارد. طبق پژوهش‌ها، خانواده، دوستان، فامیل، همسر، بعضی پزشکان، ماهواره، فضای مجازی و ... در ایجاد این تمایل موثر هستند.

۲- افزایش محبوبیت افرادی که متحمل دردسر‌ها و هزینه‌های جراحی‌های زیبایی می‌شوند، معمولا به دلیل عزت‌نفس پایین و فقدان تصورات مثبت از خود، بدریختی بدنی یا کسب توجه عمومی، تن به این کار می‌دهند و داشتن عزت‌نفس پایین و احساس نداشتن جذابیت فیزیکی در افراد، احتمال گرایش آن‌ها را به انجام جراحی‌های زیبایی افزایش می‌دهد.

۳- ارتقای اعتمادبه‌نفس بیشترین انگیزه در تمایل افراد به این جراحی‌ها، کسب زیبایی به عنوان عاملی برای ارتقای اعتمادبه‌نفس معرفی شده است. این تمایل از طرفی متاثر از خصوصیات فردی و از طرف دیگر تحت‌تاثیر الزام‌های خارجی است. در خور ذکر است که این شیوه یعنی جراحی زیبایی، اعتمادبه‌نفس واقعی را افزایش نمی‌دهد، درحالی که افراد می‌توانند با مهارت‌های موثر روان‌شناختی، اعتمادبه‌نفس خودشان را به صورت واقعی افزایش دهند و از ظاهر خود لذت ببرند.

۴- اختلالات افسردگی، مرزی و ... نتایج پژوهش‌های روان‎شناختی نشان می‎دهد که جویندگان جراحی زیبایی بیشتر از اختلالات افسردگی، شخصیت نمایشی، خودشیفته، وسواسی، خودآزار، مرزی و اسکیزوتایپال، فوبیای اجتماعی نسبت به افراد عادی رنج می‌برند. همچنین اختلال بدریختی بدنی در متقاضیان جراحی زیبایی بسیار شایع است. پیشنهاد این است قبل از اقدام به این جراحی‌ها، تست‌های روان‌شناختی انجام شود.

۵- مقایسه اجتماعی براساس ظاهر عامل مهم دیگر، مقایسه‌های اجتماعی بر اساس ظاهر است. در متقاضیان جراحی زیبایی میزان سرمایه‌گذاری روانی بر جسم و ظاهر فیزیکی بسیار بیشتر از افراد عادی است و این مسئله ناشی از توجه بیش از حد خانواده و اطرافیان شخص به ظاهر افراد دیگر و قضاوت درباره رفتار‌ها و خصوصیات شخصیتی آن‌ها بر اساس ویژگی‌های ظاهری‌شان است. بر این اساس این افراد به شکل‌های گوناگونی می‌خواهند در مرکز توجه خانواده و اطرافیان و اجتماع قرار گیرند و انجام جراحی زیبایی هم یکی از این روش‌هاست.

والدین با تقاضای نوجوانان برای جراحی‌زیبایی چه کنند؟

زهرا متقی شکیب | کارشناس‌ارشد روان‌شناسی

استفاده زیاد و بدون ضابطه از شبکه‌های اجتماعی و دنبال کردن مدل‌های مختلف، تصور افزایش اعتمادبه‌نفس با انجام جراحی زیبایی، باور به امکان دستیابی به گزینه‌های بهتر در ارتباطات عاطفی و موقعیت‌های شغلی مناسب به سبب چهره‌ای زیباتر، تمایل به جراحی غیرضروری را در میان نوجوانان و جوانان در ایران افزایش داده است. در ادامه از نقش والدین در اصلاح این باور‌ها گفتیم.

ریشه‌های این تقاضا را بشناسید

بسیاری از دختران و پسران امروزی جلوی آینه می‌‏ایستند و زیبایی خود را زیر سوال می‌‏برند چراکه شبیه مدل‏‌هایی نیستند که در شبکه‌های اجتماعی یا روی جلد مجله‌‏ها می‏بینند. معیار‌هایی سخت که توان رسیدن به آن‌ها در بیشتر افراد عادی جامعه نیست؛ بدنی ورزیده، پوستی اغراق‌‏آمیز صاف و بدون هیچ ایراد و کک و مک و .... تجربه یک فرد از بدن خودش ناشی از مقایسه با تصاویر بزرگ‏نمایی شده از کسانی است که او را در فضای‌مجازی، بیلبورد‏ها، فیلم‌‏ها، مجلات و روزنامه‏‌ها محاصره می‌کنند. همچنین استفاده سلبریتی‌ها و مدل‌های زیبایی از اعمال جراحی فراوان به عنوان الگوی پیش فرض زیباتر شدن، برای نوجوانان تبدیل به اولین انتخاب شده است.

مراقب سبک‌های فرزندپروری‌تان باشید

 نگرش‏‌ها، احساسات و آگاهی فرد درباره توانایی، مهارت و قابلیت پذیرش اجتماعی‌اش، در فرد خود پنداره را شکل می‌دهد. بسیاری از افرادی که به جراحی‌های زیبایی مکرر روی می‌آورند، دچار مشکلاتی در تصویر بدنی خود هستند. تصویر خویشتن مبنای اصلی مباحثی است که فرد خود را «خوب» یا «بد» می‌داند که تقریباً تحت تاثیر سبک‌های فرزندپروری والدین و تعاملات کلامی آن‌ها با کودک است. به هر میزان که والدین تعاملات مثبت‌تری با نوجوان داشته باشند، تصویر خویشتن او مثبت‌تر می‌شود و او را از انجام کنش‌های منفی در آینده از جمله به تیغ جراحی زیبایی سپردن برای زیباتر شدن، بازمی‌دارد.

به نیاز‌های نوجوان‌تان پاسخ دهید

تمایل به‌دیده شدن و جلب‌توجه در نوجوانی هم برای پسر‌ها و هم برای دختر‌ها بالاست. از آن جایی که نوجوانان و جوانان در شکل‌دهی هویت خود بیشتر به دنبال کسب محبوبیت هستند، یکی از راه‌هایی کـه احتمال دارد برگزینند جراحی زیبایی است؛ بنابراین برای مبارزه با احساس شرم و نارضایتی از ظاهر جسمانی به جای تغییر در رفتار‌ها و عملکرد خود، درصدد تغییر در ظاهر خود برمی‌آیند. والدین باید با توجه به نوجوان و مسئولیت دادن به او، این نیاز‌ها را پاسخ دهند.

مشورت با روان‌شناس قبل از عمل‌زیبایی

در نهایت تنها توصیه‌ام به افرادی که تمایل به انجام این عمل‌های زیبایی دارند یا فرزندشان قصد انجام این جراحی‌ها را دارد، این است که قبل از هر اقدامی، به‌جای مشورت با پزشکان جراح یا افرادی که جراحی‌های زیبایی را انجام داده‌اند، با یک روان‌شناس متعهد درباره انگیزه این عمل جراحی صحبت کنند.

قبل از جراحی‌زیبایی این مطلب را بخوانید

اگر شما هم جزو افرادی هستید که وسوسه شدید تا بدون داشتن دلیل پزشکی دست به جراحی زیبایی بزنید، چند توصیه به شما داریم که حتما باید به آن‌ها توجه داشته باشید.

۱- خودتان را بپذیرید یاد بگیرید خود را آن گونه که هستید، بپذیرید و دوست بدارید. هر آدمی زیبایی‌های منحصر به فرد خودش را دارد. از مقایسه خود با دیگران، به خصوص ستارگان مد و سینما بپرهیزید.

۲- همه تمرکزتان روی زیبایی ظاهری نباشد به جای تمرکز بر زیبایی ظاهری بر کلیت خود به عنوان یک انسان تمرکز کنید. توانایی‌ها، استعداد‌ها و ویژگی‌های شخصیتی‌تان را ارتقا ببخشید. فراموش نکنید زیبایی ظاهری تنها یک جنبه از وجود مردانه یا زنانه شماست.

۳- دیگران را از روی ظاهر قضاوت نکنید افراد دیگر را از روی ظاهرشان قضاوت نکنید و درباره ظاهر آن‌ها نظرات منفی ندهید.

۴- به سلامت جسم و روان خود اهمیت دهید زیبایی واقعی در سلامت بدن است. اگر به دنبال تناسب اندام، داشتن پوست بهتر و ... هستید، این اقدامات را نه به عنوان یک روش برای زیبایی بلکه به عنوان راهی برای بهبود سلامت‌تان ببینید. ورزش کنید، رژیم غذایی متناسب داشته باشید، روش‌های افزایش اعتمادبه‌نفس و شاد بودن را یاد بگیرید و اجازه ندهید استاندارد‌های کمال‌گرایانه رسانه‌ها و جامعه برای شما تعیین تکلیف کنند.

۵- قربانی یک فرهنگ غلط نشوید نکته پایانی این که طی چند سال گذشته در بسیاری از کشورها، متخصصان از شیوع اعمال زیبایی به منظور جوان‌سازی ابراز نگرانی می‌کنند؛ تزریق بوتاکس در افراد زیر ۳۰ سال، تزریق ژل برای خط لبخند زیر ۳۵ سالگی، کشیدن پوست در اوایل ۴۰ سالگی و ... متخصصان، این استقبال از جوان‌سازی در سنین پایین را زنگ هشداری جدی در این زمینه در نظر می‌گیرند، چراکه نشانه فرهنگی غلط درخصوص تبعیض علیه افراد مسن است. یادمان باشد در دیدگاهی که افزایش سن نوعی نقص در نظر گرفته می‌شود، همه قربانی هستیم، چراکه در بهترین حالت، ما جوانان امروزی هم بالاخره روزی پیر خواهیم شد و آن وقت با وجود همه تلاش‌هایمان برای پاک کردن نشانه‌های پیری، درگیر تبعیض علیه افراد مسن خواهیم شد و خواهیم دید که وقتی دیگران ما را به خاطر موی سفید و چروک صورت و افتادگی پلک، ناتوان، زشت و به دردنخور در نظر می‌گیرند، چه تلخی عمیقی را تجربه خواهیم کرد.

منبع: روزنامه خراسان