گیلان بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و با کیفیت برنج در ایران است و رتبه نخست را از لحاظ سطح زیر کشت و رتبه دوم را در تولید این محصول دارد و به همراه ۲ استان شمالی دیگر (مازندران و گلستان) نقشی بی بدیل در تولید برنج و حوزه تأمین مواد غذایی کشور دارد.

حمایت از کشاورزان و تولید کنندگان برنج در واقع حمایت از سبد امنیت غذایی و تأمین زنجیره غذایی جامعه است.

مشکلات بازار خرید و فروش برنج شالیکاران در استان‌های شمالی شاید سابقه‌ای طولانی داشته باشد، اما واردات بی رویه برنج در چند سال گذشته، هزینه بالای تولید و قیمت پایین خرید محصول از کشاورزان، تنظیم این بازار را به هم زده است.

دلایل رکود بازار برنج ایرانی

برخی کارشناسان علت بازار راکد برنج ایرانی را نداشتن توانایی مالی مردم در خرید برنج داخلی می‌دانند و معتقدند: ضمن اینکه خرید حمایتی با نرخ منطقی می‌تواند کشاورزان را به امر تولید تشویق و ترغیب کند، باید هزینه تمام شده تولید برای شالیکار کاهش یابد تا قیمت تمام شده برنج ایرانی برای تولیدکننده و مصرف کننده به صرفه شود.

هماهنگی بین دستگاه‌های متولی موضوع دیگری است که باید لحاظ شود، وزارت صنعت، معدن و تجارت امکان دستیابی به  آمار دقیق واردات برنج و میزان برنج‌های موجود در انبار‌ها را دارد، بنابراین بهتر است قبل از واردات برنج یا ممنوعیت آن،  موجودی انبار‌ها رصد و برآورد شود.

صادرات برنج ایرانی پیشنهادی دیگر برای خروج بازار برنج از رکود است.

رسول فرخی، نماینده مردم لاهیجان و سیاهکل در مجلس شورای اسلامی در نشستی با اشاره به موقعیت ممتاز جغرافیایی و ظرفیت‌های بالقوه تولیدی، ترانزیتی و صادراتی گیلان بر لزوم بهره گیری از این توانمندی‌ها در بستر تسهیل روند مبادلات تجاری و بازرگانی با حوزه خزر به ویژه روسیه تأکید کرد و از استاندار خواست زمینه صدور محصولاتی چون چای، برنج و زیتون استان را در بازار‌های روسیه و حوزه اوراسیا پیگیری کند.

قیمت تمام شده هر کیلو برنج محلی ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان است 

قاسم پیشه ور، رئیس اتاق اصناف کشاورزی ایران چند روز پیش در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان قیمت تمام شده هر کیلو برنج محلی را ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان اعلام کرد و گفت: دولت در راستای حمایت از کشاورزان باید با نرخ منطقی اقدام به خرید حمایتی برنج کند چرا که نرخ ۶۵ هزار تومان به ازای خرید هر کیلو محصول محلی که در نیمه اول سال اعلام شد، به هیچ عنوان جوابگوی افزایش قیمت بذر، کود، تراکتور، آب و برق و گازوئیل نیست.

او افزود: بنا بر آمار امسال ۲ میلیون و ۲۰۰ تا ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن برنج در کشور تولید شده که با احتساب مصرف سالانه ۳ میلیون تنی، حداکثر نیاز واردات ۷۰۰ هزار تن خواهد بود.

رئیس اتاق اصناف کشاورزی با بیان اینکه پتانسیل خودکفایی برنج در داخل وجود دارد، تصریح کرد: بنا بر سیاست وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر خودکفایی ۵ محصول اساسی، برنج دومین محصول استراتژیک محسوب می‌شود که پتانسیل خود اتکایی ۹۰ تا ۹۵ درصدی و یا حتی ۱۰۰ درصدی و بی نیازی از واردات با افزایش عملکرد در واحد سطح بدون بالا بردن سطح زیرکشت را دارد. 

نا ترازی در بازار برنج با واردات بیش از نیاز کشور 

صالح محمدی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان هم امروز در گفت‌وگویی نیاز برنج کشور را حدود ۳ میلیون تن اعلام کرد و گفت: بخش اعظم این نیاز در داخل تولید و کسری آن وارد می‌شود.

او با تأکید بر اینکه واردات نباید به تولید داخل آسیب بزند، افزود: متأسفانه سال گذشته بیش از کسری مورد نیاز کشور ثبت سفارش واردات برنج انجام شد و همین مسئله در بازار برنج داخلی به ویژه ارقام کیفی ناترازی ایجاد کرد که اثرات سوء آن به محصول امسال نیز رسید.

انباشت بیش از ۱۰۰ هزار تن برنج بومی در انبار‌ها

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه بیش از ۱۰۰ هزار تن برنج بومی همچنان بر دستان کشاورزان مانده است، تصریح کرد: دولت برای خرید برنج از کشاورزان به قیمت متناسب با ارقام مختلف کیفی و پرمحصول به شرکت ها، تشکل ها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و اتحادیه‌ها تسهیلات اختصاص داده است.

محمدی با اشاره به پیگیری‌های صورت گرفته توسط استاندار و نمایندگان این استان در مجلس و امام جمعه رشت برای خرید حمایتی برنج تصریح کرد: با دستور معاون اول رئیس جمهور، پرداخت تسهیلات به تجار و بازرگانان و اتحادیه‌های صنفی و تشکل‌های شالیکوبان و تعاونی‌های روستایی در قبال خرید برنج از کشاورزان از طریق بانک‌های عامل در دستور کار قرار دارد و شیوه‌نامه آن توسط وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شده است.

اختصاص بیش از ۶ هزار میلیارد تومان تسهیلات برای خرید برنج کشاورزان

اسدلله عباسی، استاندار گیلان هم حدود ۲۰ روز پیش در جمع خبرنگاران اعلام کرده بود: دولت ۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات برای خرید برنج شالیکاران به قیمت متناسب با انواع ارقام آن اختصاص داده است.

او با اشاره به برنج مرغوب تولیدی استان مانند هاشمی و طارم گفت: تلاش داریم برنج مرغوب گیلان متناسب با نرخ برنج و با ارزش واقعی آن خریداری شود.

استاندار همچنین با بیان اینکه مصوبه خرید برنج با نرخ متناسب و ارزش واقعی در حال اجرا است، افزود: در آینده نزدیک این مصوبه در گیلان اجرایی خواهد شد و با اجرای آن بخش زیادی از برنج باقیمانده بر دست کشاورزان خریداری می‌شود و تعاون روستایی نیز در این امر مباشرت خواهد داشت.

عباسی ۲ روز پیش هم در حاشیه شورای اداری شهرستان رودسر از آغاز خرید توافقی ۱۰ هزار تنی برنج از شالیکاران گیلانی خبر داد و تصریح کرد: با خرید این برنج گام مؤثری در راستای حمایت از شالیکاران برداشته می‌شود.

مسئول دلسردی شالیکاران در آستانه فصل کشت جدید کیست؟

این در حالی است که با توجه به اختصاص تسهیلات برای خرید توافقی برنج مازاد کشاورزان، روند خرید برنج هنوز در گیلان شتاب نگرفته است، به طوری که اجرای کند این طرح و واردات خارج از برنامه برنج به کشور انتقاد امام جمعه موقت رشت را به همراه داشت.

حجت الاسلام والمسلمین صفر قربانپور، امام جمعه موقت رشت در خطبه‌های نماز جمعه اخیر این شهر با اشاره به رکود بازار برنج و مشکلات اقتصادی پیش آمده برای شالیکاران، از واردات بی رویه این محصول که زحمات یک ساله تولیدکنندگان داخلی را با تهدید مواجه کرد، انتقاد کرد و خواستار اقدام عاجل مسئولان برای رفع این مشکل و پاسخگویی به انتظارات شالیکاران شد.

او همچنین افزود: گفته می‌شود که در یک سال گذشته ۲ میلیون تن برنج وارد کشور شده، در حالی که نیاز کشور به واردات این محصول کمتر از یک میلیون تن است.

امام جمعه موقت رشت با بیان اینکه مدیران در آستانه نوروز و فصل کشت جدید باید کشاورزان گیلانی را دریابند و به دغدغه‌های آنان رسیدگی کنند، تصریح کرد: عدم فروش برنج کشاورزان تاکنون مایه تأسف است.

به گفته حجت الاسلام قربانپور، این موضوع به معنای ایجاد مشکل در بخش اعظمی از استان گیلان و استان‌های همجوار است و آیا مدیریتی هست که آثار سوء دلسردی و غصه کشاورزان در پرداخت اقساط و گرانی نهاده‌ها در آستانه فصل کشت جدید را بپذیرد؟

حکایت مشکل برنجکاران همچنان باقیست

اشباع بازار از برنج خارجی، فروش نرفتن برنج ایرانی و تکرار این وضعیت سریالی غم انگیز با پایان باز شده است.

واردات بی‌رویه برنج خارجی به کشور باعث شده تا انبار‌های کشاورزان (به امید تنظیم بازار) مملو از برنج شود. هزینه روزافزون کاشت، داشت و برداشت برنج وقتی به بن بست رکود بازار و قیمت پایین محصول (با توجه به هزینه کرد آن) می‌رسد، شالیکاران را هر چه بیشتر به سمت فروش، اجاره و تغییر کاربری شالیزار‌ها سوق می‌دهد. 

با توجه به اهمیت حفظ زمین‌های کشاورزی و تولید برنج در امنیت غذایی کشور، ضرورت دارد نسبت به روش‌های بازاریابی و تسهیل فروش این محصول اقدام عملی شود نه اینکه رونق تولیدات داخلی و حمایت از تولیدکنندگان ایرانی در سطح نوشته‌ها، سخنرانی‌ها و شعار‌ها باقی بماند.