با وجود آنکه قدمت تولید زعفران در ایران به سه هزار سال پیش باز می‌گردد، اما طی سال های اخیر موانع صادرات  ناشی از مشکلات بازگشت ارز به کشور زمینه را برای صادرات چمدانی و قاچاق این محصول فراهم کرده است.

ایران با تولید بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا، بزرگترین تولیدکننده این محصول استراتژیک محسوب می شود، اما سهم چندانی در بازارهای صادراتی به سبب صادرات فله و نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی نداریم.

بنابر آمارهای اعلامی ماهانه ۱۰ تن زعفران از مرزهای کشور قاچاق می شود که براین اساس حداقل از ۱۰۰ میلیون دلار درآمد ارزی بی بهره هستیم، درحالیکه با رفع مشکلات بازگشت ارز دیگر قاچاق زعفران صرفه اقتصادی ندارد.

در همین راستا حسین زینلی مجری طرح گیاهان دارویی گفت: سال گذشته ۲۴۴ تن زعفران صادر شد که در هشت ماهه امسال ۱۵۰ تن زعفران از کشور صادر شد و بزودی به جای زعفران، اسانس و کروسین آن را استخراج و صادر می‌کنیم.

مجری طرح گیاهان دارویی می گوید: پیاز زعفران جزء گیاهان ممنوعه برای صادرات است و صادرات آن، قاچاق محسوب می‌شود.

روند نزولی صادرات زعفران به معنای کاهش مصرف در دنیا نیست

غلامرضا میری نایب رئیس شورای ملی زعفران گفت: برآورد‌ها حاکی از آن است که ماهانه حداقل ۱۰ تن زعفران به آن سوی مرز‌ها قاچاق می‌شود که براین اساس حداقل از درآمد ارزی ۱۰۰ میلیون دلاری بی نصیب هستیم. براین اساس با احتساب سالانه ۱۲۰ تن قاچاق زعفران ارز قابل توجهی از مرز‌های کشور خارج می شود.

 به گفته او، با رفع مشکلات بازگشت ارز به سامانه نیما یا فروش ارز به واردکنندگان با قیمت‌های توافقی از قاچاق زعفران جلوگیری می شود.

 میری ادامه داد: روند نزولی صادرات زعفران طی ماه های اخیر به معنای کاهش مصرف در دنیا نیست، بلکه از طریق قاچاقچیان زعفران آن سوی مرزها تامین می شود.

نایب رئیس شورای ملی زعفران افزود: تا زمانیکه مشکلات بازگشت ارز به سامانه نیما وجود داشته باشد، خوش بین به افزایش صادرات زعفران نخواهیم بود و رشد صادرات تنها در صورتی اتفاق می افتد که امکان فروش ارز به قیمت روز در بازار وجود داشته باشد یا دولت واردکنندگان را مکلف به خرید ارز از صادرکنندگان کند.

با توجه به وقوع خشکسالی، سرمازدگی و کمبود آب، عملکرد تولید زعفران نسبت به سال ۹۹ حدود ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده است، از این رو بهترین راهکار این است که با ساماندهی بازار و آموزش کشاورزان، بهره وری را در مزارع زعفران افزایش دهیم.

نبود روابط سیاسی پایدار عامل اصلی قاچاق زعفران

قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: نبود روابط سیاسی پایدار منجر به قاچاق زعفران به آن سوی مرزها شده است، درحالیکه با بهبود روابط سیاسی محصولات کشاورزی بصورت برند صادر می شود.

به گفته او، با توجه به صادرات فله زعفران، دیگر کشورها محصول ایرانی را بنام خود به بازارهای هدف صادر می کنند.

پیشه ور ادامه داد: در سنوات گذشته ۴۲۰ تن زعفران تولید و عمده آن به بازارهای هدف صادر می شد، درحالیکه بدلیل خشکسالی تولید کاهش یافته است که بخش اعظم این میزان بصورت قاچاق یا فله صادر می شود.

رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: با توجه به مشکلات بازگشت ارز، قاچاق زعفران رونق گرفته است و بخشی از آن هم بصورت پایاپای مبادله می شود که این امر با واکنش کشاورزان روبروست.

سالانه ۱۲۰ تن زعفران قاچاق می شود

علی حسینی عضو شورای ملی زعفران با بیان اینکه زعفران ایران ۸۰ تا ۹۰ درصد نیاز بازارهای خارجی را تامین می‌کند، گفت: برای صادرات سختگیری‌هایی وجود دارد به طوریکه صادرکنندگان باید ارز حاصل از صادرات را به صورت نیمایی بازگردانند و برای بازگشت ارز تعهد بدهند، درحالیکه برای قاچاقچیان هیچ مشکل و مانعی وجود ندارد.

به گفته او، با توجه به مشکلات متعدد صادرات ناشی از بازگشت ارز به سامانه نیما میزان صادرات کاهش و در مقابل قاچاق افزایش یافته است، درحالیکه با رفع مشکلات بازگشت ارز، قاچاق زعفران دیگر صرفه اقتصادی ندارد.

حسینی ادامه داد: وقتی تولید مشکل دارد نمی‌توانیم به فکر صادرات باشیم. لذا در ابتدا باید تولید را درست کنیم.

به  گفته او، علی رغم آنکه پتانسیل تولید ۵۰۰ تا هزار تن زعفران در کشور وجود دارد، اما هم اکنون منابع برای تولید حداکثر ۳۰۰ تن زعفران خرج می شود. هرچند امسال طبق برآوردهای صورت گرفته تولید زعفران به سبب شرایط خشکسالی کمتر از این میزان است.

عضو شورای ملی زعفران ادامه داد: بنابر آمار همه ساله ۷۰ تا ۸۰ درصد زعفران تولیدی به بازارهای هدف صادر می شود که رفع مشکل پیمان سپاری ارزی و صادرات توسط صادرکنندگان شناسنامه دار در ارز آوری تاثیر بسزایی دارد.

حسینی با اشاره به راهکارهای توسعه صادرات زعفران و افزایش ارزآوری گفت: سیاست گذاری در حوزه صادرات باید به گونه ای باشد که صادرکننده بدون ترس از بازگشت ارز به امر صادرات ادامه می دهد. همچنین توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی متناسب با رشد تولید باید انجام شود.

عضو شورای ملی زعفران با بیان اینکه عمده صادرات زعفران به کشورهای امارات، اسپانیا، چین و افغانستان انجام می شود، گفت: عمده نگرانی ما در خصوص صادرات زعفران به افغانستان است که به سبب صادرات فله، زعفران ایران را به اسم خود به دیگر کشورها صادر می کنند که براین اساس ما برای آینده بازار زعفران افغانستان بازارسازی می کنیم.

گرچه سال گذشته صادرکنندگان زعفران با مشکلات بازگشت ارز به سامانه نیما روبرو بودند، اما امسال نوسانات نرخ ارز انگیزه بیشتری برای قاچاقچیان ایجاد کرد. درحالیکه با رفع مشکلات بازگشت ارز و اتخاذ سیاست های حمایتی مناسب در این زمینه دیگر خبری از قاچاق زعفران نخواهد بود.