باوجودآن که از پیدایش هوش مصنوعی و فناوری‌های مربوط به آن بیش از نیم قرن می‌گذرد، طی دو یا ســه ســال اخیر و با به میدان آمدن فناوری چت جی پی تی، این اصطلاح بیشــتر بر سر زبان‌ها افتاده است. هم اکنون فضای مجازی مملوء از نرم افزار‌ها و فناوری‌هایی اســت که هرکدام با بهره گیری از وجوهی از هوش مصنوعی، محصولی را به جامعه علمی یا جامعه بهره بردار معرفی می‌کنند. محصولاتی که در انواع معمولی خود با ســاده ترکردن فرایند‌ها مانند افزودن زیرنویس به فیلم‌ها یا تغییر پس زمینه عکس‌ها یا خلق ویژگی‌ها مانند تبدیل نوشــته به نمادی گرافیکی، به نوعی تلاش می‌کنند تا در مسیر فعالیت‌های عادی یا ارائه نوآوری‌ها و ابداعات بشری اثرگذار باشــند.

به گفته محققان، این محصولات به نوبه خود باعث شــده اند تا برخی فرایند‌های پژوهش نیز تحت تأثیر قرار گیرند و ضمن ایجاد ســهولت یا تنوع در این فرایندها، برخی چالش‌ها و مسائل جانبی دیگر هم فرصت ظهور و بروز پیدا کنند. با به میــان آمدن این فنــاوری، اکنون پژوهشــگران فرصت بی همتایی برای تجزیه و تحلیل حجم عظیمی از داده‌هایی را دارند که پیشتر انجام آن‌ها به صورت دســتی بســیار زمان بر و دشوار بود. دانشمندان با استفاده از این فناوری اکنون می‌توانند الگوها، همبســتگی‌ها و واگرایی هایــی را از میان انبوه داده‌ها به دســت آورند که قبلا برای آن‌ها متصور نبود. این موضوع سبب استقبال پژوهشگران از این فناوری شده اســت.

در این باره، مطالعه‌ای توسط یکی از محققان کشور از مرکز فناوری اطلاعات و اطلاع رسانی کشاورزی انجام شده است که در آن، کاربرد‌های هوش مصنوعی در فعالیت‌های پژوهشی مورد بررسی قرار گرفته است.

در این مطالعه، فنــاوری هوش مصنوعی و تاریخچه آن در کنار برخــی از مهم‌ترین کاربرد‌های این فناوری معرفی شــده و همچنین چالش هــا و مخاطرات اســتفاده از پدیده فوق نیز بررسی شده اند.

بر اساس این تحقیق، ورود فناوری هوش مصنوعی در فعالیت‌های پژوهشی و امور علمی به ویژه با پدیدار شدن چت‌بات‌هایی همچون چت جی‌پی‌تی باعث شده است تا برخی فرایند‌های زمان‌بر و خسته‌کننده انجام پژوهش کاهش یافته و پژوهشگران فرصت بیشتری برای تمرکز روی مسائل عمیق‌تر و اساسی‌تر داشته باشند.

به گفته علیرضا بهمن آبادی، مربی پژوهشی مرکز فناوری اطلاعات و اطلاع رسانی کشاورزی، «هم اکنون به جز استفاده مستقیم از هوش مصنوعی در فعالیت‌های پژوهشی (مانند پردازش تصاویر یا پیش‌بینی خواص و ترکیبات دارویی) از این فناوری برای فعالیت‌های رایج‌تری همچون پیشینه‌پژوهی، خلاصه‌سازی متون، ترجمه و ویرایش متن به صورت گسترده‌تری استفاده می‌شود».

این محقق می‌گوید: «با این حال استفاده از هوش مصنوعی در پژوهش، چالش‌ها و خطرات خاص خود را به دنبال دارد. سرقت ادبی، خطا یا سوگیری در متن، دستکاری یا تحریف سوابق علمی، مالکیت معنوی اثر تولیدی، و مخاطرات شغلی از جمله موارد قابل ذکر است».

طبق اشارات این تحقیق، واضح اســت که در آینده نزدیک، ما علاوه بر استفاده مســتقیم از انواع فناوری‌های هوش مصنوعی در روند فرایند‌های علمی، شــاهد تولید آثــار علمی ازســوی چنیــن ابزارهایــی خواهیم بود.

بهمن آبادی معتقد است: «اســتفاده از گپ افزار‌هایی مانند چت جی پی تی برای ویرایش، خلاصه سازی، تهیه پیشینه و غیره، به دلیل سهولت دسترسی، احتمالا بیش از سایر ابزار‌ها موردتوجه و بهره برداری پژوهشگران قرار می‌گیرد».

این محقق می‌افزاید: «با این حال، چه به عنوان اســتفاده کننده، چه به عنوان داور یا ویراستار این آثار لازم اســت از احتمال استفاده نامناســب از این ابزار‌ها آگاه بود و صحت علمی، اعتبار و اصالت هر مقاله را به دقت ارزیابی کرد. به قول برخی محققان، مــا باید زمان هیجان انگیزی را که در آن زندگی می‌کنیم در آغوش بگیریم و به دام‌های بالقوه‌ای که فرآیند‌های خودکار به عنوان پیامد‌های ناخواســته منجر می‌شوند توجه کنیم».

شایان ذکر است، این یافته‌های علمی پژوهشی در دو فصلنامه «علوم و فناوری اطلاعات کشاورزی» مرکز علوم و فناوری اطلاعات کشاورزی وزارت کشاورزی منتشر شده اند.