همیشه با شنیدن کلمه اعتیاد نخستین چیزی که در ذهن زنده می‌شود، مسئله اعتیاد به مواد مخدر است، اما باید بدانیم که اعتیاد در استفاده از مواد افیونی خلاصه نمی‌شود و در یک تعریف عام تمام رفتار‌های اعتیادی مانند اعتیاد به قمار، خوردن، بازی‌های اینترنتی و به طور کلی هر رفتاری که به تعداد مکرر و پشت سرهم تکرار می‌شود را شامل می‌شود.

مشخصه ثابت و تکراری که میان تمام رفتار‌های اعتیادی وجود دارد، وابستگی فرد به آن رفتار است؛ این وابستگی به گونه‌ای است که شخص نتواند خود را در برابر رفتار کنترل کند و این موضوع باعث می‌شود وقت و انرژی زیادی را صرف انجام آن رفتار کند که در نهایت باعث تغییر و بهم خوردن سبک زندگی، سبک روانی اجتماعی افراد و اختلال در فعالیت‌های روزمره آن‌ها می‌شود.

اعتیاد یک پدیده روانی و اجتماعی است که از نظر اقتصادی و فرهنگی نیز برای جوامع آسیب‌زا بوده و تمامی شئونات جامعه را دچار مشکل می‌کند به همین دلیل از اختلالاتی است که همیشه مدنظر درمانگران و محققان و سیاست‌گذاران هر کشوری بوده‌است.

در این رابطه سردار اسکندر مومنی دبیر کل ستاد مبارزه با موادمخدر معتقد است که یک معتاد فقط به خودش آسیب نمی‌رساند بلکه چند خانواده را درگیر خود می‌کند به طوری که بیش از ۵۰ درصد علت طلاق‌ها، بسیاری از سرقت‌ها و نزاع‌ها از موادمخدر است.

مقابله با اعتیاد، در کنار اقدامات اجرایی برای جلوگیری از ورود و توزیع مواد مخدر، نیاز به مطالعات دانشگاهی است به همین دلیل با هدف تربیت دانشجویانی که توانایی انجام تحقیق و پژوهش در اعتیاد را داشته باشند و بتوانند وجوه مختلف اعتیاد اعم از پیشگیری، درمان و توانبخشی و سبب شناسی آن را به شیوه تخصصی بررسی کنند، رشته‌ای تخصصی در این زمینه را در سال ۱۳۸۸ به نام مطالعات اعتیاد در دانشکده فناوری‌های نوین دانشگاه علوم پزشکی تهران تاسیس شده است.

مهدی تهرانی دوست روانپزشک و استاد رشته علوم اعصاب و مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به چند عاملی بودن پدیده اعتیاد گفت: دانشجویی که برای تحصیل در این حوزه وارد می‌شود، با مدل‌های مختلف اعتیاد آشنا می‌شود یعنی از یک طرف باید با بیولوژی یا زیست شناسی شکل‌گیری اعتیاد که خود مرتبط با مغز است آشنا شود از طرف دیگر با پدیده جامعه شناسی باید رفتار یک فرد معتاد را از نظر روانی و اجتماعی بشناسد و همچنین با سیاست‌گذاری‌هایی که در هر جامعه برای کنترل اعتیاد انجام می‌شود، آشناییت پیدا می‌کند.

وی افزود: در این رشته دانشجویان با روش‌های درمانی مختلفی برای اعتیاد آشنا می‌شوند، این درمان‌های مختلف اعم از درمان‌های بیولوژیک یا زیست شناسی، درمان‌های غیر دارویی، درمان‌های روان‌درمان‌ها و مشاور‌ها و در سال‌های اخیر از تکنولوژی‌های جدید مثل تحریک مغز برای درمان استفاده می‌شود.

به طور کلی دانشجویان رشته‌های پزشکی، داروشناسی، روانشناسی، بیولوژی و جامعه شناسی اجازه ورود به این حوزه تخصصی را دارند، اما نکته قابل توجهی که در این زمینه وجود دارد این است که مطالعات اعتیاد مجموعه‌ای از تمام این رشته هاست و افراد باید مطالعات تخصصی خود را در این زمینه بالا ببرند.

غلامرضا حسن زاده استاد و مدیرگروه آموزشی علوم اعصاب و مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز درباره مطالعات اعتیاد گفت: دانشجویان در دو حوزه مختلف روی بحث اعتیاد کار می‌کنند؛ در بخش انسانی که به پیشگیری و درمان بخش‌هایی که اعتیاد در انسان ایجاد می‌کند، پرداخته می‌شود و یک بخش هم بخش تحقیقاتی است که با حیوانات آزمایشگاهی انجام می‌شود به صورتی که انواع مختلف اعتیاد را بر حیوانات پیاده سازی می‌کنند و روش‌های درمانی را بر آنان می‌سنجند البته مهم‌ترین بخش و هدف تاسیس این رشته همان بخش انسانی است.

حسن زاده با اشاره به تاثیرات اعتیاد در ایجاد جرم جامعه افزود: دانشجویان در این رشته با دامنه وسیعی از اطلاعاتی که مربوط به جرایم و مشکلات اعتیاد است، آشنا می‌شوند و حکم قانونی آن‌ها را شناسایی می‌کنند.