دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری کمی بیشتر از یک ماه دیگر برگزار می‌شود و از ماه‌ها قبل مسئولان و مردم به آرامی خود را برای حضور و برگزاری درست این تکلیف بزرگ و انتخابات مهم آماده می‌کنند.   آمادگی که با توجه به شرایط روز کشور خودمان و منطقه و حتی اتفاقاتی که از مسیر بعضی جریان‌ها در داخل کشور در حال انجام است از اهمیت بالایی برخور دار است.

یکی از مواردی که در چند دوره اخیر انتخابات از اهمیت ویژه‌ای برای تمامی دست اندرکاران برخوردار شده است. حضور و استفاده از دنیای اینترنت و فضای مجازی برای آسان‌تر کردن اقدامات جاری در انتخابات است.   اما در این بین شاید آن قدر که درباره برگزرای الکترونیک انتخابات صحبت شده است نسبت به فضای مجازی و حضور نامزد‌ها در آن بحث صحبتی مطرح نشده است. فضایی که هر دوره نقش پر رنگ تری را در تبلیغات و سایر موضوعات مهم در انتخابات و نامزد‌ها و حتی مردم ایفا می‌کند. فضایی که قوانینی دارد و باید طبق قواعدی خاص در آن حضور یافت و اقدام کرد. این فضا قوانین دارد و گذشتن از آن هم باید با پاسخ همراه باشد.

پیشگیری و مقابله با تخلفات و جرایم انتخاباتی در فضای مجازی مستلزم شناخت و اشراف صحیح و کامل جامعه نسبت به انواع تهدید‌ها و آسیب‌های احتمالی این فضاست؛ کم نیستند نامزد‌های انتخاباتی، هواداران، خبرنگاران و کاربران فضای مجازی که به خاطر عدم اطلاع دقیق از تهدیدها، آسیب‌ها و مصادیق تخلفات و جرایم انتخاباتی در فضای مجازی ناخواسته مرتکب تخلف و حتی جرم در این فضا شده‌اند.

البته در سال‌های گذشته انوع و اقسام تبلیغات عجیب را در فضای حقیقی دیده ایم، در این میان فعالیت‌های برخی از نامزد‌ها در فضای مجازی که برای دیده‌شدن دست به هرکاری می‌زنند جای خود دارد.

محسن اسلامی سخنگوی ستاد انتخابات کشور در نشست بررسی فرآیند حقوقی و اجرای قانون جدید انتخابات  به تشریح جزئیات تبلیغات نامزد‌های انتخاباتی در بستر فضای مجازی پرداخت و اظهار داشت: در فرایند رأی دهی، ۳۴ هزار صندوق الکترونیکی داریم و بستر برگزاری انتخابات الکترونیک در کل کشور فراهم شده است.

وی با اشاره به اینکه منتظر تایید شورای نگهبان هستیم و در صورت موافقت شورا، رأی دادن و شمارش آرا با دستگاه انجام می‌شود، اضافه کرد: این اتفاق جدیدی است و قانون هم اجازه آن را داده است.

سخنگوی ستاد انتخابات کشور تصریح کرد: در این دوره، ضمن اینکه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده است، پنج پیام رسان گپ، سروش، بله و ایتا و آی‌گپ موظف شدند در هر حوزه انتخابیه یک بستر مجازی برای تبلیغات نامزد‌ها شکل دهند.

اسلامی با بیان اینکه این بستر‌ها شکل گرفته تا نامزد‌ها در زمان خود، در فضای مجازی تبلیغات داشته باشند، یادآورشد: وزارت کشور موظف شده سامانه‌ای طراحی کند که همه صفحات مجازی رسمی نامزد‌ها در آنجا نمایان باشد. کار‌های آن در حال انجام است و این اتفاق خواهد افتاد.

وی با اشاره به اینکه دستگاه احراز اصلی‌ترین نقطه تماس رأی‌دهنده با شعبه است و مرتب اشکال گرفته می‌شد که این دستگاه در کارکرد خود تأخیر دارد، گفت: طی ۶ ماه گذشته تمامی دستگاه‌های احراز کنترل کیفیت انجام و برای استان‌ها ارسال شد و با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تست سیگنال در داخل شعبه انجام و رفع نقص شده و در حال نهایی شدن است.

مهدی باقری عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای  با بیان اینکه «تمامی نامزد‌های انتخاباتی باید قوانین انتخابات را بدانند»، تاکید کرد: به این دلیل که عمده تبلیغات انتخابات در فضای مجازی است، نامزد‌های انتخاباتی باید همه قوانین جدید را بدانند تا رقابت خوبی شکل بگیرد و فضای انتخابات به دور از جرایم و تخلفات باشد؛ برای اینکه در رقابت عدالت ایجاد کنیم، تنها چاره‌مان رعایت قانون است. اگر افرادی بیایند و قانون را رعایت نکنند و عدالت در تبلیغات رعایت نشود، قطعاً نهاد‌های نظارتی به ویژه شورای نگهبان بر اساس قانون با آن‌ها برخورد خواهد کرد.

باقری با تاکید بر اینکه اگر داوطلبان انتخابات در ایام پیش از روز رای گیری از دایره صلاحیت خارج شوند، شورای نگهبان می‌تواند به موضوع ورود کند، عنوان کرد: هر فعل مجرمانه‌ای که در انتخابات وجود دارد، نظیر آن در فضای مجازی نیز وجود دارد؛ اگر در فضای حقیقی فعلی جرم است، در فضای مجازی نیز آن فعل جرم محسوب می‌شود و در اینجا دادستانی می‌تواند اعلام جرم کند. همچنین اگر فرد متخلف کاندیدای انتخابات باشد، نهاد‌های نظارتی از جمله شورای نگهبان می‌توانند در صورت احراز تخلف، حتی در روز برگزاری انتخابات، با فرد متخلف برخورد کنند.

مهدی باقری با اشاره به توسعه استفاده از فضای مجازی در کشور اظهار کرد: پس از به روزرسانی قانون انتخابات در مجلس، با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از اتفاقاتی این روز‌ها رخ می‌دهد، در فضای رسانه و مجازی است، مصادیق تمام افعال مجرمانه‌ای که ممکن است در فضای مجازی درباره انتخابات اتفاق بیفتد، در کارگروه تعیین شده است؛ ما بُعد حقوقی و قضایی قانون انتخابات را از منظر مصداق شناسی در کارگروه مورد بررسی قرار دادیم و این موضوع به دستگاه‌های مربوطه نیز ابلاغ شده است.

وی با تاکید بر اینکه مردم باید مراقب باشند تا فریب فضاسازی‌ها یا افعال مجرمانه را در فضای مجازی نخوردند، گفت: مردم باید از قوانین انتخابات مطلع باشند؛ همانطور که هیچ گاه هیچ ورزشکاری نمی‌توانند در مسابقه‌ای شرکت کند که قوانین آن را نمی‌داند، داوطلبان کاندیداتوری انتخابات نیز باید حداقل قانون انتخاباتی را که می‌خواهند در آن حضور پیدا کنند، بداند.

اما طبق گفته مسئولان ستاد پیشگیری از جرائم انتخابی و شعبه رسیدگی به جرائم انتخاباتی تشکیل شده که یکی از کمیته‌های آن مربوط به فضای مجازی و رسانه‌ها است و نهاد‌های امنیتی فعالیت‌های انتخاباتی در فضای مجازی را رصد می‌کنند و  اگر در فضای مجازی یا رسانه‌ها مطلبی منتشر شود که خلاف قانون باشد، عدم آگاهی از قانون از سوی مجرم پذیرفته نیست و حتی بازنشر این محتوای مجرمانه در گروه‌ها و کانال‌های فضای مجازی نیز جرم است و مدیران این گروه‌ها باید متوجه این امر بوده و از انتشار و بازنشر محتوای مجرمانه جلوگیری کنند.

انتشار مطالبی که سبب تفرقه، قومی، مذهبی و نژادی شود، مطالبی در حوزه تحریم یا کاهش مشارکت در انتخابات، انتشار مطالبی که به نفع معاندین باشد، انتشار هرگونه مطلب یا علائم تحریم انتخاب، مطالب کذب، تشویش اذهان عمومی، انتشار مطالب خلاف واقع و خلاف منافع کشور از جمله مصادیق جرائم فضای مجازی است.

همچنین انتشار محتوای توهین آمیز و تخریب کاندیداها، دعوت به تجمعات غیرقانونی، آشوب و اغتشاش، افشای اسناد طبقه‌بندی شده مرتبط با انتخابات، استفاده از تصاویر اشخاص برای تبلیغات انتخاباتی، انتشار محتوای سری، انتشار خلاف واقع در مورد تأیید صلاحیت‌ها، نتایج انتخابات و...، انتشار محتوای تبلیغاتی از سوی کارکنان دولت توسط رسانه‌ها، نشر شایعات، انتشار مطالب خلاف عفت، انتشار علت رد صلاحیت داوطلبان و... از دیگر جرائم و تخلفات انتخاباتی در فضای مجازی است که باید به آن توجه کرد.

نامزد‌های انتخابات در فضای سایبر یک سری حقوق و تکالیف دارند که حتما باید مدنظر قرار دهند؛ قانونگذار برای بخشی از آن‌ها ضمانت اجرا در نظر گرفته شده است و بخشی ازآن‌ها مواد صریح قانونی است و قانونگذار صراحتا برای آن‌ها مجازات‌هایی مانند حبس تعیین کرده است. برخی هم جرو تخلفات انتخاباتی محسوب می‌شوند و مصادیق جرم نیستند که در مراجع مربوط به خود رسیدگی می‌شود و در ارزیابی‌های صلاحیت نامزد‌ها این موضوعات مورد توجه قرار می‌گیرد که به برخی از مهمترین این حقوق و وظایف اشاره می‌کنم.

نامزد‌های انتخاباتی باید پایگاه‌ها، کانال‌ها و صفحات مورد تایید و استفاده خود در فضای مجازی را از طریق مقتضی به مردم معرفی کنند؛ عدم اعلام پایگاه‌ها، کانال‌ها و صفحات مورد تایید و استفاده نامزد‌های انتخاباتی در فضای مجازی موجب سوء استفاده احتمالی فرد یا افراد قرار گیرد، بنابراین ضرورت دارد نامزد‌های انتخاباتی ضمن معرفی و اعلام مشخصات پایگاه‌ها، کانال‌ها و صفحات مورد تایید و استفاده خود در فضای مجازی، در تبلیغات رسمی نیز تاکید کنند که هیچ‌گونه پایگاه رسمی دیگری در فضای مجازی متعلق به خود ندارند.

از دیگر مواردی که باید مورد توجه نامزد‌ها قرار گیرد این است که توصیه می‌شود نامزد‌ها با تشکیل گروه کارشناسی نسبت به رصد فضای مجازی اقدام کرده و با اطلاع از نظرات مردم و رصد تخلفات احتمالی نامزد‌های دیگر در فضای مجازی و گزارش آن‌ها به مراجع ذی‌ربط هرگونه فضای جدیدی که برای هواداری از نامزد، بدون مجوز وی ایجاد می‌شود را شناسایی و ضمن تذکر به ادمین مربوطه برای اخذ مجوز از نامزد و احراز هویتش و اطلاع‌رسانی به هواداران از طریق فضا‌های رسمی تبلیغی، اقدام قانونی لازم در راستای گزارش و پیگیری موضوع انجام دهند.

دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره از انتخابات مجلس خبرگان رهبری جمعه ۱۱ اسفند در سراسر کشور برگزار می‌شود.