در روزهای گذشته ماهواره ثریا که یک ماهواره ایرانی از سری ماهواره‌های تحقیقاتی ساخت پژوهشگاه فضایی است با ماهواره‌بر قائم ۱۰۰ سفر خود به مدار ۷۵۰ کیلومتری زمین را با موفقیت آغاز کرد تا یک رکورد تازه در حوزه قرار گرفتن ماهواره در ارتفاع جدید را به ثبت برساند.

با پرتاب این ماهواره تحقیقاتی بسیاری از زیرسیستم‌های توسعه یافته شده توسط پژوهشگاه فضایی ایران نیز در شرایط تست مداری قرار می‌گیرند و راه برای توسعه سریع صنعت فضایی بومی ایران هموارتر می‌شود. ضمن اینکه این پرتاب قدمی مهم در راستای افزایش توانمندی تزریق ماهواره در مدار‌های بالاتر محسوب می‌شود.

با این پرتاب برای نخستین بار ایران توانست با کمک متخصصان خود، ماهواره را در مدار۷۵۰ کیلومتری زمین تزریق کند. مدتی قبل ماهواره‌های نور ۲ و نور ۳ نیز توسط ماهواره‌بر بومی قاصد ساخت نیروی هوافضای سپاه، با موفقیت به مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین تزریق شدند. «ثریا» توانست با ماهواره‌بر «قائم ۱۰۰» رکورد قرار گرفتن ماهواره در ارتفاع را در صنعت فضایی ایران تغییر دهد.

سردار علی جعفر آبادی فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه درخصوص ماهواره بر قائم ۱۰۰ و پرتاب موفقیت آمیز آن، اظهار داشت: برای اولین بار ماهواره بر تمام سوخت جامد در کشور عملیاتی شد و توانست ماهواره را در مدار ۷۵۰ کیلومتری قرار دهد.

وی افزود: موتور‌های سوخت جامد در لبه فناوری جهانی قرار دارند و از پیچیدگی‌های بسیاری برخوردارند، اما اگر شما بتوانید با استفاده از مواد سبک مانند کامپوزیت موتور سوخت جامدی بسازید که بتواند دما و فشار قابل توجهی را تحمل کند و همچنین نازل آن بتواند ماهواره بر را به درستی هدایت کند از آن به بعد کار برای شما بسیار ساده خواهد شد.

سردار جعفرآبادی تاکید کرد: از سوی دیگر ماهواره‌بر‌های سوخت جامد برای ما بسیار مقرون به صرفه هستند و با اقتصاد مقاومتی همخوانی دارند و از این جهت می‌توانیم در آینده تعداد بیشتری از آن‌ها تولید و به فضا پرتاب کنیم و پس از پرتاب امروز ان‌شاءالله در چندماه آینده نیز یک پرتاب دیگر خواهیم داشت.

فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه گفت: از این بعد ماهواره بر قائم ۱۰۰ در چرخه عملیاتی قرار می‌گیرد و سال آینده پرتاب تحقیقاتی ماهواره بر قائم ۱۰۵ را خواهیم داشت و ان‌شاءالله طی سه سال آینده پرتاب تحقیقاتی ماهواره بر قائم ۱۲۰ را شاهد خواهیم بود که قرار است ماهواره‌ها را به مدار ۳۶هزار کیلومتری برساند.

مدار‌هایی که در بالای سطح زمین قرار گرفته‌اند دارای ارتفاعات و قابلیت‌های گوناگون هستند. برخی از مدار‌ها برای ماهواره‌های سنجشی مناسب است و برخی دیگر محل قرارگیری ماهواره‌های مخابراتی و تصویربرداری است.

اما با توجه به این اقدام بزرگ در راستای پیشرفت صنعت هوافضای کشورمان و این موضوع که در این امر استفاده و پیشرفت در ساخت و تجهیز ماهواره بر‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است بد نیست به تعدادی از ماهواره بر‌های جمهوری اسلامی ایران نگاهی بیاندازیم.

ماهواره‌بر سیمرغ 

ماهواره‌بر سیمرغ ماهواره‌بر چند مرحله‌ای ساخت سازمان هوافضا وزارت دفاع است که در حضور رئیس جمهور ایران و در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۸۸ روز ملی فناوری فضایی و اولین سالگرد پرتاب ماهواره امید رونمایی شد و در تاریخ ۳۱ فروردین ۱۳۹۵ برای اولین بار از پایگاه فضایی سمنان برای یک پرواز تحقیقاتی زیرمداری پرتاب شد.

ماهواره‌بر سیمرغ دارای طول ۲۶٫۵ متر و وزن پرتابی ۸۷ تن می‌باشد، مرحله اول آن با قطر ۲٫۴ دارای چهار موتور سوخت مایع خوشه‌سازی شده و هماهنگ شده تیپ سفیر-۱ب با چهار توربوپمپ جداگانه است، که هر یک از این موتور‌ها ۳۷٬۰۰۰ کیلوگرم-نیرو رانش تولید می‌کنند، به‌علاوه مجموعه‌ای از چهار موتور کوچک ورنیه‌ای کمکی با یک توربوپمپ واحد مشترک که ۱۴٬۰۰۰ کیلوگرم-نیرو رانش تولید می‌کنند.

مدت کل پرواز سیمرغ برای رسیدن به مدار نزدیک به زمین حدود ۴۹۰ ثانیه است، جدایش مرحله اول در ارتفاع ۹۰ کیلومتری و در سرعت ۲۳۰۰ متر بر ثانیه اتفاق می‌افتد، همزمان با جدایش مرحله اول، موتور‌های مرحله دوم وارد عمل شده و اندکی بعد دماغه ماهواره‌بر ایجکت‌ می‌شود، در این حین محموله به سرعت ۷۴۰۰ متر بر ثانیه می‌رسد و سپس در مدار موردنظر خود تزریق می‌شود. سیمرغ توان قرار دادن یک ماهواره ۲۵۰ تا ۳۵۰ کیلویی یا یک منظومه تاسواره‌ای در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین را داراست.

ماهواره بر قاصد 

موشک ماهواره‌بر قاصد یک ماهواره‌بر سه مرحله‌ای ساخت صنایع هوافضای سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران است که در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ ماهواره نور۱ را در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین قرار داد. سپس در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۴۰۰ ماهواره نور٢ را در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار داد و همچنین ماهواره نور٣ را در تاریخ ۵ مهر ۱۴۰٢ در مدار ۴۵۰ کیلومتری قرار داد.

ماهواره‌بر قاصد اولین ماهواره‌بر ۳ مرحله‌ای ساخت ایران با پیشران کامپوزیتی الیاف کربن بود که این نوع پیشران موجب کاهش شدید وزن حامل نسبت به حامل‌های فلزی گردیده‌است. این پرتابگر در مرحله اول خود از سوخت مایع و در دو مرحله دیگر نیز از سوخت جامد بهره می‌برد.

اولین پرتاب ماهواره بر قاصد ماهواره نور-۱بود که در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ انجام پذیرفت.

در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۴۰۰ خورشیدی نیز ماهواره نور-۲ توسط ماهواره بر قاصد با موفقیت در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار گرفت.

ماهواره نور-۳ نیز توسط ماهواره بر قاصد در مهر ماه سال ۱۴۰٢ خورشیدی با موفقیت در مدار ۴۵۰ کیلومتری زمین قرار گرفت.

ماهواره قائم 

قائم ۱۰۰
ماهواره بر سوخت جامد قائم ۱۰۰، قادر است ماهواره‌هایی با وزن ۸۰ کیلوگرم را در مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دهد. نیروی هوافضای سپاه پاسداران در ۱۴ آبان ۱۴۰۱ از پرتاب قائم ۱۰۰ خبر داد. ماهواره ثریا صبح روز شنبه ۳۰ دی ماه ۱۴۰۲ با قائم ۱۰۰ در مدار ۷۵۰ کیلومتری از زمین قرار گرفت، ماهواره ثریا که ۵۰ کیلوگرم وزن دارد، در این پرتاب طی ۱۱ دقیقه با سرعت ۷۴۷۸ متر بر ثانیه به این مدار رسید.

قائم ۱۰۵
موشک ماهواره‌بر سوخت جامد قائم ۱۰۵ دارای دو مدل ۳ و ۴ مرحله‌ای است. بناست در مدل ۳ مرحله‌ای محموله‌ای ۱۲۰ کیلوگرمی را در مدار ۴۰۰ کیلومتری قرار دهد. مدل ۴ مرحله‌ای می‌تواند محموله‌ای حدود ۲۰۰ کیلوگرم را در مدار ۴۰۰ کیلومتری قرار دهد. سرعت این موشک به ۲۷ هزار کیلومتر در ساعت بوده و به عنوان یک موشک بالستیک، سرعت کروز بین ۱۵ تا ۲۰ هزار کیلومتر در ساعت خواهد داشت.

قائم ۱۱۰ و قائم ۱۲۰ از موشک‌های ماهواره بری است که سپاه پاسداران کشورمان هنوز اطلاعاتی را درباره آن‌ها منتشر نکرده است.

یکی از پیشرفت‌های فضایی کشورمان در سال‌های اخیر پرتاب ماهواره‌های سبک وزن به مدار لئو بوده که توانسته‌ایم به وسیله ماهواره‌های سه‌گانه نور در این مدار زمین به تثبیت برسیم.

پس از تثبیت ایران در این مدار به وسیله ماهواره‌های کمتر از ۵۰ کیلوگرم، بر اساس سند ۱۰ ساله فضایی به دنبال تثبیت در این مدار به وسیله ماهواره‌های سنگین‌تر از ۵۰ کیلوگرم هستیم. به نظر می‌رسد مانند ماهواره‌بر قاصد که بازیگر اصلی ایران در حوزه تثبیت در مدار لئو بود، پرتاب ماهواره‌های سنگین و تثبیت این ماهواره‌ها نیز به عهده ماهواره‌بر‌های سیمرغ و قائم ۱۰۰ قرار خواهد بود.

البته اکنون ساخت و توسعه ماهواره‌بر‌های دیگری از جمله "سریر و ذوالجناح" نیز که بتوانند ماهواره‌های سنگین‌تر را تزریق کنند در دستور کار سازمان فضایی ایران و سازمان هوا و فضای وزارت دفاع قرار دارد و به زودی خبر‌های مهمی و خوشی را در این باره خواهیم شنید.