هرساله تعداد زیادی از افراد بر اثر مسمومیت با مونوکسیدکربن یا گازگرفتگی، جان خود را از دست می‌دهند. درگیری با مونواکسیدکربن یا گازگرفتگی، مسمومیتی است که به خاطر تنفس گاز خطرناک ایجاد می‌شود. این گاز توسط وسایل گازسوز از جمله بخاری، آبگرمکن، پیک‌نیک و حتی زغال ایجاد می‌شود. در فصل زمستان نیز به خاطر مصرف وسایل گازسوز بر تعداد تلفات مسمومیت گازی افزوده می‌شود. زمستان سال گذشته ٩١٣ نفر از هموطنان‌مان بر اثر همین مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن جان خود را از دست دادند. کافی است دودکش یا تهویه یک مکان مسدود باشد و گاز منتشرشده خارج نشود تا آسیب‌های جبران‌ناپذیر و درنهایت مرگ سراغ افراد حاضر در محیط بسته بیاید. هر سال با فرارسیدن موج سرما، بخشی از آموزش‌های همگانی جمعیت هلال‌احمر به موضوع پیشگیری از مسمومیت گاز مونوکسیدکربن اختصاص پیدا می‌کند. مرگ بر اثر گازگرفتگی در هنگام خواب «مرگ خاموش» نام دارد.

آموزش همگانی در هلال‌احمر
بیش از ٥٦٠٠ خانه هلال در سراسر کشور و شعب جمعیت، فرصتی برای آموزش همگانی آشنایی با مخاطرات را برای عموم مردم فراهم کرده‌اند. به گفته «نواب شمس‌پور»، مدیرکل آموزش‌های همگانی هلال‌احمر، راه‌های مختلفی برای آموزش شهروندان فراهم شده است. شمس‌پور می‌گوید: «امروز در سایت آموزش جمعیت هلال‌احمر فرصت یادگیری بسیاری از دوره‌های آموزش همگانی فراهم شده است و برای بسیاری از این سرفصل‌های آموزشی گواهی شرکت در دوره هم ارائه می‌شود. همچنین مطالب آموزشی ما در شبکه‌های اجتماعی و سایت جمعیت هلال‌احمر قابل دسترس است. ویدیو‌های کوتاه آموزشی به چند گویش از جمله کردی، آذری و لری تهیه شده تا مردم بتوانند از آن استفاده لازم را ببرند.» به گفته او، هلال‌احمر در هر شهر و استانی آمادگی این را دارد تا با برگزاری دوره‌های حضوری برای دانش‌آموزان و اقشار مختلف اقدام کند. در حال حاضر، بیش از ٥هزار مربی آموزشی با هلال‌احمر همکاری می‌کنند. شمس‌پور می‌گوید: «مهم‌ترین قدم برای ما آموزش پیشگیری از وقوع حوادث و مخاطرات است، چراکه امروزه همه ما دریافته‌ایم که هزینه‌های آموزش و پیشگیری، به مراتب کمتر از هزینه‌های درمان است، چه‌بسا موقعیت‌هایی که با هیچ هزینه‌ای قابل جبران نیستند.»

بیشتربخوانید

• انواع پانسمان زخم را بشناسید

نگاهی به آمار مرگ خاموش
 مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در سال ١٤٠٠ منجر به فوت ٨٣٩ نفر در سراسر کشور شد که از این تعداد ٦٣١ نفر مرد و ٢٠٨ نفر زن بودند. رئیس گروه کنترل و تضمین کیفیت آزمایشگاه‌های سازمان پزشکی‌قانونی کشور نیز در سال ١٤٠١ اعلام کرد که تعداد افراد فوتی در اثر مسمومیت با گاز منواکسیدکربن با رشد ۸.۸درصدی روبه‌رو شده است. این تعداد در سال گذشته به ٩١٣ نفر افزایش پیدا کرد. استان تهران با ١١٣ مورد تلفات، پیشتاز بیشترین مرگ بر اثر مسمومیت با گاز منواکسیدکربن در سال گذشته بود. طبق آخرین آمار، در پنج ماه نخست سال‌جاری ٢٥٦ مورد فوت بر اثر مسمومیت با گاز منواکسیدکربن در کشور گزارش شده است که استان‌های تهران با ٤٤ مورد، خراسان‌رضوی ٢٧ مورد، اصفهان ١٩ مورد و کرمانشاه ١٧مورد، بیشترین موارد مرگ خاموش را ثبت کرده‌اند.

در پنج ماه نخست سال١٤٠٢ گزارشی از فوت هموطنان‌مان در استان‌های آذربایجان‌غربی، ایلام، سمنان و سیستان‌وبلوچستان دیده نمی‌شود. مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن در صورت تشخیص سریع و عکس‌العمل به‌موقع، لزوما منجر به فوت نمی‌شود، برای مثال از میان ٤٤٥ نفری که از ابتدای پاییز امسال دچار مسمومیت با مونوکسیدکربن شده‌اند، ١٠١ نفر توسط نیرو‌های اورژانس در محل حادثه درمان و ٣٢٢ نفر بعد از اقدامات اولیه جهت درمان تکمیلی به مراکز درمانی اعزام شده و متاسفانه ٢٢ نفر با وجود دریافت خدمات درمانی فوت کرده‌اند.

عوارض جانبی گازگرفتگی
با توجه به درجه و مدت زمانی که فرد در معرض گاز مونواکسیدکربن قرار دارد، مسمومیت با این گاز منجر به آسیب دائمی مغزی، آسیب قلبی و احتمال بروز مشکلات قلبی، مرگ جنین یا سقط جنین می‌شود، البته یکی از شایع‌ترین عوارض این مسمومیت، مواجه‌شدن با مرگ است. مهم‌ترین علایم و نشانه‌های مسمومیت با مونوکسیدکربن، سردرد، سرگیجه، تنفس دشوار، حالت تهوع و استفراغ و تغییر در وضعیت ذهنی فرد است. این علایم در صورت ادامه و عدم‌درمان، منجر به بی‌هوشی و درنهایت مرگ فرد می‌شوند.

چرا دچار گازگرفتگی می‌شویم؟
دودکش‌های نامناسب و عدم‌تهویه از دلایل مهم گازگرفتگی است. استفاده از بخاری بدون دودکش و عدم‌نصب کلاهک H روی دودکش یا نصب نادرست آن از عوامل شایع مرگ خاموش است. استفاده از لوله‌های آکاردئونی یا خرطومی، بسته‌بودن تمام منافذ اتاق، اتصال نادرست لوله بخاری، قراردادن لوله بخاری در آب و پایین‌بودن دودکش نسبت به حصار اطراف خود، همچنین مسدودشدن دودکش با نخاله ساختمان یا لانه پرندگان از عوامل مهمی است که راه خروج گاز‌های خطرناک را مسدود می‌کنند.

راه‌های پیشگیری از انتشار گاز مونوکسیدکربن

اداره کل آموزش همگانی جمعیت هلال‌احمر با توجه به گسترش موج سرما توصیه‌هایی برای پیشگیری از مسمومیت گازی، حین وقوع مسمومیت و مواجهه با فرد مسموم ارائه کرده است:
 در خانه از دستگاه‌های گازسوزی که نیاز به دودکش ندارند، استفاده نکنید.
 وسیله‌های گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل به فضای بیرون باشد.
 از وسایل گرمایشی استاندارد استفاده کنید، همچنین وسایل حرارتی فرسوده و قدیمی ممکن است خطرناک باشند.
 کنترل منافذ مسیر دودکش قبل از راه‌اندازی بخاری، از راه‌های پیشگیری بروز حوادث به شمار می‌رود.
 قبل از نصب و روشن‌کردن بخاری، مکش مناسب دودکش‌ها را با قرار دادن شعله آتش (شعله کبریت یا شمع) روبه‌روی لوله دودکش بررسی کنید، درصورتی‌که دودکش بخاری درست کار کند، باید شعله آتش را به سمت خود بکشاند، در غیر این صورت، قبل از استفاده و روشن‌کردن بخاری راه دودکش را باز کنید. ‏
 تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیرمجرب و بی‌تجربه یا نصب آن‌ها توسط افراد خانواده باعث ایجاد خطر می‌شود.
 خوابیدن در اتاقی که هوای آن به طریقی در ارتباط با هوای موتورخانه است، می‌تواند خطرناک باشد. همچنین باید مواظب خطر عبور دودکش موتورخانه از دیوار اتاق خواب نیز بود.
 پس از زمین‌لرزه‌های خفیف نیز دودکش‌ها باید چک شوند.

کار‌هایی که باید در محل نشت گاز انجام دهیم 
نخستین و فوری‌ترین اقدام، بازکردن پنجره‌ها، در‌ها و ایجاد تهویه هواست. در صورتی که آموزش‌های لازم را دیده باشید، ضمن تماس با نیرو‌های امدادرسان تا زمان رسیدن نیرو‌های کمکی، اقدامات زیر را در محل بروز حادثه انجام دهید:
 جریان گاز را قطع کنید.
 با یک ماسک یا پارچه خیس مرطوب، دهان خود را بپوشانید و به صورت نشسته یا سینه‌خیز به طرف فرد قربانی حرکت کنید.
 وسایل گرمازا مانند اجاق‌گاز و بخاری را خاموش کنید.
 کمک‌های اولیه برای فرد مصدوم
 در‌ها و پنجره‌ها را باز بگذارید.
 با اورژانس تماس بگیرید و فردی را که مشکوک به گازگرفتگی است، با احتیاط به فضای آزاد انتقال دهید.
 یقه پیراهن و لباس‌های تنگ فرد مسموم‌شده را باز کنید.
 سطح هوشیاری فرد مسموم‌شده را بررسی کنید.

منبع: روزنامه شهروند