سومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی میراث‌فرهنگی با موضوع «حفظ و احیای کاروانسرای ایرانی» با حضور رضا سامه مدیرکل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی، فاطمه داوری مدیرکل حفظ و احیای بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی، علیرضا جلال‌زایی مدیر پایگاه میراث جهانی کاروانسراهای ایران و فرامرز پارسی مرمت‌گر و کارشناس حوزه حفاظت چهارشنبه- ۲۰ دی ماه- در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان برگزار شد.
مدیرکل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این نشست مهمترین ماموریت اداره کل پایگاه‌ها را پس از ثبت جهانی کاروانسراهای ایرانی مدیریت این آثار عنوان کرد و با اشاره به کمیت ۵۴ عددی و پراکندگی آن‌ها در ۲۴ استان کشور بر ضرورت تجدید نظر در الگوی مدیریتی تاکید کرد.
رضا سامه افزود: نگرش جدیدی در مدیریت پرونده‌های ثبت جهانی باید ایجاد شود. سازوکار مدیریتی پایگاه‌ها را باید تغییر دهیم و به صورت شبکه‌ای بخش وسیعی از این آثار را مدیریت کنیم، زیرا الگوی متمرکز که پیش از این در دستور کار قرار داشت دیگر موثر نخواهد بود.
وی با تاکید بر بازنگری در سیاست‌گذاری‌ها، فارغ از اقدامات شتاب‌زده مدیریت این پرونده را در سه فاز کوتاه، میان و بلندمدت عنوان کرد و ادامه داد: در مدیریت کوتاه مدت مطالعات و زمینه‌سازی ایجاد شرایط با افق‌های طولانی را در دستور کار قرار داده‌ایم.
کاروانسراها بهترین و برجسته‌ترین آثار معماری ایران هستند
مدیر پایگاه میراث جهانی کاروانسراهای ایران نیز در این نشست با بیان اینکه کاروانسراها بهترین و برجسته‌ترین آثار معماری ایران هستند، بر اهمیت مدیریت آن‌ها با نگاهی بر گفته از اندیشه تاثیرگذاران و متخصصان حوزه میراث‌فرهنگی اشاره کرد و گفت: طراحی نظام مدیریتی کاروانسراها با نگاه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و با توجه به تمامی اجزای پیوند دهنده باید انجام شود که کوچک‌ترین عناصر به بزرگی ماهیت کاروانسراها اضافه کنند.
تشکیل کمیته‌های راهبردی با توجه به موقعیت مکانی و زمانی کاروانسراها با استفاده از متخصصان و کارشناسان میراث‌فرهنگی، تهیه و تدوین برنامه جامع، راه‌اندازی بازارچه‌های صنایع‌دستی، دقت و توجه به سه اصل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به عنوان سه ضلع مثلت، نامگذاری فرهنگی در گذر کاروانسراها از مشاهیر و شخصیت‌های فرهنگی آن جغرافیا، برگزاری جشنواره‌ها به‌منظور معرفی و شناخت کاروانسراها، برگزاری نوروزگاه‌ها، دعوت از خیرین میراث‌فرهنگی، تهیه طرح‌های سرمایه‌گذاری متناسب با نگاه حاکم بر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، مستندسازی و برنامه جامع تبلیغاتی، از جمله پیشنهاد‌های مطرح شده از سوی علیرضا جلال‌زایی بود.
تجدید نظر در حریم کاروانسراها حائز اهمیت است
در ادامه فرامرز پارسی با اشاره به اهمیت راه‌ها در موضوع کاروانسراها، افزود: راه‌ها مجموعه‌ای گسترده از عناصر مختلف از جمله پل‌ها، مناظر، قهوه‌خانه‌ها و ... هستند که کاروانسرا نیز یکی از این عناصر محسوب می‌شود. کاروانسراها در ارتباط با آن‌ها معنی پیدا می‌کنند، مانند این است که در یک شهر فقط بناها را مرمت کنیم و بافت برایمان اهمیتی نداشته باشد.
مرمت‌گر و کارشناس حوزه حفاظت با بیان اینکه یک پایه تمدن سکونتگاه‌ها و پایه دیگر آن راه است، حفظ و کالبد راه‌ها را از وظایف حکومت‌ها در ایران عنوان کرد و به تشریح چرایی تخریب راه‌ها و عناصر آن‌ها به دلیل ساخت راه‌های جدید پرداخت.
وی با تاکید بر اینکه اگر به راه توجه نکنیم همه این عناصر معنای خود را از دست می‌دهند، تجدید نظر در حریم کاروانسراها را حائز اهمیت دانست.
باید به درک مشترک از کاروانسرا برسیم
فاطمه داوری، درک و شناخت جامعه میزبان را اولین اصل ثبت جهانی یک اثر دانست و با تاکید بر اینکه جامعه میزبان باید به درک مفهومی و معنایی درباره اهمیت و ارزش فرهنگی آن اثر رسیده باشد که بخواهد آن را به دنیا عرضه و از آن‌ها برای بازدید دعوت کند، ترویج مفهوم معماری، کارکردی و معنای کاروانسرا را تکلیف جامعه میزبان عنوان کرد.
مدیرکل حفظ و احیای بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی، کاروانسراهای ایرانی را به عنوان محور‌های فرهنگی و نقاط مکث عنوان کرد و با اشاره به اینکه باید به درک مشترک از کاروانسرا برسیم، اظهارداشت: بخش اعظمی از ارکان مربوط به کاروانسراها خارج از وزارت میراث‌فرهنگی است و مدیریت آن تکلیف حاکمیت محسوب می‌شود. پرونده کاروانسرای ایرانی فرصت و الگویی برای پلان مدیریتی کشور است و مدیریت آن نیاز به برنامه ملی دارد.
در پایان این نشست تعدادی از عکس‌های کاروانسراهای ایرانی متعلق به آلبوم خانه کاخ گلستان برای حاضران نمایش داده شد.
