محمدحسین رحمتی، معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالا در پیش‌نشست نهمین همایش بازار مالی با موضوع «نقش بورس کالا در حمایت از تولید و کنترل تورم» با اشاره به آمار عملکرد معاملات بورس کالای ایران بیان کرد: حجم معاملات بورس کالای ایران در سال گذشته ۱۰۵۰ میلیارد تومان بود و در ۹ ماهه اول امسال ۱۱۶۴ میلیارد تومان حجم معاملات انجام شده بود. این رشد ناشی از ورود محصولات جدید به بورس کالا و تکمیل محصولات زنجیره تولید بود. انتظار می‌رود امسال با افزایش ۷۰ درصدی حجم معاملات، رکورد ۱۴۵۰ میلیارد تومان را بزنیم.

وی افزود: حدود ۹۵ درصد معاملات مربوط به بازار فیزیکی بوده و سهم بازار مالی کم بوده است. در بازار فیزیکی هم حدود ۶۰ درصد معاملات مربوط به محصولات صنعتی و معدنی؛ ۱۹ درصد پتروشیمی و حدود ۱۵ درصد هم فرآورده‌های نفتی و یک درصد هم صادرات محصولات فرعی بود.

وی در ادامه در خصوص ارزش افزوده بورس کالا در اقتصاد ایران اظهار کرد: ۱۹ درصد ارزش افزوده بخش صنعت و ۱۷ الی ۲۰ درصد حجم نقدینگی را داریم. ارزش رینگ صادراتی هم حدود ۳ میلیارد دلار است و با ۱۰۵۰ میلیارد تومان سال گذشته، حجم معاملات سال گذشته حدود ۳۵ میلیارد دلار بوده است. (البته اعداد در بورس کالا کاملاً ریالی‌است، اما برای آنکه مقایسه بهتری صورت بگیرد، اعداد را دلاری اعلام می‌کنم) سال گذشته حدود ۱۱۸ میلیون تن کالا در بورس کالا معامله شده که حدود ۲۵ درصد از کل حمل و نقل جاده‌ای کشور و ۷۵ درصد کل تجارت خارجی غیر نفتی بوده و با این اعداد می‌توان به اهمیت نقش بورس کالا پی برد.

رحمتی ادامه داد: وظیفه اصلی بورس کالا این است که بازاری منصفانه داشته باشد و این موضوع در ماده ۲ قانون بازار اوراق بهادار هم گنجانده شده است. بازار منصفانه یعنی بازاری که شفافیت داشته باشد و بازیگران این بازار بتوانند اطلاعات مربوط به معاملات را روی تابلو معامله، مشاهده کنند. همچنین برای همگان قابل دسترس باشد و کشف نرخ هم کشف قیمت منصفانه باشد. بورس کالا از این مؤلفه‌ها برخوردار است. برای مثال به راحتی می‌توان داده‌های مربوط به حجم عرضه، حجم تقاضا، قیمت کشف شده و... معاملات محصولات فولادی را در سایت بورس کالا مشاهده کرد. علاوه بر این، اگر در روند عرضه و تقاضای بخشی از محصولات، ناترازی وجود داشته باشد و گلوگاهی ایجاد شود، این گلوگاه به سیاست‌گذار این سیگنال را می‌دهد که کدام بخش از زنجیره تولید کمبودی وجود دارد. به عبارتی تاریخچه معاملات علاوه بر آنکه برای خریداران و فروشندگان و معامله‌گران از شفافیت کافی برخوردار است، می‌تواند به سیاستگذاران هم سیگنال دهد که در کدام بخش از زنجیره تولید نیاز به سرمایه‌گذاری‌های جدید وجود دارد. ضمن اینکه بورس کالا اطلاعات کافی در مورد روند‌ها و شوک‌های قیمتی و... به تحلیلگران ارائه می‌کند و بررسی این روند می‌تواند به سیاستگذاران اثبات کند چطور تصمیمات‌شان در مورد واردات یا ممنوعیت واردات، تخصیص ارز و... می‌تواند بر قیمت‌های بورس کالا موثر باشد.

وی افزود: دسترسی به معاملات از شاخص‌های مهم بورس کالا است. عرضه ۱۱۷۰ نوع کالای متمایز در بورس کالا در سال ١٤٠١، فعالیت ۱۰۵ کارگزاری در سراسر کشور و حدود یک میلیون کد بورسی که ۱۸۵۰۰ کد بورسی مربوط به معاملات غیرخودرویی بوده، وجودی بازار متمرکز و قانونمند سیمان برای عمده فروشی و خرده فروشی (تا سقف ١٠٠ تن) و حدود ۲۵ هزار قرارداد خرده فروشی در سال ١٤٠١ از نقاط مختلف کشور و توسط انواع شخصیت‌ها نشان می‌دهد بورس کالا در این زمینه نیز عملکرد مطلوبی داشته است.

رحمتی تصریح کرد: مزیت مهم دیگر بورس کالا، تضمین معاملات است. در کشوری که ما چالش تضمین معاملات را داریم، زیرساختی ایجاد شده که اتاق پایاپای بورس کالا، معاملات را تضمین کند. در خصوص تضمین معاملات حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان توسط اتاق پایاپای ما دریافت شده است. در معاملات خودرویی بیشترین بدقولی از سوی فروشندگان را داشتیم و تحمیل خودرو با تاخیر صورت گرفت. سال گذشته با وجود عرضه محدود خودرو در بورس کالا، با توجه به تضامین اخذ شده از عرضه کنندگان بابت ایفای تعهدات بابت تحویل کالا در موعد مقرر، ۱۴۴۷ مورد خرید خودرو مشمول خسارت شده و خسارات به خریداران پرداخت شده است. مثلاً در مورد یک خودروی ١.٣ میلیارد تومانی، خریدار خسارت ۲۰۰ میلیون تومانی از خودروساز دریافت کرده است. در سایر موارد (غیر از خودرو) ۵۷۵ مورد بوده و در مجموع ۵۴ میلیارد تومان بابت خسارت عدم تحویل به موقع کالا به خریداران پرداخت شده است.

وی تصریح کرد: بورس کالا باید بستری برای انجام معاملات منصفانه و شفاف و در دسترس همگان ایجاد کند (البته در برخی موارد بهینیاب سهمیه‌هایی تعیین کرده است). ضمن اینکه هیچ قراردادی بدون تضمین معاملات نیست و اتاق پایاپای بر تضمین تمامی معاملات نظارت دارد. نقش بورس کالا در رشد تولید بسیار مهم و پررنگ است چرا که بستر لازم را برای معاملات خریداران و فروشنده فراهم کرده است.