پریسا ارجمندی با بیان اینکه کودکان در دنیای جالبی از خیال و واقعیت زندگی می‌کنند، اظهار کرد: عدم راستگویی کودکان را به واسطه تفاوت نوع نگاه آن‌ها به مسائل نباید با دروغ گویی بزرگسالان مقایسه کرد؛ زیرا آن‌ها بسیاری از چیز‌هایی را که می‌گویند، غیرواقعی نمی‌دانند به همین جهت نباید تصور کنیم هر چیز غیر واقعی که کودکان می‌گویند دروغ است.

وی ادامه داد: عدم راستگویی در کودکان طبیعی است و ریشه در فرآیند رشد کودک دارد؛ آغاز آن از زمان تکلم کودک و در حدود ۲ سالگی به بعد است، به طور معمول در حدود ۶ سالگی کودکان از میزان عدم راستگویی خود کم می‌کنند، اما اگر بعد از این سن همچنان به عدم راستگویی ادامه دهند، اینجاست که می‌تواند نگران‌کننده باشد.

‌این روان شناس کودک و نوجوان اظهار کرد: از شش سالگی به بعد سیر تکامل مغزی بچه‌ها شکل گرفته و کودکان متوجه هستند چیز‌هایی که می‌گویند با واقعیت یکی نیست. در حقیقت، خیال و واقعیت را به راحتی از هم تفکیک می‌کنند.

‌وی تاکید کرد: معمولا عدم راستگویی کودکان، والدین را به شدت عصبانی می‌کند به عنوان مثال شنیدن پافشاری کودک در اینکه شکلات نخورده است، وقتی که صورت و پیراهنش برخلاف گفته‌اش شکلاتی است، باعث عصبانیت والدین می‌شود؛ حتی بعضی پدر و مادر‌ها دلسرد می‌شوند و به مبانی تربیتی خود شک می‌کنند.

عوامل عدم راستگویی در کودکان

ارجمندی عدم تشخیص خیال از واقعیت را مورد توجه قرار داد و گفت: عدم تشخیص خیال از واقعیت موجب می‌شود فکر کنیم کودکان عدم راستگویی می‌کنند؛ در حالی که ممکن است یک کودک سه ساله، چیزی را که در خیال خود می‌بیند به عنوان یک اتفاق واقعی برای شما تعریف کند، چنین تخیلاتی برای این کودک، عین واقعیت هستند.

وی با بیان اینکه نداشتن توجه و تمرکز کافی باعث عدم راستگویی در کودکان می‌شود، اظهار کرد: بسیاری از کودکان توجه و تمرکز کافی ندارند و یادشان نمی‌ماند که چه کار کرده‌اند، بازه‌ی توجه کودکان خیلی کمتر از بزرگسالان است.

ارجمندی ادامه داد: نمی‌توان از یک کودک انتظار داشت یادش مانده باشد که دیروز چه کار‌هایی با جزئیات انجام داده است؛ بنابراین والدین نباید نگران این باشند که فرزندشان در مورد اتفاقات روز‌های قبل افتاده حقیقت را نگفته است، زیرا این مسأله بیشتر از حافظه ضعیف کودکان در مقابل بزرگسالان نشأت می‌گیرد.

این روان شناس کودک و نوجوان دلیل دیگر عدم راستگویی کودکان را نیاز آن‌ها به جلب توجه معرفی کرد و افزود: معمولا کودکانی که پدر و مادر یا سایر بزرگسالان نزدیک به آن‌ها توجه کافی نمی‌کنند به رفتار‌های مخرب رو می‌آورند و عدم راستگویی یکی از این رفتار‌های مخرب است؛ در چنین مواردی توجه به رفتار‌های مثبت کودک، تاثیر زیادی در عدم راستگویی کودک دارد.

ارجمندی الگو پذیری از والدین و اطرافیان را در عدم راستگویی کودکان موثر دانست و گفت: بسیاری از والدین به این مسئله دقت نمی‌کنند که به طور ناخودآگاه، الگوی کودکان برای عدم راستگویی هستند؛ به عنوان مثال پدر یا مادر هنگام صحبت با تلفن می‌گویند در راه هستیم، اما هنوز حرکت نکردند همین مورد ساده به معنای آموزش دروغگویی است.

وی با اشاره به اینکه تحت فشار قرار گرفتن کودک برای بیان جزئیات، او را دروغگو می‌کند، گفت: والدینی که کودک را مورد بازخواست قرار می‌دهند تا برای یک اتفاق همچون شکسته شدن یک گلدان توضیح دهد باید به این نکته توجه کنند که در چنین شرایطی یکی از مکانیزم‌های دفاعی کودک برای فرار از فشار و استرس این است که حقیقت را پنهان کند.

ارجمندی تصریح کرد: برخی والدین سعی دارند با تنبیه و سرزنش مانع از تثبیت رفتار‌های ناپسند در کودک شوند؛ اما این رفتار‌های تنبیهی علاوه بر اینکه عاملی برای تقویت رفتار‌های نامناسب و کاهش اعتماد به نفس کودک است، باعث می‌شود وقتی کار خطایی انجام داده به دلیل ترس از تنبیه یا سرزنش والدین، دروغ بگوید و مسئولیت اشتباهش را قبول نکند.

این روان شناس کودک و نوجوان تاکید کرد: مطالعات نشان داده والدین سختگیر و منضبط که بدون توجه به احساسات و شرایط بچه‌ها، تنبیه‌های سختی برای آن‌ها درنظر می‌گیرند کودکان دروغگو تربیت می‌کنند؛ زیرا کودکان تحت تاثیر فشار‌ها و سخت‌گیری‌ها به مرور یاد می‌گیرند چطور رفتار کنند و چطور دروغ بگویند که ما پدر و مادر‌ها متوجه دروغ‌گویی آن‌ها نشوند.

ارجمندی یادآور شد: نشان دادن استقلال و کنترل والدین را دیگر علل عدم راستگویی در کودکان دانست و اظهار کرد: گاهی کودک به خاطر اینکه استقلال خود را نشان دهد و والدین را کنترل کند، دروغ می‌گوید؛ بعضی والدین بسیار حساس هستند و سریع عصبانی می‌شوند در حالی که کودک با هوشیاری بعد از چند بار تکرار، متوجه الگوی رفتاری والدین می‌شود و سعی می‌کند با کار‌های خود، آن‌ها را کنترل کند، مانند کودکی که برای عصبانی کردن مادرش غذا نمی‌خورد.

وی با بیان اینکه ترس‌های احتمالی و پنهانی، عامل دیگر عدم راستگویی کودکان است، عنوان کرد: گاهی کودک وقایعی را تعریف می‌کند که در واقعیت اتفاق نیفتاده، اما ریشه در ترس‌ها و نگرانی‌های ضمیرناخودآگاه او دارد؛ به عنوان مثال از اینکه والدین خود را از دست بدهد می‌ترسد، در چنین مواردی نمی‌توان کودک را دروغگو خطاب کرد بلکه باید ریشه اصلی اضــطـــراب و ترس‌های او با کمک یک روانشناس متخصص کودک شناسایی و درمان کرد.

ارجمندی اظهار کرد: خیلی از کودکان دوستان خیالی دارند که با هم بازی می‌کنند و وقت می‌گذرانند. در این دوستی‌های خیالی ممکن است آن دوست خیالی کار‌هایی انجام دهد که بعد‌ها کودک برای پوشش اشتباهات خود از آن استفاده می‌کند. به عنوان مثال "من و موشی داشتیم بازی می‌کردیم که موشی گلدون رو شکست! مامان، من به موشی گفتم حواسش باشه، اما به حرفم گوش نکرد". این دوستان خیالی تا شش سالگی یا کمی بیشتر با بچه‌ها می‌مانند و حضورشان جای نگرانی نیست.

راهکار‌های مقابله با عدم راستگویی در کودکان

وی یادآور شد: والدین باید به این نکته توجه کنند که از واکنش هیجانی در برابر کودکان بپرهیزند چرا که رفتار‌هایی همچون نصیحت کردن، سرزنش کردن، تنبیه و یا طرد او بدون تصمیم‌گیری واقع‌بینانه نه تنها باعث تکرار رفتار کودک می‌شود بلکه والدین را در نظر کودک فردی بی‌منطق جلوه می‌دهد.

ارجمندی یادآور شد: برای شناسایی علت دروغگویی کودک کافی است والدین به رفتار خودشان رجوع کنند زمانی که والدین مدام فرزند خود را از خوردن شکلات منع می‌کنند به تبع کودک بدون اجازه شکلات می‌خورد و در این رابطه دروغ هم می‌گوید.

وی ادامه داد: والدین پر توقع که بسیار بیشتر از سن فرزندشان از او انتظار دارند، بچه‌هایی دارند که بیشتر از بقیه بچه‌ها به عدم راستگویی متوسل می‌شوند، چون نمی‌توانند انتظارات والدین را برآورده کنند و مجبور می‌شوند راه فراری برای خود پیدا کنند؛ بنابراین والدین باید انتظارات خود را متناسب با سن و توانایی‌های کودک تعیین کنند.

این روان شناس کودک و نوجوان تصریح کرد: اگر والدین متوجه شدند فرزندشان در مورد موضوعی به آن‌ها دروغ گفته، نباید این دروغگویی را علنی کنند؛ چرا که فقط حد و مرز بین کودک و والد را خدشه دار می‌کند و سبب بروز لجبازی در کودکان می‌شود، بنابراین باید با رفتار ملایم به کودک این فرصت را بدهند که در موقعیت دیگری حقیقت را به آن‌ها بگوید.

ارجمندی عنوان کرد: والدین باید همواره سعی کنند در کلامشان به کودک دروغ نگویند؛ به عنوان مثال نباید بگویند بستنی نداریم بلکه صریح باشند و به کودک بگویند قبل از شام اجازه نداری خوراکی بخوری. چرا که با گفتن دروغ به او یاد می‌دهید هر وقت چیزی مطابق میلش نبود، دروغ بگوید.

وی با تاکید بر اینکه والدین باید کوچک‌ترین رفتار‌های مثبت کودک را مورد توجه قرار دهند، اظهار کرد: توجه کافی والدین در برابر کودک این نکته را به همراه دارد که نخواهد به شیوه‌های منفی جلب توجه کند.

ارجمندی با بیان اینکه والدین باید از برچسب دروغگو زدن به کودک اجتناب کنند و او را با این واژه خطاب نکنند، افزود: برای آشکار کردن عدم راستگویی کودک نباید او را امتحان کرد پرسش از مساله‌ای که والدین خود از قبل پاسخ آن را می‌دانند، در واقع کودک را در تنگنا قرار می‌دهد که یا دروغ بگویید و خودش را رها کند و یا حقیقت را بگوید و تنبیه شود.

منبع: ایسنا