چندی پیش، دریکی از شبکه‌های فیلترشده فضای مجازی، فیلمی از پسربچه‌ای حدود پنج‌ساله، پست ومنتشر شد که لایک زیادی خورده بود. موضوع این بود که پسربچه در دعوا با یکی ازدوستانش از تکیه‌کلام‌های نامناسب وغیراخلاقی استفاده می‌کرد. تکیه‌کلام‌هایی که معلوم نبود دراین حیطه سنی از کجا یا چه کسی یاد گرفته و آیا معنای آن را می‌داند یا نه. پس از انتشار این فیلم و پربیننده‌شدن آن، بلافاصله چندین فیلم دیگر با چنین مضمونی در فضای مجازی منتشر شد.

متاسفانه این روز‌ها شاهد محرک‌های گوناگون و فراوانی در محیط زندگی کودکان هستیم. این محرک‌ها می‌تواند در قالب اشتیاق به تماشای فیلم‌های عاشقانه ماهواره‌ای، عادات نامناسب، یادگیری شوخی‌های غیراخلاقی و تکیه‌کلام‌های نامناسب باشد که گاهی می‌تواند کودک را ناسازگار، پرخاشگر، عصیانگر، فحاش یا ناآرام کند. این رفتار‌های خارج از کنترل معمولا از کودکستان تا دبستان شایع‌تر بوده و امروزه یکی از دغدغه‌های اصلی والدین است. در این میان خانواده‌هایی هستند که، چون تربیت کودک‌شان تحت کنترل و براساس ضوابط و موازین اخلاقی است نگران آنند که وقتی فرزندشان را به مهد یا مدرسه می‌فرستند با چه کودکانی هم‌صحبت می‌شود و حرف‌های‌شان در چه قالبی است و این گفتگو‌ها تا چه حد می‌تواند بر اعمال و خلقیات کودک تاثیر سوء گذارد. 

ناهنجاری اخلاقی یا رفتاری؟

اما کودکانی که قسمت اعظم گفت‌وگوهای‌شان در مورد شرح فیلم‌های عاشقانه، شوخی‌ها و تکیه‌کلام‌های غیراخلاقی است، آیا دچار نوعی ناهنجاری یا انحرافند یا شیوه تربیتی نادرستی داشته‌اند؟ دکتر نصیر عابدینی، روان‌شناس بالینی به جام‌جم می‌گوید: «از دیدگاه دینی و روان‌شناسی کودک تا قبل از سن تکلیف نه دچار گناه می‌شود و نه منحرف جنسی نامیده می‌شود، چراکه هنوز نظام اخلاقی کودک شکل نگرفته و ناهنجاری اخلاقی و دینی در او معنایی ندارد، ولی می‌توان گفت کودک، دچار نوعی ناهنجاری رفتاری شده و نیاز به مشاوره یا حتی روان‌درمانی دارد. علاوه بر شیوه تربیت نادرست والدین، محیط غیرتربیتی جامعه نیز می‌تواند از عوامل اصلی تشدید این نوع تحریکات باشد.»

سن و سال کنجکاوی‌های کودک

دکتر عابدینی با اشاره به این‌که کنجکاوی‌های پسر و دختر از سنین دو یا سه‌سالگی شروع می‌شود، می‌گوید: «کودکان از سنین سه تا هفت‌سالگی کنجکاوند تا خود را بشناسند و در این میان متوجه تفاوت‌هایی در آناتومی دو جنس می‌شوند. از طرفی به سبب این‌که در کودکان از این سنین به بعد به مرور هورمون‌ها ترشح می‌شود، تمایلات آنان بیشتر شده و اگر تحت کنترل و توجه والدین نباشند یا در محیط نامناسب پرورش یابند، خلقیات ناشایست در کودک بروز خواهد کرد.» به گفته این روان‌شناس، دختر‌ها از پنج سالگی تا اواخر دوران دبستان (۱۲ تا ۱۳ سالگی) تمایلات غریزی مادری و عاطفی در آن‌ها شکل می‌گیرد و به‌دلیل آن‌که زودتر از پسر‌ها بالغ می‌شوند، اظهار عشق، علاقه و دلبستگی آن‌ها به جنس مخالف با تشدید محرک‌های محیطی به اوج خود می‌رسد. روابط آزادانه در ارتباطات خانوادگی، بدپوشی و بی‌حجابی در محیط جامعه، بازی‌ها و تصاویر انیمیشنی غیراخلاقی، برنامه‌های محرک ماهواره‌ای و فضای مجازی و مشاهده روابط بی‌قید و شرط دختر و پسر‌ها در محیط جامعه از مهم‌ترین محرک‌های محیطی محسوب می‌شود. 

جاذبه پدر و مادر، کودک را می‌رباید

با توجه به این‌که جاذبه و کشش شنیدن و فهمیدن مسائل گوناگون آن هم برای کودک کنجکاو، خود عاملی برای ترغیب او به سمت‌وسوی گویندگان این نوع مسائل و الگوگیری از آنان است، رابطه غنی عاطفی پدر و مادر با کودک می‌تواند سبب دلبستگی و گرایش فرزند به والدین شود. عابدینی می‌افزاید: «اگرچه روابط خارج از خانه فراتر از کنترل والدین است، اما هرچه پدر و مادر با نرمش و ملایمت، نیاز‌های عاطفی و روانی کودک را تامین کنند و خلقیات آنان جذاب‌تر و پرکشش‌تر از همسالان کودک باشد، فرزند به‌جای تقلید از همسالان یا همکلاسی‌ها و محیط جامعه، پدر و مادر را الگوی خود قرار داده و موفق‌تر و فرمانبردارتر خواهد بود. والدین باید با فرزندان همچون دوستانی صمیمی رفتار کرده و به کودک فرصت دهند تا مسائل و موضوعات مدرسه یا مهد را برای‌شان تعریف کند.»

تدابیر رفتار با کودک ناهنجار

کودک در دوره مهد و دبستان قابلیت درک و فهم نصیحت را دارد و به گفته دکتر عابدینی، بهتر است در یک جمله تا ۱۰ کلمه ــ در حد حوصله کودک ــ توصیه یا خواسته خود را به کودک انتقال دهید. قصه‌درمانی و بازی‌درمانی ازجمله روش‌هایی است که می‌توان کودک را در حد فهم و درکش تا حدودی از انجام یا تقلید رفتار‌های نادرست و به‌کار بردن تکیه‌کلام‌های غیراخلاقی برحذر داشت، گاهی نیز می‌توان به کودک دیالوگ‌هایی در قالب پرسش و پاسخ، آموخت که در مواجهه با رفتار یا گفته‌های غیراخلاقی و نامناسب همسالان، آمادگی مقابله داشته باشد. در خصوص کودکی که از تکیه‌کلام‌ها یا شوخی‌های زشت استفاده می‌کند، بهترین راهکار آن است که یک یا دو بار اول به حرف‌های غیراخلاقی او بی‌اعتنایی کنید و در صورت ادامه‌دار شدن از شیوه محروم‌سازی استفاده شود، یعنی او را برای مدت معینی از بازی، دوستان یا غذای مورد علاقه‌اش محروم کنید.

منبع: جام جم