سارا طالبی، استاد حوزه و دانشگاه و سرپرست اداره کل امور بانوان سازمان تبلیغات اسلامی در برنامه «توحیدخانه» به گفتگو پیرامون مسائلی از جمله زن در اسلام، منظومه فکری ائمه اطهار (ع) در مورد جایگاه زن در خانواده و نقش اجتماعی زن، ابعاد وجودی زن در اسلام و تشیع، الگو بودن زن مسلمان در ابعاد و مسائل اجتماعی و ... پرداخت. 

طالبی در پاسخ به این سوال که حضرت زهرا (س) که الگوی تمام عیار بانوان در مقام همسری و مادری هستند به عنوان نماد مقاومت چه درس‌هایی می‌توانند برای دختران عصر امروز داشته باشند، با اشاره به روایتی از پیامبر (ص) که می‌فرمایند: «جز کریمان زنان را تکریم نکنند و جز انسان‌های پست زنان را تحقیر ننمایند» گفت: وقتی تمدن غرب را مرور می‌کنیم، می‌بینیم که به نحوی سه مبنا در فرهنگ غربی مشاهده می‌شود یکی بحث لیبرالیسم و آزادی گرایی، دیگری بحث اومانیسم یا فردگرایی و مورد دیگر سکولاریسم یا جدایی دین از سیاست است. تحولاتی که در غرب رخ داد به دلیل نارسایی‌هایی که حکومت‌های وابسته به کلیسا داشتند منجر به یکسری انقلاب‌هایی مانند انقلاب فرانسه شد. 

او اظهار کرد: یکی از بحث‌های داغی که در امتداد این تحولات رخ داد، بحث زن بود و غرب در بحث زن به فاصله گرفتن از بحث دینی تن داد. زیرا آن چیزی که به عنوان دین ارائه می‌شد کامل نبود و زن تحقیر شده بود و در این مسیر در نهایت به نظام سرمایه داری رسیدند که در این نظام همه چیز بر مبنای ارزش‌های اقتصادی است و خواه ناخواه زن هم در این فرایند ارزیابی می‌شد و چون وزنه اقتصادی در جوامع مردان هستند، خواه ناخواه زن، جنس دوم شد و در حرکت‌هایی که به اسم آزادی زنان و فمینیسم اتفاق افتاده می‌بینید که موج‌های اول، دوم و سوم تلاش می‌کردند هویتی برای زن فراهم کنند که هرچه جلوتر رفتند به ناکارآمدی نظام سرمایه داری بیشتر پی بردند. درواقع، روایتی که ابتدای بحث گفته شد روایت بلندی است که می‌تواند سنجه‌ای برای ارزیابی تمدن‌ها به ما بدهد که هر میزان وجود و هویت زن در تمدنی تکریم شود آن تمدن، تمدن کریمانه است.

این استاد دانشگاه با بیان این که در نظام سرمایه داری مشاهده می‌کنیم که نه تنها زن مصرف می‌شود بلکه زن مصرف کننده هم است و از مصرف کردن به مصرف شدن ختم می‌شود، تصریح کرد: زن دیندار در مواجهه با فشار ساختار‌ها از تمدن غربی قرار گرفته است و خرده ساختار‌هایی مانند رسانه نیز وجود دارد و در فضای مجازی عرصه مصرف زن را به اوج می‌رساند به عنوان مثال؛ در شبکه اجتماعی تصویر و فیلم محور مانند اینستاگرام مشاهده می‌کنید به شدت زن مصرف می‌شود و محوری‌ترین بحث در حوزه زن را که مطرح می‌کنند، آزادی است و بابت آزادی به کشور‌های اسلامی مانند جمهوری اسلامی ایران فشار وارد می‌کنند و اوجش را در سال گذشته شاهد بودیم.

او افزود: شاید دلیل این که روی زن و زندگی تاکید می‌شد به دلیل اندیشه‌ای بود که در انقلاب اسلامی و اسلام ناب شاهد هستیم که اگر آن هویت والا و فاخر زن مسلمان ایرانی شناخته شود در لبیک گفتن زنان سراسر جهان تردیدی رخ نمی‌دهد و علت تلاش‌ها برای این که ما را متهم کنند به مقابله با آزادی، فهم این فرصت متعالی است که به نحوی به عنوان الگوی سوم از آن یاد می‌شود و الگوی سوم چیزی نیست جز یک شخصیتی که در عین حال که ظرافت و جنسیت زنانه را حفظ می‌کند، قدرت بالایی در تنظیم عواطف اجتماعی، تغییر معادلات اجتماعی و ویژگی‌هایی دارد که در وجود حضرت زهرا (س) شاهد هستیم.

طالبی با اشاره به شاخصه‌های الگوی سوم، عنوان کرد: در قرآن کریم آمده است: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى» ما اگر بخواهیم یک موعظه داشته باشیم، آن قیام برای خداست. وقتی به قرآن مراجعه می‌کنیم یا به نگاه‌های رهبران معاصر و اندیشمندانی مانند امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب می‌اندیشیم متوجه می‌شویم در مخاطب قرار گرفتن افراد، جنسیت ملاک نیست و آنچه مطرح است این است که ایفای نقش‌ها متفاوت است و زن الگوی سوم هم غیر از این نیست. مانند بانوانی که در طول تاریخ داشته ایم از حضرت زهرا (س)، حضرت زینب (س) تا مادران شهدا و جریان اخیر زنان غزه، یکی از شاخصه‌های زن الگوی سوم این است که این زن تاثیرگذار و جریان ساز و مستقل است و در عین حال که در حریم خانواده قرار دارد صاحب اندیشه است و موجود منفعل تاثیرپذیر نیست. 

این استاد دانشگاه با اشاره به ابعاد انسان در حوزه فکر، عمل و احساس گفت: زن در بعد گرایش سازی می‌تواند غنی پیش برود و انقلاب اسلامی تاکنون توانسته الگو‌های خوبی را ارائه کند. این زن نه مصرف کننده و نه یک زن در حاشیه است و از خانه تنظیم گری اجتماعی، تقویت پیوند‌های اجتماعی و ایجاد تعادل در عواطف اجتماعی را بر عهده دارد. برای خیلی از مسائل که جامعه درگیر هستند متناسب با جنسیت خود می‌تواند نقش آفرینی داشته باشد کما این که در نقطه تاریخی که اتفاقاتی رخ داد، حضرت علی (ع) یک نوع وظیفه داشتند و حضرت زهرا (س) با خطبه خواندن و مسجد رفتن یک وظیفه دیگر بر عهده داشتند.

او در پاسخ به این سوال که حضرت زهرا (س) چه درس‌هایی برای زنان و دختران عصر امروز در حوزه مقاومت می‌توانند داشته باشند؟ اظهار کرد: حضرت زهرا (س) در خطبه فدکیه می‌فرمایند: خدای متعال جهاد را برای حفظ عزت اسلام واجب کرد و ما همین را در زندگی حضرت مشاهده می‌کنیم و شاهد هستیم که ایشان مصلحت اندیشی نکردند و با اینکه باردار بودند و دختر نبی اکرم (ص) بودند، اما خودشان را در آن نقطه تاریخی برای حفظ مسیر ولایت فدا کردند و پرچم دار مقاومت بودند و این حرکت ادامه یافت و ما شاهد بودیم که در زمان‌های مختلف، زنان دوشادوش مردان قرار گرفتند و این مقاومت را مادری کردند.

این استاد حوزه علمیه عنوان کرد: خیلی مهم است که بتوانیم تاثیر حضور زنان در مقاومت و مقابله با ظلم را روایت کنیم. از قبل از این هم در تاریخ انبیا و اولیا این حرکت زنانه مقاومت محور را داشته ایم و در انقلاب اسلامی نیز، امام (ره) می‌فرمایند در ماجرای ۱۷ دی سال ۵۶ زنان پیشرو حرکت انقلاب بودند. این نکته قابل تامل است که زنان تشویق کننده مردان در نقاط حساس تاریخی بوده اند. اکنون هم که در گیر ماجرای غزه هستیم شاهد زنانی هستیم که با وجود این که شاید از بدو تولد می‌دانستند حیات خود و خانواده شان در خطر است، اما مقاوم ایستادند و برخی صحنه‌ها که از غزه منتشر می‌شود انسان را به تامل فرو می‌برد و چقدر نقش زنان آنجا جریان بخش زندگی است.

او بیان کرد: حرکت‌های بیداری که در نقاط مختلف جهان ایجاد شده از برکات طوفان الاقصی است و زنانی را در بیداری سراسری جهان در کشور‌های مختلف می‌بینیم که جلودار این بیداری‌ها هستند و از ویژگی‌های زنان غزه این است که جوانی جمعیت آن جا بالاست. یعنی مادران غزه حال خوشی دارند و با وجو د این که هیچ پناهی جز خدای متعال ندارند، در اوج توحید و مقاومت می‌درخشند و امیدوارم در این زمینه به نحو احسن روایت و تبیین گری کنیم تا بیداری نهایی رخ دهد. 

طالبی در رابطه با این که چگونه می‌شود یک زن به همچین باوری برسد که چند فرزند خود را در جنگ از دست بدهد، اما همچنان پای آرمانهایش بایستد؟ گفت: زن، تجلی اسماء جمال است و وقتی زن به نقطه کرامت و خودباوری می‌رسد اراده او خیلی می‌تواند تاثیرگذار باشد. اگر این بخش در افراد نهادینه شود، می‌تواند اثرگذار و مقاوم باشد و برمی گردد به خودباروی که الان ضعف دختران عصر جدید است. 

تحقیقات نشان می‌دهد که اعتماد به نفس دختران در کشور‌های مختلف به دلیل آسیب‌هایی که از توسعه دیدند به شدت پایین آمده است. در این جا هویت خود را نشان می‌دهد. معارف اسلامی به نقش آفرینی جنسیتی زن جهت می‌دهد و خلاءای که جریان فمینیسم دچار است در شرع اسلام وجود ندارد و به همین دلیل است دشمن احساس خطر کرده و سعی می‌کند فرصت ما را تبدیل به خطر کند.

او با بیان این که خدای متعال به قلب زن‌ها عنایت خاصی دارد و ابزار شناخت زن‌ها به نحوی شهودی است، ادامه داد: در تفسیر سوره قدر آمده است اگر کسی بتواند شب قدر را بشناسد، حضرت زهرا (س) را شناخته است. درواقع نه می‌شود انتها و کمال شب قدر را بفهمیم و نه می‌شود کمال حضرت زهرا (س) را درک کنیم. چون حضرت زهرا (س) الگوی زن است. به نظر می‌آید زن موجود پیچیده‌تر است و خودشناسی او هم پیچیده‌تر است، اما اگر این اتفاق بیافتد، آثار ویژه خود را دارد و اسلام با معارفی که داریم راه را برای ما باز کرده و به ما کمک کرده است. متاسفانه، در فضایی قرار داریم که با سبک زندگی تجددی و تحجرآمیز مواجهیم که گاهی وقت‌ها غباری روی هویت نشانده که دختران لازم است با تامل و آزادگی به خودشان برسند. 

سرپرست اداره کل بانوان سازمان تبلیغات اسلامی در پاسخ به این سوال که در تمدن نوین اسلامی زن چه نقش‌هایی دارد؟ گفت: اگر بخواهیم به منظومه معارف اسلامی دقت کنیم بزرگ‌ترین شغل زنان، بحث تربیت است و خدای متعال کار ویژه زن را بحث تربیت قرار داده است و برای این که زن در نقش آفرینی تربیت موانع نداشته باشد از نعمت قوامیت مرد که مسائل اقتصادی را برعهده بگیرد بهره‌مند کرده است و این مساله تربیت در نقطه اول در خانواده اتفاق می‌افتد.

 منظور از مادری صرفا مادری نیست که فرزند را به دنیا می‌آورد، بلکه وسعت بیشتری می‌تواند داشته باشد، کمااین که حضرت معصومه (س) با توجه به شرایطی که داشتند ازدواج نکردند. اما مادری خیلی از ما را برعهده گرفتند. نقش آفرینی اصلی زن تربیت است اگر زن به خودباوری برسد می‌تواند با اراده‌ای که شکل می‌دهد در لایه فردی و اجتماعی تاثیرگذار باشد و اگر زن سرجای خوددش نباشد گویی هیچ چیز سرجای خودش نیست. 

او افزود: درست است نقطه محوری نقش آفرینی زن خانواده است، اما زن از خانواده به جامعه هم عنایت دارد و این را در زندگی حضرت زهرا (س) می‌بینیم که هم به معارف الهی آگاه و مسلط هستند و هم با اخبار روز آشنایی دارند و در کنار امیرالمومنین (ع) قرار می‌گیرند و بیداری اسلامی را ایجاد می‌کنند. 
ما هم اگر می‌خواهیم قله تمدن اسلامی اتفاق بیافتد حتما باید زنان ما دوشادوش مردان مسئولیت اجتماعی را حس کنند و این مسئولیت الزما به معنی شغل نیست بلکه مسئولیتی است که وقتی که انسان در جامعه قرار می‌گیرد بخشی از کمالش از مسیر جامعه عبور می‌کند و بدون کمال جامعه همه انسان‌ها در خطر هستند. این هویت تربیتی می‌تواند به میزان وسع وجودی که داریم گسترش یابد.

طالبی تصریح کرد: در زیارت حضرت زهرا (س) آمده است: «یَا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَکِ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَکِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکِ»؛ ما با ولایت حضرت زهرا (س) می‌توانیم به این طهارت برسیم و می‌توانیم از ولایت امیرالمومنین (ع) و پیامبر (ص) بهره‌مند شویم.

 حضرت زهرا (س) در رساندن ما به کمال تربیت بلا‌ها و سختی‌هایی می‌کشند و قبل از این که وارد عالم خلقت شوند از این امتحان سربلند بیرون می‌آیند و ما هم به عنوان وجودی که خیلی در برابر آن عظمت نازل هستیم اگر می‌خواهیم در تمدن نوین اسلامی نقش آفرینی داشته باشیم باید نقش تبیین گری را برعهده بگیریم. 

رهبر معظم انقلاب اسلامی بحث جهاد پیشرفت را مطرح می‌کنند و زنان با توانایی که دارند هم می‌توانند راویان پیشرفتی باشند که تاکنون به واسطه انقلاب اسلامی اتفاق افتاده است و هم می‌توانند راویان پیشرفتی باشند که باید در آینده اتفاق بیافتد و کمک کنند حرکت عمومی در عرصه ملی و بینی المللی ایجاد شود.

طالبی در پایان به معرفی چند کتاب برتر ویژه مادران و دختران پرداخت و افزود: با وجود همه مباحث تخصصی که وجود دارد جالب است رهبر معظم انقلاب اسلامی در بحث زن هم به شدت وقت گذاشته اند و هم نکات ظریفی مطرح کرده اند. در این زمینه، کتاب آیینه زن نوشته اثر امیرحسین بانکی پورفرد که به جمع‌آوری مجموعه‌ی بیانات مقام معظم رهبری در مورد سبک زندگی زنان پرداخته است، کتاب «الگوی سوم» اثر فرج الله هدایت نیا و کتاب «زن در آئینه جلال و جمال» که مجموعه درس‌هایی از آیت الله جوادی آملی است را برای مطالعه پیشنهاد می‌کنم.