تولید بذر‌های هیبریدی در گلخانه‌های آستان قدس رضوی
بذر و نهال، نخستین حلقه از زنجیره امنیت غذایی است و توجه به این عرصه و تقویت حوزه کشاورزی می‌تواند موجب ارتقای امنیت غذایی شود، بخشی که موسسه بذر و نهال آستان قدس رضوی در چند سال اخیر ورود جدی بدان داشته است.
کشاورزی نوین از ارکان اصلی توسعه اقتصادی به شمار می‌آید و جوامع در حال توسعه به بخش کشاورزی، تولید مواد غذایی و حفظ منابع آن توجه ویژه‌ای دارند و ضمن تلاش برای گسترش تولیدات کشاورزی، می‌کوشند تا این حوزه را با فناوری‌های پیشرفته و کاربردی رونق ببخشند.
حمایت‌های دولت در این عرصه و بومی سازی دانش تولید بذر و نهال باکیفیت و تخصیص منابع مالی به مجموعه‌های دانش بنیان می‌تواند موجب بهبود حرکت این شرکت‌ها به سمت تولید نهاده‌های مورد نیاز کشور شود.
یکی از موسسات فعال در این عرصه، موسسه بذر و نهال، آستان قدس رضوی است که در سالیان اخیر فعالیت‌های خود را در عرصه تولید دانش‌بنیان توسعه داده است.
از فعالیت‌های مهم این عرصه، پوشش‌دار کردن بذر‌ها است که توسط محققان موسسه یادشده، به عنوان یکی از مؤسسات زیرمجموعه بنیاد بهره‌وری موقوفات، عملیاتی شده به طوری که این موسسه موفق به تجاری‌سازی فرمولاسیون به دست آمده روی بذر‌های مختلف شده است.
مدیرعامل موسسه بذر و نهال رضوی با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد بذر‌های هیبرید صیفی و سبزی در کشور وارداتی است، افزود: طبق آمار‌های اعلامی، میزان قابل توجهی ارز صرف وارد کردن این بذر‌ها به کشور می‌شود.
محمد هاشم‌زاده ادامه داد: نکته مهم دیگر این است که بخش زیادی از بذر‌های صیفی و سبزی وارداتی در کشور‌هایی تولید می‌شود که ارتباط خوبی با ایران ندارند، از همین رو ممکن است برای امنیت غذایی کشور مشکلاتی را ایجاد کنند.
وی اظهار کرد: همین موضوع باعث شده است تا تولید بذر‌های هیبرید صیفی و سبزی به یکی از رسالت‌های اصلی موسسه بذر و نهال رضوی تبدیل شود.
هاشم زاده افزود: تحقق این هدف نیز به ۲ مولفه صبر راهبردی و سرمایه‌گذاری بالا نیاز دارد، به همین دلیل بسیاری از شرکت‌های خصوصی تمایلی به ورود به این حوزه ندارند.
مدیرعامل موسسه بذر و نهال رضوی گفت: یکی از موضوعات مهم در خصوص بذر، در اختیار گرفتن خطوط تولید است که تمام طرح‌های در دستور کار بر دستیابی به این خطوط توسط موسسه متمرکز شده است تا دیگر نیازی به واردات انواع بذر‌های هیبریدی از خارج کشور نباشد.
وی افزود: تاکنون طرح‌های متعددی در خصوص تولید بذر‌های صیفی و سبزی از جمله گوجه‌فرنگی، فلفل، بادمجان و خیار انجام شده است و علاوه بر آن، حدود سه سال است که این موسسه با همکاری شرکت‌های معتبر داخلی وارد حوزه تولید بذر ذرت شده است.
هاشم‌زاده افزود: بر اساس برنامه‌های تدوینی، این موسسه هدفگذاری کرده است که تا سال ۱۴۰۵ هفت درصد از بذر هیبرید ذرت مورد نیاز کشور را، که سالانه چیزی حدود ۱۷ هزار تن است، تولید کرده و در اختیار کشاورزان بگذارد.
وی، ایجاد کارخانه فناوری و فرآوری بذر را از دیگر طرح‌های مهم در دستور کار این موسسه بیان و اظهار کرد: با ساخت این کارخانه امکان تجهیز انواع بذر متناسب با شرایط اقلیمی مختلف کشور و پوشش‌های متنوع فراهم خواهد شد.
مدیرعامل موسسه بذر و نهال رضوی با بیان اینکه فرایند پوشش بذر تاکنون برای برخی از بذر‌های مورد استفاده در بخش‌های کشاورزی زیرمجموعه آستان قدس رضوی انجام شده است، افزود: تجاری‌سازی این طرح مستلزم تجهیزات کامل با ظرفیت بالا است که با راه‌اندازی کارخانه فناوری و فرآوری بذر این امر محقق خواهد شد.
وی ادامه داد: این پوشش‌ها علاوه بر افزایش استقامت و مقاومت گیاه در مقابل تنش‌های شوری و خشکی، منجر به تکامل بذر و به دنبال آن افزایش محصول از طریق به کارگیری مواد مغذی مورد نیاز گیاه، قارچ‌کش و آفت‌کش می‌شود.
اهمیت ایجاد بانک ژن
رییس هیات مدیره موسسه بذر و نهال رضوی هم گفت: موسسه باغ‌های آستان قدس رضوی در سال ۱۳۷۳ آغاز به کار کرد که از سال ۱۳۹۸ به موسسه بذر و نهال رضوی تغییر نام یافت. توجه ویژه و تخصصی به امر تولید بذر و نهال و پیشگام بودن در سطح ملی و بین المللی در این حوزه از جمله اهداف موسسه است.
سیدحسین نعمتی افزود: در حوزه اصلاح نباتات و بذر‌های اصلاح شده، نخستین تهاجمی که صورت می‌گیرد، نابودی ژرم‌پلاسمِ کشور‌ها است، از همین رو این موسسه علاوه بر انجام اقدامات متعدد برای حفظ ژرم‌پلاسم‌های کشور، به دنبال ایجاد بانک ژن است.
وی اظهار کرد: با توجه به قیمت بالای بذر‌های هیبرید، در صورت تولید در داخل، نه تنها واردات حذف می‌شود، بلکه دیگر تهدیدی برای ژرم‌پلاسم‌های کشور نیز وجود نخواهد داشت.
رییس هیات مدیره موسسه بذر و نهال رضوی گفت: مقاومت به آفات و بیماری‌ها، کاهش مصرف سم و کمتر شدن هزینه‌ها، خصوصیات دیگری است که باعث شده بین کمپانی‌های تولیدکننده این بذر‌ها در دنیا رقابت ایجاد شود.
وی اظهار کرد: این موسسه برای تولید نهال‌های پایه رویشی خود، مکانی را در کیلومتر ۳۲ جاده مشهد- چناران به عنوان مرکز زیست فناوری گیاهی در اختیار گرفته است و هم اینک عملیات ساخت گلخانه و تجهیز ساختمان آزمایشگاه را نیز در حال انجام دارد.
نعمتی ادامه داد: ساخت گلخانه از تیرماه امسال آغاز شده که تاکنون ۸۰ درصد پیشرفت داشته است و راه اندازی خط تولید نهال‌های کشت بافتی با فناوری روز دنیا، افزایش سطح تولید نهال‌های پایه رویشی باکیفیت، بومی سازی دانش تولید از طریق کشت بافت در آستان قدس رضوی و ساخت گلخانه و تاسیسات تولید مینی تیوبر سیب زمینی از جمله اهداف این گلخانه است.
وی گفت: طرح مورد نظر با هدف تولید بذر اصلاح شده سیب‌زمینی برای کشت در شرایط مختلف آب و هوایی کشور و با نگاه به صادرات بذر تولید شده به کشور‌های همسایه، که آب و هوایی مشابه ایران دارند، ایجاد شده است که البته پیش نیاز آن سازه‌های آزمایشگاهی مینی تیوبر در محل گلخانه تحقیق و توسعه مؤسسه بذر و نهال رضوی است.
رییس هیات مدیره موسسه بذر و نهال رضوی به کارگیری ژنوتیپ‌های مختلف و توسعه خطوط تولید گوجه فرنگی برای معرفی ارقام جدید و تولید بذر هیبرید را از دیگر برنامه‌های این موسسه خواند و افزود: این موارد با هدف ارزیابی تعدادی از ارقام و توده‌های بومی و خارجی، توسعه خطوط و ایجاد بذور هیبرید در گوجه فرنگی، فلفل و بادمجان و در نهایت تامین نیاز کشور در حال اجرا است.
وی افزود: موسسه دانش بنیان بذر و نهال رضوی، دوره این طرح را از سال گذشته بر روی ۱۸۰ ژنوتیپ گوجه فرنگی در گلخانه تحقیقاتی خود آغاز کرد که پس از فرآیند‌های تخصصی کشاورزی منجر به تولید خطی با بازدهی مالی و تولیدی بالا می‌شود.
رییس طرح و برنامه و تعالی سازمانی موسسه بذر و نهال رضوی نیز گفت: تولید بذر هیبرید سبزیجات، صیفی جات و غلات، تولید و احیای ارقام و ژنوتیپ‌های بومی کشور، گسترش تولید نهال‌های پایه رویشی و پربازده، بومی سازی دانش تولید بذر‌های هیبرید و ایجاد اشتغال برای نیرو‌های متخصص در عرصه کشاورزی، بخشی از اقدامات انجام شده این مجموعه است.
سجاد افکار افزود: علاوه بر این، طرح‌هایی نظیر تولید بذر پوشش دار، راه اندازی کارخانه بذر، ایجاد زنجیره تامین دانه‌های روغنی، پشتیبانی از شرکت‌های دانش بنیان، همکاری با شرکت‌های تولید کننده بذر در راستای بومی سازی دانش بذر، افزایش سطح تولید نهال در کشور و افزایش سطح تولید بذر هیبرید در دستور کار این موسسه قرار دارد.
وی ادامه داد: در نهالستان شماره ۲ مؤسسه بذر و نهال رضوی نیز پارسال برای افزایش تولید نهال‌های پایه رویشی اقدام به فعالیت در اراضی توس ۵۷ شد که به منظور رشد و رونق تولید، باعث تحول در وضعیت نابسامان و خارج از عرف شده و ۲۲ هکتار از اراضی آباد شد.
با توجه به اینکه بسیاری از نخبگان، فناوران و کسب و کار‌های دانش‌بنیان نوپا، به علت نداشتن حمایت سرمایه‌گذاران خطرپذیر معتبر و قابل اعتماد دچار سرخوردگی شده و یا اقدام به مهاجرت می‌کنند، آستان قدس رضوی با پشتوانه‌ای که دارد می‌تواند نقش مهم و موثری در تقویت امنیت غذایی کشور و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و فعال در عرصه کشاورزی و بذر و نهال ایفا کند.
منبع: ایرنا
