سالیان سال است که همسایه‌اند و در وجودشان کارخانه جات مطرحی قد می‌کشد و حقیقت این است که سوختن و ساختن با آلودگی‌های ناشی از این صنایع را انتخاب کرده و بپذیرفته اند تا چرخ تولید کشور از چرخیدن باز نماند. یکی از آن‌ها در قلب خود پالایشگاه و پتروشیمی را پرورش می‌دهد و آن دیگری نیز مانند مادری مهربان نیشکر و کارخانه الکل سازی را به چنگ و دندان گرفته تا به خوبی بزرگ کند.

حالا، اما چند روزی هست که نفسشان به شماره افتاده و احساس می‌کنند هوا برای تنفس کم است. البته خرمشهر خاطره‌ خوشی از سال‌های قبل هم ندارد، ولی هر طور که بود سر می‌شد، چون دائمی نبود و هرازگاهی گرد و غبار از عراق و سوریه میهمانش می‌شد، اما حالا دیگر ماجرا غبار نیست و راه فرار را هم بسته است.

حوالی دو هفته است که  دود تمام آسمانش را در برگفته و خنجری که مدام به ریه هایش وارد می‌شود، ساکنانش را هم به سرفه‌های ممتد وادار کرده است، البته آبادان همسایه‌ی دیوار به دیوار این شهر نیز گرفتار همین اوضاع است و این روز‌ها را به سختی تاب آورده است.

آمار‌های ثبت شده از سامانه شاخص آلودگی‌های هوا و پایش آن‌ها نشان می‌دهد در مدت اخیر وضعیت آلایندگی در آبادان و خرمشهر رنگ زرد، نارنجی و قرمز را هم رد کرده و حتی به رنگ بنفش یعنی بسیار ناسالم هم رسیده است البته چند روزی هست که آمار دقیقی از میزان آلودگی هوا در خرمشهر هم در دست نیست، اما آبادان روی مدار ۱۷۰ تا ۱۹۰ است و از فاصله‌ی ناچیز مسافت بین آبادان و خرمشهر می‌توان فهمید که حال و روز هوای خرمشهر تعریفی نیست و چه بسا که حتی وخیم‌تر از آبادان باشد.

آشوب در ریه‌ها

مرد میانسالی از ساکنان شهر آبادان می‌گوید: مجبورم برای به دست آوردن یک لقمه نان از منزل خارج شوم، اما این چند روز اخیر آنقدر وضعیت هوا بد است که مدام بیماری آسم در وجودم شعله ور می‌شود. سالهاست هوای شهرمان آلوده است، اما حالا دیگر غیرقابل تحمل شده سوالم این است که اگر فردی با شرایط من از خانه بیرون برود و بر اثر تنگی نفس فوت کند چه کسی پاسخگوست و خانواده اش باید سراغ کدام مسئول را در شهر یا کشور بگیرند؟

زن جوانی در حال که به دنبال فرزند خود آمده بود تا او را از مدرسه بازگرداند می‌گفت:  من که بیماری خاصی ندارم در این هوای کثیف به زور نفس میکشم حالا شما ببینید فرزندم که بیماری قلبی دارد چه وضعیتی را تحمل می‌کند.

پزشکان معتقدند اثرات بلندمدت آلودگی هوا می‌تواند برای سال‌ها یا برای همیشه باقی بماند و سبب مرگ افراد، بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی، سرطان ریه، افزایش نقص‌های مادرزادی و آسیب طولانی مدت به اعصاب افراد، مغز، کلیه ها، کبد و سایر اندام‌ها می‌شود.

بنا بر آخرین آمار ارائه شده از سوی دانشگاه علوم پزشکی آبادان طی ۴۸ ساعت گذشته ۶۸۰ بیمار با علایم تنفسی به مراکز درمانی جنوب غرب خوزستان مراجعه کرده اند.

 نادر عمیدزاده فرماندار ویژه خرمشهر، اما اظهار نظر در خصوص میزان آلودگی و اقدامات صورت گرفته در زمینه برخورد با صنایع مولد این آلایندگی را به سخنگوی محیط زیست استان خوزستان واگذار می‌کند.

شناسایی عوامل آلودگی

داود میرشکار دبیر کارگروه اضطرار آلودگی هوا در خوزستان طی مصاحبه‌ای با خبر شبکه آبادان گفت: بیشترین درصد آلایندگی مربوط به آتش زدن  بقایای مزارع نیشکر و پسماند‌های کشاورزی و دود ناشی از سوخت خودروهای سبک و سنگین ایجاد شده است و همه این عوامل در کنار هم موجب تشدید آلودگی در استان شده است.

او از شناسایی و معرفی صنایع مولد آلودگی در آبادان و خرمشهر مراجع قضایی هم خبر می‌دهد و در واکنش به گلایه اولیای دانش آموزان در خصوص تعطیلی ۲ روزه مدارس در ۲۰ روز آلودگی شدید هوا می‌گوید: روال کار به این صورت است که تا آخرین لحظه سامانه آلودگی هوا را رصد می‌کنیم و بعد از تشکیل نشست در کارگروه با نمایندگانی از هواشناسی و بهداشت و درمان برای این موضوع تصمیم گیری می‌شود و در صورت لزوم با موافقت اعضای کارگروه مدارس شهر‌های آلوده تعطیل می‌شود.

البته معاونت محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان هم اعلام کرده که اگر صنایع و منابع آلوده‌کننده هوا در مهلت مقرر برای به رفع آلودگی اقدام نکنند براساس قوانین و مقررات از طریق قضایی پیگیری می‌شوند و مهلت مقرر برای هر منبع آلوده کننده نیز به فراخور برآورد محاسبه شده اداره کل محیط زیست و نوع صنعت و اقدامات، مشخص می‌شود.

پالایشگاه آبادان یکی از صنایع موثر در آلودگی هوای آبادان معرفی شده اما انجام اقدامات لازم برای برخورد با اینگونه صنایع موضوعی است که بارها از سوی اداره محیط زیست مطرح شده بی آنکه نتیجه ی آن اطلاع رسانی شود.

در مقابل علی زیار معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی کشور در آخرین سفر خود به آبادان گفت : بازدید‌های دوره‌ای از پالایشگاه آبادان نشان می‌دهد میزان آلایندگی پالایشگاه آبادان میزان آلاینده ها به زیر یک تن رسیده و حالت استاندارد دارد.

به تعبیر او صفر شدن میزان آلایندگی در این صنایع امری غیر ممکن و به معنای توقف واحد تولیدی است.

با این تفاسیر می توان گفت شاید علت اصلی آزار دیدن مردم از آلایندگی های نشات گرفته از پالایشگاه احداث آن در محدوده شهری است اما تاریخ نگاران نیز معتقدند مکان قرارگیری پالایشگاه در ابتدا شهر نبوده و مردم جزیره آبادان زندگی روستایی با خانه های گلی داشتند. در ابتدا با ورود کارگران انگلیسی به پالایشگاه و واردات آجر به آبادان سکونتگاه هایی کوچک برای استراحت آن ها در اطراف شرکت پالایش نفت بنا شد و رفته رفته با ایجاد تمدن در شهر ، مردم نیز به ساخت خانه به سبک جدید روی آوردند و به این ترتیب دورتا دور پالایشگاه آبادان پر از منازل مسکونی شد.

جاوید رئیس اداره محیط زیست آبادان، اما از منظر دیگری به این موضوع می‌پردازد و می‌گوید: آلودگی جوی تولید شده توسط صنایعی از جمله پالایشگاه، پتروشیمی و نیشکر انکار شدنی نیست، اما باید درنظر داشت که منشا بخش دیگری از آلودگی موجود وسایل نقلیه‌ای هستند که سوخت فسیلی مصرف می‌کنند که در شرایط وارونگی هوا همه‌ی آن‌ها دست به دست هم می‌دهند و وضعیت وخیم‌تر می‌شود.

این مسئول گفت : برای جلوگیری از افزایش آلودگی هوا دستور توقف فعالیت های دودزا به صنایعی از جمله پالایشگاه و پتروشیمی هم داده شده و این صنایع تا اطلاع ثانوی باید از اورهال و تعمیرات بپرهیزند.

او از بررسی عوامل تولیدکننده آلایندگی و راهکار‌های کاهش آلودگی جوی در کارگروه کاهش آلودگی هوا برگزار شده در فرمانداری آبادان خبر می‌دهد و می‌گوید: ایجاد کمربندسبز و افزایش سرانه فضای سبز، ادامه دار بودن توزیع بنزین یورو ۴، کاهش گره‌های ترافیکی و آموزش پاکبانان در خصوص جلوگیری از آتش سوزی زباله در فضای شهری از موارد مطرح شده در این نشست بود.

برخورد قانونی

صادق جعفری چگنی دادستان عمومی و انقلاب مرکز خوزستان هم تاکید کرده دستگاه‌های متولی مرتبط با آلاینده‌های زیست محیطی در استان باید به وظایف قانونی خود عمل و از فناوری‌های جدید در حفظ محیط زیست استفاده کنند.

این مقام قضایی با بیان اثرگذاری وضعیت آلوده جوی برخی شهر‌های استان خوزستان می‌گوید: دستگاه قضایی پیگیری‌های لازم را در دستور کار قرار داده و برای برخی صنایع آلاینده پرونده در دادسرا تشکیل شده و موضوع در حال رسیدگی است.

آلودگی هوا در هر اندازه که باشد سلامت افراد را به خطر می‌اندازد و شرایط جوی کنونی در آبادان و خرمشهر به صورت مستقیم سلامت ساکنان این شهر‌ها را نشانه رفته است و مردم معتقدند آنچه در ظاهر مشخص شده این است که برخورد با صنایع آلاینده از تذکر و اخطار آغاز می شود و پس از تشکیل پرونده قضایی ، این قصه به سالهای بعد و پیگیری های بعد موکول می شود بی آنکه از نتیجه این پرونده خبری به گوششان برسد یا در عمل تغییری احساس کنند. به راستی اگر حتی جان یک شهروند بر اثر این آلودگی از میان برود، مقصر کیست و چه کسی باید پاسخگو باشد؟