بررسی ابعاد بحران سلامت در غزه با حضور سردار فتحیان
رییس موسسه بهداری رزمی دفاع مقدس گفت: حضوری که جامعه پزشکی در ۱۵-۱۰ روز اول جنگ غزه داشتند، بسیار ارزشمند بود.
میزگرد دیده‌بان سلامت به بررسی ابعاد بحران سلامت در غزه با حضور سردار نصرالله فتحیان رییس موسسه بهداری رزمی دفاع مقدس و مقاومت، اکبر رنجبرزاده معاون اجتماعی و امور مجلس سازمان نظام پزشکی، افشین علیخانی مدیرکل بهداشت و درمان جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران و کیانوش جهانپور کارشناس ارشد سلامت اختصاص یافت که مشروح آن را در ادامه می خوانید.
جنایات رژیم صهیونیستی تازگی ندارد
کیانوش جهانپور: پس از ۷ اکتبر و عملیات مقاومت اسلامی علیه اشغالگران قدس، رژیم صهیونیستی بی رحمانه دست به جنایت زده و مردم کوچه و خیابان غزه را به خاک وخون کشیده است. البته جنایات این رژیم تازگی ندارد و دهه هاست مردم مظلوم فلسطین در رنج اشغال زندگی کرده اند، زخمی ۷۵ ساله بر پیکره خاورمیانه و جامعه بشری. نوار قرمز غزه! دهان زخم فلسطین است.
آنچه که امروز در مقابل دیدگان جهانیان قرار دارد تشدید این رنج و تعمیق این زخم است، فاجعه‌ای در پی فجایع گذشته در زندان روبازی بنام غزه! ۷ اکتبر ۲۰۲۳ هم تنها نقطه عطفی است که شاید جامعه جهانی افکار عمومی جهانی بیش از گذشته متوجه رنج و درد مردم این سرزمین باشد.
ظرف هفته‌های اخیر واکنش بخش قابل‌توجهی از افکار عمومی بویژه در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به نسل‌کشی و واکنش منفی نسبت به اقدامات اسرائیل چه بسا قابل‌پیش بینی نبود، اما آنچه که هر روز بیش از پیش جلب توجه می‌کند و به نوعی با رسالت رسانه‌ای هفته‌نامه «سلامت» در پیوند است موضوع «سلامت و بحران سلامت در غزه» است.
صد‌ها شهید مدافع سلامت و صد‌ها هزار نفر آواره در غزه
سردار فتحیان: اگر دوستان موافق باشند مروری کنیم بر آنچه که تا الان گذشته و اینکه ببینیم مردم غزه در چه شرایطی هستند و در چه نقطه‌ای هستند و چه پیشنهاداتی می‌توانیم داشته باشیم. تا امروز بیش ۲ ماه از جنگ گسترده هوایی، دریایی و زمینی در یک زمین محدود حدود ۴۰۰ کیلومترمربعی با جمعیت متراکم ۲ میلیون نفری و به تعبیری پرتراکم‌ترین مناطق دنیا می‌گذرد و اتفاقاتی که در این ایام رخ داده همه به نوعی مرتبط با حوزه سلامت است.
تاکنون افزون بر ۱۵ هزار نفر را شهید کردند، زن‌ها و بچه‌ها و جوان‌ها که ۷۰ درصد آن‌ها کودک و نوجوان هستند. حداقل ۷ هزار نفر مفقود شده‌اند که قطعا بیشتر این‌ها شهید هستند و زیر آوار‌ها مانده‌اند. بیش از ۳۰ هزار نفر هم مجروح شده‌اند، یک چنین آماری در این دوران از تاریخ خیلی عجیب است، تخریب گسترده تقریباً همه زیرساخت‌های نوار غزه، بیش از ۵/۱ میلیون نفر هم آواره‌اند و اسکان آن‌ها اسکان مناسبی نیست. قریب ۲ ماه قبل، برق آن‌ها از اسرائیل بود که نیروگاه و برق را قطع کرد و الان حدود ۱ ماه است که سوخت هم ندارند. همه این‌ها روی سلامت عمومی تاثیر دارد و ابعادش هم روشن است. کمبود شدید آب، غذا، دارو و سوخت از مشکلات شدیدی است که همه روی سلامت عمومی تاثیر دارد.
ما در جنگ خودمان هم تجربه حمله به مراکز درمانی را داشتیم. بیمارستان ما را زدند، اورژانس ما را زدند و پست امدادمان را زدند، ولی عقبه این مراکز ما متصل بود به یک عمق وسیعی که بلافاصله می‌شد جبران کرد و بلافاصله ترمیم می‌شد. الان این مراکز درمانی غزه زده شده و تعداد زیادی از آن‌ها از خط خدمات خارج شدند، یعنی به تعبیری حداقل خدماتی هم که داشتند الان آن را هم ندارند.
استفاده از سلاح‌های فسفری که واقعا یک فاجعه انسانی ایجاد کرده، استفاده گسترده مردم از آب غیر بهداشتی، وقتی آب سالم نداشته باشند مجبورند. در تلویزیون دیدم که باران آمده بود از سقف پلاستیکی که زده بودند، همان چکه‌چکه آب را جمع می‌کردند و می‌خوردند.
در چنین شرایطی دیگر تکلیف بهداشت روشن است. کوچ دادن مردم به صورت دسته‌جمعی بالاخره یک جمعیت چند صد هزار نفره را مرتب کوچ می‌دهند و چیزی هم ندارند، بخورند. مرتب این‌ها در حال جابجایی هستند و می‌خواهند مردم غزه را خسته کنند. اگر هر حادثه‌ای در هر جای دنیا اتفاق بیفتد، یکی از جا‌هایی که مردم پناه می‌برند، مدارس و این اماکن است، ولی تعمدا این‌ها را هم تخریب کردند. این اماکن بخش عمده آن تخریب شده و الان قابل‌استفاده نیست.
وحشت‌زدگی و ترس وسیع بخصوص بین زن‌ها و بچه‌ها. اکنون عکس‌ها و فیلم‌هایی که منتشر میشود، زن و کودک در حال لرز هستند و در شوک روانی هستند. این‌ها وحشتناک است. این فشار روحی و روانی وحشتناک که به مردم آوردند تبعات آثار کوتاه مدت و دراز مدت روی سلامتی مردم دارد. فصل سرد سال و بارندگی که مشکلات این‌ها را مضاعف می‌کند جایی که هیچ پناهگاهی ندارند، اینکه ۷۰ خبرنگار را زدند و کشتند تعمدی است. با این کشتار خیلی از رکورد‌ها را این صهیونیست‌ها شکستند و البته می‌خواهند عادی‌سازی هم کنند. الان تقریبا ۲ ماه است که هیچ زباله‌ای عمومی جمع‌آوری نمی‌شود. یعنی الان کل غزه انبوهی از زباله است و خدمات شهری قطع شده است.
آقای تدروس، رییس سازمان بهداشت جهانی گفته من وحشت کردم، از گزارشات مستندی که از آخرین بیماری‌های اینجا شنیدم، ۱۱۱ هزار نفر عفونت حاد تنفسی، همین الان در غزه هست. ۷۵ هزار نفر اسهال و ۵۰ هزار مادر باردار و ده‌ها هزار بیماری پوستی و بدنبال این‌ها انواع بیماری‌ها و مشکلات جسمی. الان این وضعیت را دقیقا اگر با هم یک تابلوی وضعیت بحران سلامت ببینیم، همه این‌ها در حوزه سلامت مردم تاثیر دارد و منطقه را تبدیل کرده به بدترین وضعیت برای سلامت در کره زمین. اصلا قابل‌مقایسه هم نیست با هیچ جنگی، با هیچ درگیری محلی، با هیچ درگیری منطقه‌ای با هیچ بحران و حادثه‌ای!
اینکه می‌گویند به اندازه تخریب سه بمب اتم مواد منفجره بر سر مردم ریختند. خیلی عجیب است و چقدر آسیب به نظام ساختار سلامت زده شد، آن امکانات کمی را هم که داشتند، آن کم هم درواقع از سرویس‌دهی خارج شده است. اینکه به روایتی بیش از ۵۵۳ نفر از کادر سلامت و امداد را به شهادت رسانده‌اند و این دیگر یکی از رکورد‌ها هست که هیچ جنگی اینگونه نبوده است. هرچه این‌ها را مقایسه کنم، حتی با کادر درمان خودمان در دوره دفاع مقدس که خیلی فداکاری کردند و هرچند خیلی به ما فشار آوردند، همین بلا‌ها را سر مردم ایران آوردند، ولی این ایستادگی و خدمت‌رسانی کادر سلامت در غزه عجیب و وصف‌ناپذیر است، در این موقعیت من متعجب هستم الان یک ملت در یک سرزمینی اینگونه چطور ممکن است دوام بیاورند، یعنی یکی از معجزات این است.
سردار فتحیان: هر پزشک و هر یک از کادر سلامت ما، استاد دانشگاه و پرستار ما ابعاد این فاجعه غزه را به همکاران خود، به اساتید خود، به دانشگاه‌ها و به ژورنال‌ها و مجلاتی که یادداشت و مقاله می‌فرستند از جا‌های مختلف، منتقل کنند.
آنچه که قاعدتاً همه باید دنبال کنند، چون کادر سلامت‌مان همه دارای ارتباطات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی هستند، هر پزشک و کادر سلامت ما، استاد دانشگاه و پرستار ما و هر آدم اجتماعی ما در حوزه سلامت باید ابعاد این فاجعه را بتواند به زبان خودش، به همکاران خود، به اساتید خود، به دانشگاه خود و به ژورنال‌ها و مجلاتی که مقاله می‌فرستند از جا‌های مختلف، این‌ها را منتقل کند. یعنی این مهم است، چون از افکار عمومی می‌ترسند، ممکن است اسرائیل توجه چندانی به افکار عمومی نداشته باشد، ولی بالاخره امریکایی‌ها و غربی‌ها ممکن است ملاحظه آن را داشته باشند؛ بنابراین باید هر کسی به هر میزانی که می‌تواند و سهم دارد این کار را انجام دهد. همه تلاش کنند برای روشنگری و بسیج افکار عمومی برای آتش‌بس دائمی.
همان روزهای اول دو روز بعد حادثه، آقا سخنرانی داشتند بین افراد ورزشکار، فرمودند که این‌ها ضربه فنی شده‌اند و دیگر هم نمی‌توانند به آن نقطه‌ای برگردند که قبلاً بودند و این‌ها مثل اینکه یک حریفی روی تشک ضربه فنی شده و زورش به حریف نرسیده به هواداران طرف مقابل حمله می‌کنند.
تیم‌های پزشکی ما الان در صف هستند، هزاران نفر کادر پزشکی و پرستاری و امدادی داوطلب داریم. همان دوستانی که زمان جنگ بودند، هزاران نفر در سراسر کشور هستند و دوستان مسئول عنوان کردند و گفتند که روی ما برای اعزام به غزه فشار هست و داوطلبان می‌گویند که راه را باز کنید ما که حداقل پزشک هستیم، امدادگریم، پرستاریم، برویم و خدمتی بدهیم و یک کاری بکنیم. اما متاسفانه این راه بسته است.
حضوری که جامعه پزشکی بسیار خوب در ۱۵-۱۰ روز اول جنگ غزه آمدند و در میدان فلسطین تجمع کردند بسیار حضور ارزشمندی بود و خیلی معنی‌دار بود. این حضور را فقط متوقف به میدان فلسطین نکردند. هر بیمارستان در ایران این کار را انجام داد و با همین روپوش سفید اعتراض خودشان را اعلام کردند. این هم یکی از کار‌هایی است که در ایران شد و میشود باز تکرار کرد.
درگیری که پیش آمد، بدون وقفه و بلافاصله، شرکای اصلی و حامیان اسراییل یکی پس از دیگری به تل اویو آمدند، از رییس‌جمهور امریکا و صدراعظم آلمان، رییس جمهور فرانسه، نخست‌وزیر انگلیس گرفته، همه به میدان خطر آمدند. همان جایی که داشت راکت می‌خورد. آمدند و تصمیم گرفتند و بلافاصله هم پشتیبانی کردند. اما بعد از یکماه و نیم از تمام کشور‌های اسلامی آمدند به جده، نشستند و جلسه گرفتند. حالا باید پرسید تا الان آن جلسه چه خروجی داشته و خود مردم غزه هم این سوال را دارند.
عبور رژیم صهیونیستی از همه خط قرمز‌های بین‌المللی، حقوق بشری، حقوق بین‌المللی و بشردوستانه
دکتر رنجبرزاده: سپاسگزارم از این دعوت و تشکیل این جلسه و استفاده کردیم از فرمایشات سردار فتحیان عزیز، اعتقاد من این است که در این جنگی که الان داریم مشاهده می‌کنیم و می‌بینیم جامعه پزشکی جهانی عزادار شد از خط قرمز‌های بین‌المللی، حقوق بشری، حقوق بین‌المللی عبور کردند. البته قدرت‌های بزرگ به اعتقاد من شاید مجرای تنفسی‌شان همین پایگاهی است که در بین مسلمانان زدند.
جامعه جهانی اعم از پزشک و غیرپزشک و مردم عادی به خیابان‌ها ریختند و امروز یک تفاوتی بین سیاستمداران دول مختلف با مردمان آن کشورهاست. شما امریکا را ببینید. فرانسه را ببینید. انگلیس را ببینید. آلمان را نگاه کنید و کشور‌های مسلمان منطقه همه و همه یکصدا در تلاشند که متوقف کنند این جنایات را، امروز صحنه‌های غریبی می‌بینیم مثلاً روی پله‌های دانشگاه‌هاروارد می‌روند و اسامی کشته شده‌ها و شهدا را به عدد‌های ۷-۸ هزار نفری که رسید، می‌نویسند.
اینکه چکار باید کنیم در این وضعیت موجود، اولا این‌ها برای ماندگاری خودشان هم اعتقاد دارم این‌ها وارد مسائل بدتر از این‌ها خواهند، این‌ها باورشان این است که باید به هر صورت مردم فلسطینی کوچ کنند و از این منطقه بروند لذا همبستگی جامعه جهانی بویژه بین مسلمانان یک ضرورت انکارناپذیر است.
واقعیت این است که همه مسیر‌ها بسته شده و شاهد بدترین حالت جنگی که تا به امروز دیده‌ایم هستیم، سازمان جهانی بهداشت که به نظر بنده می‌توانست بهتر و بیشتر از این عمل کند. از بعضی موضع‌گیری‌های آن‌ها تشکر می‌کنیم بعنوان یک پزشک ایرانی، ولی این کافی نبود و نیست. مثلا به اعتقاد من با محوریت سازمان بهداشت جهانی می‌توان از همه کشور‌ها ده‌ها نماینده جامعه پزشکی را دعوت کرد، بعنوان یک فرد از جامعه جهانی دعوت می‌کردند و یک همایش ده‌ها هزار نفری را شکل می‌دادند که پیامش برسد به همه کشور‌ها و افکار عمومی جهانی یا پزشکانی که باصطلاح در اسرائیل نگاهشان این است که این‌ها باید رها شوند و کشته شوند، مهر و عنوان پزشکی که از خط قرمز‌ها عبور می‌کند و کادر سلامتی که پایبند به اصول علمی و سوگندی که یاد کرده نیست، بایستی در جامعه جهانی رسوا و باطل شود، این افراد باید تحریم شوند، آن‌ها می‌توانند این کار را بکنند.
آنچه که ما می‌توانیم به مردم عزیزمان اعلام کنیم این است که کادر پزشکی همانطور که در جنگ هشت ساله دیدیم و مشاهده کردیم و در دوران کرونا هم کاملا مشهود بود، این‌ها کاملا برای خدمت‌رسانی به انسان‌ها در هر کجای این عالم آماده هستند و هیچگونه وقفه‌ای برای خدمات‌رسانی در مسائلی مانند غزه ندارند، ولی واقعیات این است و راه عبور باز نیست.
در مجموع می‌توانم اعلام کنم که جامعه پزشکی کشور و سازمان نظام پزشکی که بیش از ۳۵۰ هزار عضو دارد، اگر امکانی باشد و فراخوان بدهیم، قطعا بالای ده‌ها هزار نفر اعلام آمادگی می‌کنند. همه چیز هم آماده است که این حرکت را انجام دهیم. منوط به اینکه زمینه‌ها فراهم باشد و دوستان وزارت خارجه، دولت و هلال‌احمر و وزارت بهداشت و درمان همه این‌ها احساس کنند که مسیر باز است، فراخوان خواهیم داد.
راه برون رفت از وضعیت موجود این است که به هر طریق، کشور‌های اسلامی اعم از دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد عملیاتی‌تر پای کار بیایند و ورود پیدا کنند، باید در این مسیر گام‌های موثرتری برداریم. بالاخره حادثه دردناکی است و این هم به نظر من پایان کار نخواهد بود. متاسفانه الان مواجه شده‌ایم با برخی دولت‌ها که به اصطلاح حتی به این فاجعه دامن می‌زنند، اگر این‌ها در این منطقه پای کار بودند، بدون شک و تردید، وضعیت غزه از این حالت خارج می‌شد، جلسه تشکیل می‌دهند، سران و وزرای کشور‌های خارجه در یک جا جمع می‌شوند، ولی خروجی ندارد.
دکتر رنجبرزاده: نیازمند یک امیدواری بیشتر و بسیج نهاد‌های مختلف بخصوص سازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد و سازمان‌های علمی در کشور‌ها با نهاد‌های همگن در کشور‌های منطقه و کشور‌های اسلامی و نهاد‌های متناظر بین‌المللی، هستیم، جنایات اسراییل در غزه خلاف آشکار همه کنوانسیون‌های بین‌المللی هست و قطعاً اگر از یک جایی شروع بشود و امیدوارانه حرکت کنیم میشود یک دومینوی اقدام حقوقی و کیفری علیه جنایات جنگی و نسل کشی اسراییل در نهاد‌های بین‌المللی صورت گیرد.
بنظر می‌آید یک نوع ناامیدی در جوامع بخصوص در کشور‌های عربی و اسلامی در دهه‌های اخیر وجود داشته، چه در جامعه نخبگان و چه در توده‌ها، از نهاد‌های بین‌المللی به خصوص در مورد رسیدگی حقوقی و کیفری به جنایات اسرائیل وجود داشته که نمی‌شود، به جهت اینکه نفوذ صهیونیست‌ها در رسانه‌ها و نفوذ صهیونیست‌ها در لابی‌های مختلف قدرت، لابی‌های اقتصادی، سیاسی حتی در سازمان‌ها و نهاد‌های بین‌المللی مانع این است که اقدام موثری علیه آن‌ها بشود. ولی حداقل در هفته‌های اخیر دیده‌ایم که این بار اگر هر چیزی مثل دفعات قبلی بود، حساسیت و بسیج افکار عمومی و حتی بخشی از رسانه‌های غربی تحت فشار همان افکار عمومی و شبکه‌های اجتماعی مشابه گذشته نبود.
نیازمند یک امیدواری بیشتری هستیم و یک بسیج در همه کشور‌ها و نهاد‌های مختلف بخصوص سازمان‌های غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد و سازمان‌های علمی در کشور‌ها با نهاد‌های همگن در کشور‌های منطقه و کشور‌های اسلامی می‌توانند استارت بزنند و بعد با نهاد‌های متناظر بین‌المللی، چون این خلاف مصرح و آشکار با همه کنوانسیون‌های بین‌المللی هست و قطعاً اگر از یک جایی شروع بشود و امیدوارانه حرکت کنیم میشود یک دومینوی اقدام حقوقی علیه جنایات جنگی و نسل کشی اسراییل در نهاد‌های بین‌المللی صورت بگیرد. الان چهره حقیقی و واقعی این غده سرطانی منطقه برای ملت‌های دنیا، شناخته شده و این به نظر من یکی از موفقیت‌ها و آثار این جنگ است.
همچنین عرض کنم سازمان نظام پزشکی یک نامه‌ای را به امضای رییس شورای عالی نظام پزشکی و رییس کل نظام پزشکی و رییس مجمع عمومی نظام پزشکی کشور یعنی تقریبا همه ارکان سازمان نظام پزشکی به سازمان جهانی بهداشت مکتوب کردند و مبسوط نوشتند و مبسوط شرح دادند که وظایفی که الان خطیر هست برای جامعه پزشکی و باید ورود پیدا کند.
برای دیگر مجامع باصطلاح پزشکی مردم‌نهاد هم مکاتبه انجام شد، در خصوص اقدام حقوقی هم، سازمان نظام پزشکی اعلام کرد به کانون وکلا که بیایید کمک کنید و مکتوب کنید و به مجامع حقوقی بین‌المللی هم به اصطلاح مکاتبه شود، این کار‌ها هم در حال انجام است، ولی عملیاتی‌تر آن اینکه ما بخواهیم یعنی اصرار کنیم، نه فقط ما، چند کشور دیگر، ۵ یا ۱۰ کشور محور شوند و از مجامع بین‌المللی بخواهند یک همایش بین‌المللی جامعه پزشکی شکل بگیرد. تا کجای امروز جنگی بوده به این شدت و حدت با این اصرار چندین بار بیایند مثلاً بیمارستانی را بمباران کنند و مجدداً تکرار هم کنند.
دکتر رنجبرزاده: پیشنهادم این است که آقای وزیر بهداشت، رییس جمعیت هلال‌احمر، رییس سازمان نظام پزشکی، رییس نظام پرستاری و کانون وکلا و وزارت امورخارجه، هفتگی جلسه منظم بگذاریم و این اقدامات یک دبیرخانه داشته باشد، دبیرخانه‌ای داشته باشیم برای پیگیری پیشنهادات، ارتباطات داخلی و بین‌المللی برقرار شود و اقدامات، رصد شود.
این یعنی اصرار به کشتن افراد و غیرنظامیان حتی بیماران و کادر درمان، یعنی هیچ حقی برای حیات شما از نگاه ما صهیونیست‌ها وجود ندارد، خب این دیگر به نظر من باید فریاد زد و پزشکان نباید در این وضعیت سکوت کنند، باید فریاد بزنند، راه‌های فریاد را که جامعه جهانی بتواند آن را بشنود پیدا کنند و یکی از آن هم همین به نظر من همایش‌هایی است که باید در عرصه بین‌المللی اتفاق بیفتد. کشور‌های اسلامی را دور هم جمع می‌کنیم سالی یکبار و یک حرف‌های کلی را به اصطلاح در سطح برنامه‌ریزی‌هایی مطرح می‌کنیم، ولی الان یک فرصت است.
باید محور شویم برای کشور‌های مختلف، اولاً مسلمان و بعد از آن کل کشور‌ها و جامعه جهانی، این آمادگی الان در ملت‌ها ایجاد شده، در انجمن‌ها ایجاد شده، در جامعه پزشکی، در جامعه پزشکی جهانی ایجاد شده، در سطح معاونین و کارشناسان وزارت بهداشت یک جلسه‌ای دارند و ما می‌رویم، این کفایت نمی‌کند. جلسه و نشست‌ها فراتر از کارشناسان باید باشد. وزیر بهداشت، سازمان نظام پزشکی، هلال‌احمر و بهداری رزمی، امدادگران عاشورا و وزارت خارجه، این‌ها دور هم جمع شوند، پنج نهاد، برنامه‌ریزی کنند که چه کار کنند. یعنی دعوت کنند و صدای از این روشن‌تر و واضح‌تر و اثرگذارتر برای تخریب این چهره کریه و زشت این غده سرطانی به جامعه جهانی وجود ندارد و این فرصت را نباید از دست بدهیم. از نگاه دیپلماسی عمومی جهانی، این فرصت دیگر بوجود نمی‌آید، الان خودش، خودش را معرفی کرده؛ چهره واقعی خودش را نشان داده، آمادگی وجود دارد که بشنوند و لازم است این اقدامات یک دبیرخانه داشته باشد، یک دبیرخانه‌ای داشته باشیم برای پیگیری پیشنهادات دوستان، ارتباطات برقرار شود و اقدامات، رصد شود.
از سوی نیروهای داوطلب در همه ۳۱ استان کشور برای اعزام به غزه تحت فشار هستیم
دکتر علیخانی: باعث خوشبختی من هست که در این میزگزدحضور دارم. اساسا برای این که در دنیا مردم دارای یک امنیت حداقلی باشند یک چیزی درست شده به اسم حقوق بشردوستانه، که می‌دانید متفاوت از حقوق بشر هست و درواقع به زمانی برمی‌گردد که منازعات و تخاصماتی وجود دارند، آن پروتکل‌های الحاقی و معاهده ژنو و این‌ها همه سعی کردند که این حداقل‌ها را تضمین و تقویت کنند. به عبارتی هرگونه حمله به افراد غیرنظامی نه تنها محکوم است بلکه از مصادیق جنایت جنگی محسوب میشود و اساسا نهاد‌هایی که در این حوزه‌های نظارتی سازمان ملل هستند، باید بر این موضوع نه تنها نظارت کنند، بلکه باید این را پیگیری حقوقی و قضایی و... کنند.
به هرحال به صورت شکلی حضور و خدمات رسانی در این بحران‌ها و فراهمی این حداقل‌ها یکی از وظایف جمعیت‌های ملی این مدافع‌گری از وظایف آنهاست، مدافع‌گری از آسیب‌دیده‌ها و دقیقاً عین کلمه آن ادوکیسی (Advocacy) است و این باید در همه ابعاد باشد. فارغ از این که آن فرد کیست و چیست و چه مذهبی دارد و با چه قومیتی هست. همین که مورد تهاجم و همین که مورد آسیب هست، باید مورد مدافع‌گری قرار بگیرد.
دکتر علیخانی: در معاهدات بین‌المللی، حقوق بین‌المللی بشردوستانه بعنوان مجموعه قوانینی تعریف شده که با حمایت از اشخاصی که در مخاصمات شرکت ندارند، تسلیم شده‌اند، دستگیر شده‌اند یا زخمی یا بیمار هستند و قاعده‌مند کردن ابزار و روش‌های جنگ‌افروزی در صدد تحدید آثار مخاصمات مسلحانه هستند، در غزه همه این موارد از سوی اشغالگران نقض شده است.
مبنای آن مدافع‌گری این است که فرد آسیب‌دیده به عبارتی نه تریبونی دارد و نه صدایی و این مسوولیت و وظیفه به همه برمی‌گردد. یعنی باید عملا تریبون و صدای فردی باشیم که مورد تهاجم است.
اما خب همان‌طوری که دوستان هم فرمودند الان چه اتفاقی افتاده است. شاید به زبان ساده است. مثلاً ما می‌گوییم یک میلیون تا دو میلیون نفر جابجا بشوند، اما این تجمع انبوه غیر قابل‌تصور است. جمعیت قابل‌توجهی است و بعد از آن هم می‌خواهیم این‌ها را با همین محدوده کوچکتری که هستند را به یک تراکم به مراتب شدیدتر و سخت‌تر و بدون زیرساخت‌های پایه ببریم. شما بهتر از من می‌دانید که در تمام کشور‌های دنیا عملاً چنین چیزی اگر رخ دهد نیازمند یکسری خدمات سرپایی وسیع است و فارغ از مبنا و شکل حقوقی قضیه، این نیازمند خدمات ضروری و اولیه‌ای است که یک بخشی از آن خدمات اولیه بهداشتی است و یکسری هم خدمات ضروری تشخیصی و درمانی و بیمارستانی است.
ظاهراً هر دو این‌ها در هر دو قسمت، در غزه اگر ۱۰۰درصد تخریب نشده باشد، اما کارایی‌اش را از دست داده است. یک تعدادی از افرادی که در آن مراکز هم کار می‌کنند خودشان هم قربانی این موضوع هستند. مداخلات ما در سوانح یا پاسخی که ما برای اینگونه موارد می‌دهیم اعم از اینکه این پاسخ در داخل و در سطح ملی باشد، یا به سطح بین‌المللی باشد ۴ عنصر اصلی دارد. یعنی به جز خدمات سرپایی شامل پزشکی و پرستاری، باید بحث بهداشت روان، محل توجه باشد. بحث بعدی تغذیه و امنیت غذایی و زنجیره تامین هست، بحث بعدی بهداشت محیط و خدماتی است که باید به موقع به جمعیت بویژه افراد آسیب‌پذیر و اطفال برسد و باید ساختار ارجاعی هم باشد که آن هم در غزه تقریبا وجود خارجی ندارد.
اما الان چه اتفاقی دارد می‌افتد؟
منظورم در ابعاد کلان و جهانی است، در این بعد دو عنصر اصلی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و فدراسیون بین‌المللی است، فدراسیون مسئولیت حضور در سوانح را دارد، اما کمیته صلیب سرخ، کلا برای منازعات و در واقع برای جنگ‌ها طراحی شده است. اما ابزار این مداخلات، ابزاری است به اسم واحد‌های پاسخ که برای بحث خدمات سلامت با همین شکل کوچکش را عرض میکنم که وضعیت خدمات سرپایی است، و به آن می‌گویند کلینیک‌های اضطراری که همه این عناصر ۴گانه در آن هست، سازه دیگر یا سامانه دیگری وجود دارد به اسم بیمارستان و باز تعاریف خود را دارد، می‌گوید به ازای هر ۳۰ هزار نفر، حداقل یک کلینیک اضطراری، ضروری است. اگر جغرافیای خوبی باشد، اما اگر شما در یک جغرافیای ناهمگونی باشید ممکن است که این عدد از ۳۰ به ۱۵ هزار نفر هم برسد، یعنی ما آنجا حداقل ۷۰ کلینیک اضطراری نیاز داریم، اما چه اتفاقی می‌افتد؟
دکتر علیخانی: در وضعیت بحران به ازای هر ۳۰ هزار نفر، حداقل یک کلینیک اضطراری، ضروری است، اما اگر شما در یک جغرافیای ناهمگونی باشید ممکن است که این عدد از ۳۰ به ۱۵ هزار نفر هم برسد، چون مردم باید دسترسی به خدمات هم داشته باشند، یعنی ما در غزه حداقل ۷۰ تا ۸۰ کلینیک اضطراری نیاز داریم آن هم فقط برای ارایه خدمات بهداشتی اولیه!
ایضا می‌گویند که به ازای هر ۲۵۰ هزار نفر حداقل یک بیمارستان هم داشته باشند. شما الان ببینید که وضعیت چیست؟ یعنی افراد از جایی که جابجا شدند و به یک قسمتی دیگر رفته‌اند، درواقع اسکان اجباری داده شده‌اند چه وضعیتی دارند؟
اینکه ساختار آب بهداشتی و از همه مهمتر زنجیره امنیت غذایی عملا قطع شده است، خود مصیبت دیگری است. مثلاً الان مردم ۲۱۰۰ کالری که تقریبا کف کف و حداقل دریافت انرژی روزانه یک فرد است را دریافت می‌کنند یا خیر؟ این‌ها را همه می‌دانند که جواب همه آن‌ها خیر است و اینکه این مردم کی می‌توانند به این امنیت برسند باز هم جوابش نمی‌دانیم هست. جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران با توجه به ساختاری که در کشور هست، امکاناتی را داریم و رساندن این خدمات به غزه هم مهمترین اولویت حال حاضر کار اجرایی ماست، اما اینطور نیست که فکر کنید به کمک‌های ما چه از طریق هوا و چه از طریق دریا، اجازه ورود می‌دهند، نه، به شکل‌های مختلف می‌توانند با همین ساختاری که الان در دنیا هست، می‌توانند به اشکال مختلف در این اختلال ایجاد کنند چنانکه کرده‌اند. جمهوری اسلامی ایران و جمعیت هلال‌احمر ایران تنها کشور مسلمانی هست که اجازه ورود به عملیات بین‌المللی را دارد، ۱۹ کشورند و ایران یکی از آنهاست.
به همین خاطر اگر شما خیلی از کشور‌ها می‌بینید، درهمه جا هستند، دلیلش این است که آن‌ها مجوز این کار را دارند، تمام آن پایش و ارزیابی که فدراسیون باید انجام دهد را از پسش برآمده‌اند، بسیار لایه‌لایه و ریز هست و در سال ۲۰۱۷ بعد از یک برنامه ۵ ساله، ما را پذیرفتند، با این همه علیرغم اینکه خود فدراسیون در میدان هست، اجازه این را نمی‌دهند، اسرائیل هم که قطعا مانع است.
دکتر علیخانی: جمهوری اسلامی ایران و جمعیت هلال‌احمر ایران تنها کشور مسلمانی هست که اجازه ورود به عملیات بین‌المللی را دارد، ۱۹ کشور از جمله ایران مجوز این کار را دارند و از پس تمام آن پایش و ارزیابی که فدراسیون بین‌المللی باید انجام دهد برآمده‌اند، در سال ۲۰۱۷ بعد از یک برنامه ۵ ساله، ما را پذیرفتند.
اولین نشست مجازی دقیقاً یک هفته بعد از شروع بحران در غزه در سطح فدراسیون انجام شد. جمعیت‌ها را به لحاظ نیروی انسانی و تجهیزات آمدند و دسته بندی کردند که به محض اینکه بتوانند ورود پیدا کنند و وارد عمل شوند، ولی آن‌ها هم در همین سطح ماندند.
درنهایت بگویم که تیم‌های عملیاتی ما در ۳۱ استان حسب ضرورت‌هایی که ساختار کشور ما دارد، تحت فشار ۳۱ استان کشور هستیم. با تعداد قابل‌توجهی از همکاران و پزشک و پرستار‌هایی که در حوزه‌های مختلف روبرو هستیم حتی گاهی وقت‌ها از کلماتی استفاده می‌کنند مثل خواهش، مثل التماس، یعنی برای ما خیلی سخت‌تر میشود، که یک کاری کنید که ما به آنجا برویم، به هرحال مردم می‌بینند و هر روز این صحنه‌های سخت را مشاهده می‌کنند، باور کنید در ۳۱ استان الان درگیر هستم که مدام می‌پرسند کی می‌رویم، کجا می‌رویم؟
به یک جمله بسنده کنم آن این است که این مدافع‌گری باید بعنوان یک مطالبه عمومی باشد، نه در کشور ما، بلکه در همه جای دنیا، هر کشوری با هر سیاستی که دارد، در مقابل مطالبه عمومی مردمی‌اش باید از خودشان نرمش به خرج دهد و به نوعی انعطاف به خرج می‌دهند، اگر ما بتوانیم این موضوع را بعنوان یک مطالبه عمومی با هر یک از این ابزار‌هایی که هست و با همین ان‌جی‌او‌ها و با همین ابزار‌های حداقلی، اما هدفدار که در اختیار داریم، تبدیل کنیم، آن هنگام دولت‌ها نمی‌توانند در مقابل مطالبات عمومی خودشان مقاومت کنند.
شما در پروتکل‌های الحاقی بشردوستانه می‌بینید که به هیچ عنوان و با هیچ بهانه‌ای به شما این اجازه را نمی‌دهند که با کادر امداد و درمان مواجهه نظامی داشته باشید، می‌گوید تحت هر عنوان و با هر شکل، این افراد و افرادی که به هر حال دارند ارائه خدمات بهداشتی و درمانی می‌دهند، نباید مورد تعرض قرار بگیرند، این دیگر عیناً مصداق مصادیق جنایت جنگی است، متاسفانه بخش‌های ناظری که بر این کنوانسیون‌ها نظارت دارند، نمی‌توانند فقط بیایند و بگویند و بر اساس همان چهارچوب عرض میکنم، که ما نگران هستیم و خیلی متاثر هستیم و وظیفه آن‌ها ذکر نگرانی و تاثر نیست، وظیفه آن‌ها پیگیری، اقدام و آگاه‌سازی جامعه عمومی است، ولی کماکان در آن حوزه متاسفانه دچار ضعف هستیم.
سردار فتحیان: پیشنهاد سازمان دهی ارتباطات شبکه‌ای بین‌المللی و ایجاد مطالبه عمومی، پیشنهاد خوبی است و دستگاه‌هایی که در این حوزه می‌توانند تاثیرگذار باشند، الان که جنگ هست و آخرین وضعیت را ببینند که حداقل با ظرفیت‌های ارتباطات بین‌المللی چگونه میشود کار کرد. از وزیر بهداشت گرفته تا نظام پزشکی حتی شهرداری‌ها و وزارتخانه‌های مختلف گرفته، سازمان‌های مردم‌نهاد گرفته، انجمن‌های علمی، این کار منسجم، هماهنگ با هم جلو برود، یک اتفاق عملیاتی و اتاق فکر و عملیات مشترک در این حوزه نیاز است.
سردار فتحیان: خدمت شما عرض کنم که یک واقعه غیر بشردوستانه بلکه نسل کشی و جنایت جنگی اتفاق افتاده و یک رژیم صهیونسیتی کودک‌کش و کسی که این جنایات را ایجاد کرده، مانع کمک به مردم میشود. افکار عمومی خیلی حساس هستند، زمانه هم زمانه هر نفر یک رسانه است، من معتقدم که این پیشنهاد ارتباطات شبکه‌ای بین‌المللی و ایجاد مطالبه عمومی، پیشنهاد خوبی است و حداقل دستگاه‌هایی که در این حوزه می‌توانند تاثیر گذار باشند، این‌ها حداقل یک نشست هفتگی داشته باشند و حتی روزانه، الان که جنگ هست و آخرین وضعیت را ببینند که حداقل با ظرفیت‌های ارتباطات بین‌المللی چگونه میشود کار کرد.
از وزیر بهداشت گرفته تا نظام پزشکی حتی شهرداری‌ها و وزارتخانه‌های مختلف گرفته، سازمان‌های مردم‌نهاد گرفته، انجمن‌های علمی و همه یک کار‌هایی را شروع کردند، ولی اینکه این کار منسجم، هماهنگ با هم جلو برود، بنظرم یک بارش فکری، یک اتفاق عملیاتی و اتاق فکر و عملیات مشترک در این حوزه نیاز است. به جهت اینکه قانون، وزارت بهداشت را تولیت سلامت می‌شناسد قطعا جایگاه آن باید وزارت بهداشت باشد و وزیر محترم بهداشت خودش باید داوطلب بشود و این کار را انجام دهد. اگر وزارت بهداشت هم به هر دلیلی نتوانست این کار را انجام دهد، سازمان هلال‌احمر، می‌تواند، این از مسوولیت‌های دستگاه‌های حاکم است.
نکته دیگر اینکه این کار مرتب باید تکرار شود. ببینید همین انجمن‌های علمی که اکنون ما داریم، انجمن‌های علمی حتی برای متناظرین یا همگنان خودشان حتی در کشور‌هایی که حامی اسرائیل هستند اقدام کنند در همان کشور‌های غربی و امریکایی. این‌ها حتماً تاثیر دارد اینطور نیست که ما که این تصاویر را می‌بینیم همه هم این تصاویر را ببینند. این قشر تاثیرگذار از جامعه پزشکی و پرستاری و جامعه علمی می‌توانند بین خودشان این ارتباط را در قالب یک حس مشترک برقرار کنند.
دکتر علیخانی: استقبال برای حضور در غزه، غیر قابل‌تصور است من می‌گویم زیر فشار۳۱ استان هستم، مخابره هم کردیم تا آن سوی دنیا.
سردار فتحیان: یعنی که این فقط در کشور خودمان نباشد، نظام پرستاری با نظام پرستاری دنیا مخابره کند، در ایران ۱۰ هزار پزشک آمادگی دارند بروند، در ایران ۲۰ هزار پزشک آمادگی دارند بروند، در ایران ۵۰،۰۰۰- ۱۰۰،۰۰۰ نفر امدادگر ثبت‌نام کردند، این تاثیر می‌گذارد و آن‌ها هم همین مدل را دنبال کنند، ما که بالاخره با یک رژیمی که چهارچوب داشته باشد و قواعد را بپذیرد که مواجه نیستیم. با یک نظام سلطه پیچیده روبرو هستیم که به هیچ قاعده‌ای پایبند نیست. با یک موضوع شدید و بحران سخت مواجه هستیم. به تعبیر آقا همه آبروی غرب در این ماجرا رفت، این‌ها هم دارند حمایت می‌کنند. هیچ راهی جز روشن شدن افکار عمومی وجود ندارد.
این کار‌ها را از نظر فعال کردن دیپلماسی عرض میکنم. واقعا ما خودمان را یکساعت جای این مردم غزه بگذاریم. نه خدمات بهداشت نه درمان و نه آب و نه برق و نه غذا، هیچ خدماتی ندارند. این‌ها آدم هستند. بچه‌ها زیر این دستگاه‌ها هستند، این‌ها را به قتل می‌رسانند اصلا نمی‌دانم واقعا این صهیونیست‌ها چه موجوداتی هستند. بعضی از این صحنه‌ها اصلا قابل‌مشاهده نیست. در خانه که تلویزیون روشن است، بچه‌هایمان همه نشسته‌اند وقتی نگاه می‌کنیم خاموش می‌کنیم و همه با هم گریه می‌کنیم.
این خیلی مهم است و البته بغض‌های مبارکی است. در سینه‌ها حبس شده و حتما این‌ها یک روزی آزاد میشود. ما می‌دانیم و ماجرای عاشورا برایمان ماجرای غریبی نیست. ولی به هر شکل باید از موضع اجتماعی و جلب توجه افکار عمومی در منطقه و جهان حرکت کنیم. من تاکیدم بر این است که جامعه پزشکی و پرستاری و کادر درمان پای کار هستند بصورت انفرادی، اما به صورت سازماندهی این خلا وجود دارد.
یارگیری جهانی انجام دهیم، ظرفیت‌های حقوقی و بین‌المللی باید فعال شود
دکتر رنجبرزاده: به نظر می‌آید که همان ظرفیت‌های حقوقی و بین‌المللی و دموکراتیک باید فعال شود. این خلا را باید در بحث حقوقی مرتفع کنیم. باصطلاح مجموعه‌ای باشد و پراکنده نباید باشد. عرض کردم وزارت بهداشت یک جلسه‌ای را شنبه‌ها دارند، ما معمولا اینجا حضور پیدا می‌کنیم. ولی به اعتقاد من جلسه نقش‌آفرینی در حد بین‌المللی نیست، داخلی است. اگر قرار باشد مثلاً روزنه‌ای ایجاد شود و بین‌المللی، الان شرایط، شرایط طلایی است برای ضربه زدن به صهیونیست‌ها و احقاق حقوق حقه مردم فلسطین.
ما از نگاه دیپلماسی عمومی که خیلی وزنش از دیپلماسی رسمی هم بالاتر است بیاییم از این فرصت برای ضربه به صهیونیست‌ها استفاده کنیم، واقعا بعضی وقت‌ها در بعضی قسمت‌ها در کشور، هزینه‌های بسیاری می‌کنیم، ولی اینجا که آماده است و جاده هموار است و که این ضربات بر پیکره ناصالح و ناسالم این غده سرطانی وارد شود، برنامه نداریم. باید برنامه داشته باشیم و بدانیم تکلیف ما چه هست؟
ما باید یارگیری جهانی انجام دهیم. حالا دیگر به نظر من همین نشست‌ها را مکتوب کنید و ارسال کنید به این ۳-۴ جا و یک جلسه بعدی هم همین جا با روسای مجموعه‌ها داشته باشیم، برویم به سمت عملیاتی شدن. من اعتقادم بر این است که یک فرصتی است و فرصت را نباید از دست داد.
دکتر علیخانی: باورم این است که این یک بحران طولانی مدتی است، اینکه یکماه یا دوماه شروع شده، طولانی مدت خواهد بود. به هرحال ۲،۵ میلیون نفر آدم، به هر عنوان چه بخواهند برگردند یا خیر، یک پروسه طولانی‌مدت از نیاز‌ها و خدمات و بسیاری از مشکلات در پیش است، واقعیتش این است که جمعیت هلال‌احمر مشابه همه کمک‌هایی که در این مدت کرده است، به هر صورت و به اشکال مختلف و آخرین موارد آن هم زلزله افغانستان بود، زلزله ترکیه بود و همین‌هایی که در اذهان مردم ما هست و مردم هم خودشان در حساب‌های جاری ما پول و کمک واریز می‌کنند.
گاهی اوقات همین سوالات بین مردم پیش می‌آید که یک بخشی از ظرفیت کشور ما دارد منتقل میشود، اینطور نیست و حداقل بسیار کم و کم‌رنگ‌تر از آن چیزی است که فکرش را کنند. واقعیتش این است که همین الان هم در جمعیت هلال‌احمر، مردم بالغ بر صد میلیارد مردم پول فرستادند برای کمک به غزه و ما را می‌برند زیر دین، مدام کمک داوطلبانه و ما را هم می‌برد زیر تعهدو قیود شرعی و این جهت برای ما مهم است، برای ما استوار میشود که به هر حال نمی‌توانیم این را جای دیگر هزینه کنیم. بدنه جمعیت هم بدنه مردمی است و تیم‌های عملیاتی ما بالغ بر ۹۰ درصدشان داوطلب هستند. بسیاری از کمک‌ها اعم از وجوه نقدی مردمی است و ما موظفیم در راستای نیات اهداکننده آن را مصروف کنیم.
کماکان باور من این است که ما از طریق مدافع‌گری می‌توانیم ایفای نقش کنیم و آن اصلی را که عرض کردم، مطالبه جمعیت‌های عمومی باید یک فورسی باشد حتی بر دولت‌ها و مجامع بین‌المللی و ان‌ها می‌توانند نقش اصلی را بازی کنند.
هرچقدر بتوانیم ملت‌ها و مردم کشور‌ها را حساس کنیم و آن‌ها را در مطالبه امور برگردانیم به همان میزان میشود گفت این فشار هم برای توقف این حمله عجیب و غریب و هم به خدمت‌رسانی از یکسری مردم که بی‌دفاع هستند و در یک گوشه این‌ها را جمع کردند، و فاقد هرگونه امکانات پایه هستند موثر واقع میشود.
همچنین مردم ما هم اطمینان داشته باشند که هر موقعی که این روزنه باز شود، جمعیت هلال‌احمر به نمایندگی از همین مردم این وظیفه ذاتی خودش را هم به بهترین شکل ممکن انجام خواهد داد.
