«حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه کشورمان در اجلاس وزرای خارجه کشور‌های حوزه خزر اظهار کرد: دریای خزر میراث مشترک و کانون دوستی میان ما و منشأ خیر و برکت برای بیش از ۲۷۰ میلیون جمعیت کشور‌های حاشیه این دریاست.

وی ادامه داد: باید تلاش کنیم که این میراث با ارزش الهی را برای نسل‌های آینده حفاظت کنیم.

متن سخنرانی امیرعبداللهیان به شرح ذیل است:

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آقای لاوروف، همکاران محترم، حضار گرامی
‌
نمی‌توانیم قبل از هر چیز، ادای احترام نکنیم به بیش از ۱۶ هزار شهید اخیر فلسطینی که حداقل ۱۰ هزار نفرشان زنان و کودکان غزه و کرانه هستند. در مورد نسل کشی رژیم اسرائیل در غزه در ادامه سخن خواهم گفت. برگزاری اجلاس وزرای امور خارجه کشور‌های ساحلی دریای خزر همواره فرصت مغتنمی را برای همفکری در خصوص مسائل این دریا و همچنین موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم می‌سازد و موجب توسعه و تقویت همکاری پنج جانبه در دریای خزر می‌شود. امیدوارم این اجلاس نیز موجب تحرک بیشتر در همه حوزه‌های همکاری در دریای خزر شود. مایلم از دعوت جناب آقای لاوروف و میزبانی فدراسیون روسیه برای برگزاری اجلاس، صمیمانه تشکر نمایم.

عالی جنابان؛ دریای خزر، میراث مشترک، کانون دوستی میان ما و منشأ خیر و برکت برای بیش از ۲۷۰ میلیون جمعیت کشور‌های حاشیه این دریا می‌باشد. همان گونه که گذشتگان، این گوهر با ارزش الهی را برای ما به ارث گذاشته‌اند، باید تلاش کنیم این موهبت ارزشمند را برای نسل‌های آینده حفاظت کنیم. منطقه دریای خزر یک منطقه استراتژیک و حلقه وصل کریدور‌های شمال - جنوب و شرق به غرب می‌باشد. امنیت در منطقه دریای خزر تفکیک ناپذیر است و همه ما نسبت به حفظ ثبات، امنیت و توسعه پایدار در پهنه آبی دریای خزر مسئولیت داریم. بیش از یک سال از برگزاری ششمین اجلاس سران خزر و دیدارمان در شهر عشق آباد در ژوئن سال ۲۰۲۲ می‌گذرد.

تصمیمات مهمی در آن اجلاس گرفته شد و پس از آن نشست‌ها و تلاش بسیار خوبی در چارچوب «گروه کاری مقامات عالی رتبه در مسائل دریای خزر» میان نمایندگان ویژه کشور‌های ساحلی دریای خزر انجام شده است، با این وجود ضرورت دارد روند همکاری‌های پنج جانبه در دریای خزر شتاب بیشتری بگیرد. اقدامات یکجانبه در دریای خزر بدون توجه به منافع سایر کشور‌های ساحلی منجر به تضییع حقوق و منافع دیگران می‌شود. همچنان معتقدیم همه تصمیمات در خصوص مسائل این دریا باید با اجماع و توافق پنج کشور ساحلی باشد و باید تلاش کنیم تحرک بیشتری در همکاری‌ها در دریای خزر ایجاد گردد.

همکاران محترم؛ به منظور تبدیل دریای خزر به نماد واقعی دوستی، پیشرفت و توسعه، نیازمند تقویت هرچه بیشتر تعامل و همکاری‌های جمعی هستیم. ما چاره‌ای نداریم که به سمت نهادینه سازی و ساختارمند کردن همکاری‌ها در دریای خزر پیش برویم؛ و در این راستا ایجاد یک دبیرخانه یا سازمانی که بتواند همه حوزه‌های همکاری در دریای خزر را مدیریت و نظارت نماید، امری ضروری است. جمهوری اسلامی ایران از توسعه اقتصاد دریا محور و سرمایه گذاری‌های مشترک در حوزه‌های حمل و نقل دریایی، بنادر و دریانوردی، شیلات، گردشگری دریایی، ایجاد مناطق آزاد تجاری و بهره برداری معقول و پایدار از منابع زنده دریای خزر استقبال می‌کند.

تقویت همکاری اقتصادی و تجاری و حمل و نقلی در دریای خزر به عنوان موتور محرکه توسعه و رفاه کشور‌های ساحلی ضروری است. برگزاری «همایش‌های اقتصادی خزر» بستر مناسبی برای تقویت همکاری جمعی در خزر می‌باشد. متأسفانه برگزاری سومین همایش اقتصادی خزر با حضور نخست وزیران در تهران با وجود موافقت و هماهنگی قبلی همه کشور‌های ساحلی و برنامه ریزی‌های انجام شده، به تعویق افتاد. در صدد هستیم بار دیگر تاریخ جدیدی را برای برگزاری این همایش در سطح نخست وزیران کشور‌های ساحلی خزر پیشنهاد نمائیم. تردیدی وجود ندارد که برگزاری منظم این همایش و اجرای تصمیمات آن تأمین کننده منافع اقتصادی همه پنج کشور ساحلی خواهد بود. همچنین در سال‌های اخیر سرمایه گذاری خوبی در زمینه توسعه گردشگری در مجاورت سواحل جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر در بخش‌های هتل سازی و امکانات رفاهی و تفریحی صورت گرفته است.

معتقدیم گسترش صنعت گردشگری در سواحل خزر امکانات و ظرفیت‌های خوبی را در جهت رفاه و توسعه منطقه ایجاد می‌نماید. عالی جنابان؛ کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر که در قزاقستان به امضا رسید، حقوق، تکالیف و چارچوب کلی همکاری میان پنج کشور ساحلی در مناطق چهارگانه دریایی در دریای خزر را مشخص می‌کند و اعمال حاکمیت، حقوق حاکمه و صلاحیت انحصاری و جمعی در این مناطق نیازمند ترسیم خط مبدا به عنوان مبنا و پایه تعیین محدوده دقیق آب‌های داخلی، آب‌های سرزمینی، منطقه ماهیگیری و پهنه آبی مشترک در دریای خزر است. گرچه تاکنون شش دور نشست و مذاکرات در قالب "گروه کاری مقامات عالی رتبه در مسائل خزر" برای مذاکره و نهایی کردن «موافقتنامه روش تعیین خطوط مبدا مستقیم در دریای خزر» برگزار شده است، ولی باید اذعان کنیم که روند مذاکرات برای تکمیل این سند با کندی پیش می‌رود و رضایت بخش نیست.

امیدواریم هفتمین اجلاس این گروه کاری هرچه زودتر در باکو برگزار شود و نتایج ثمر بخشی را در پی داشته باشد. پیشنهاد می‌نمایم نشست‌های این گروه کاری در فواصل زمانی کوتاه و حداقل هر سه ماه یکبار در یکی از کشور‌های ساحلی برگزار شود تا بتوانیم پیش نویس این موافقتنامه را زودتر نهایی کنیم. تدوین و اجرایی نمودن تعدادی از اسناد همکاری پنج جانبه در دریای خزر در گرو دستیابی به توافق درباره خطوط مبدا است. همکاران گرامی؛ در حال حاضر تهدیدات و چالش‌های فراوان زیست محیطی پیش روی ما قرار دارد که حل آن‌ها نیازمند همکاری جمعی پنج کشور ساحلی می‌باشد.

یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، تهدید پایین آمدن سطح تراز آب دریای خزر ناشی از عوامل انسانی و غیر انسانی از جمله کاهش حجم آب رودخانه‌های ورودی به دریای خزر، تغییرات اقلیمی، احداث سد‌ها و مخازن و تأسیسات صنعتی و کشاورزی در مسیر رودخانه‌های ورودی به دریای خزر است. متأسفانه تداوم پس روی آب دریای خزر طی سال‌های اخیر تأثیرات منفی بر تأسیسات بندری و کشتیرانی، اکوسیستم، زندگی آبزیان و تالاب‌های منحصر به فرد دریای خزر گذاشته و باعث افزایش آلاینده‌ها در استان‌های ساحلی دریای خزر شده است. حل این معضل قطعاً نیازمند عزم جمعی پنج کشور ساحلی است. از «گروه کاری مقامات عالیرتبه در مسائل دریای خزر» می‌خواهیم با همکاری نهاد‌های ذیربط در پنج کشور ساحلی و با نگاهی علمی و عملیاتی این موضوع را در دستور کار و اولویت خود قرار دهند.

خوشبختانه پس از گذشت ۹ سال در نشست مشورتی وزرای محیط زیست کشور‌های ساحلی دریای خزر که ماه سپتامبر گذشته در ژنو برگزار شد، توافق خوبی برای استقرار دبیرخانه کنوانسیون تهران به عمل آمد. امید است گروه کاری ویژه بر اساس توافق به عمل آمده اولین نشست مشترک خود را در شهر باکو برگزار نماید. برای مدیریت مستقیم و مستمر محیط زیست دریای خزر لازم است دبیرخانه «کنوانسیون تهران» به کشور‌های حاشیه دریای خزر منتقل شود. در عصر ما، امنیت یک مقوله بهم پیوسته است. نا امنی در هر بخش از منطقه بر امنیت سایر مناطق تأثیر می‌گذارد؛ لذا می‌خواهیم تحولات غزه را از این نظر مورد توجه قرار دهیم. هم اکنون که اینجا نشسته‌ایم، دور جدید حملات رژیم اشغالگر صهیونیستی علیه مردم بی‌دفاع غزه بی محابا و وحشیانه ادامه دارد. وضعیت در غزه از یک «بحران» به یک «فاجعه و تراژدی بزرگ و غم انگیر انسانی» تبدیل شده است.

در شرایطی که بسیاری امیدوار بودند آتش بس موقت به آتش بسی پایدار و دائمی تبدیل شود، رژیم اسرائیل حتی با وجود فشار افکار عمومی داخلی و بین‌المللی همچنان جنایات و نسل کشی در غزه را در دستورکار خود قرار داده است. تاکنون بیش از ۱۶۰۰۰ فلسطینی شهید شده‌اند که بیش از ۱۰۰۰۰ نفر از آنان را کودکان و زنان تشکیل می‌دهند. چند صد هزار واحد مسکونی و صد‌ها بیمارستان و مرکز درمانی، مدرسه و مسجد و کلیسا تخریب شده است و بخش قابل توجهی از ساکنان فلسطینی نوار غزه بی خانمان و آواره شده‌اند. این اقدامات هولناک، بیانگر جنایت جنگی و مجازات دسته‌جمعی است که مغایر با اصول و قواعد حقوق بین‌الملل بوده و لازم به پیگرد و مجازات می‌باشد. سوال اساسی این است که آیا این آمار غم انگیز از کشتار زنان و کودکان و رسوایی هدف قراردادن خبرنگاران، کادر درمانی و انسان‌های بی گناه در غزه برای اثبات اقدامات غیرانسانی و جنایتکارانه رژیم صهیونیستی کافی نیست؟ آیا جامعه بین‌المللی همچنان قصد دارد نظاره‌گر جنایت جنگی و نسل کشی در غزه باشد؟ بسیاری از فعالان و نهاد‌های مهم حقوق بشری جهان از جمله گزارشگر ویژهی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، عفو بین الملل و دیده بان حقوق بشر، اقدامات رژیم آپارتاید اسرائیل در نوار غزه را به روشنی جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت اعلام کردهاند.

ارزیابی آمار منتشره از سوی یونیسف و سایر سازمان‌های بین المللی به شکلی بارز بیانگر این واقعیت است که رژیم اسرائیل در ارتکاب جنایت علیه کودکان، رتبه نخست را در سطح بین المللی دارد؛ به طوری که این حجم از کودک کشی، حتی در کارنامه هیچ یک از گروه‌های افراطی و تروریستی که در سال‌های اخیر در منطقه‌ی ما و دیگر نقاط جهان جنگ و خونریزی به راه انداختهاند، ثبت نشده است؛ بی‌گمان سوخت ماشین جنگی و پشتیبانی همه‌جانبه این جنایات را آمریکا تأمین می‌کند. آمریکا با این اقدام، تنفر جامعه جهانی را بر انگیخته است و همزمان سازمان‌های بین‌المللی را بی‌خاصیت و بی‌هویت کرده است.

برای جلوگیری از این وضعیت، صرفاً ابراز انزجار از جنایات افسارگسیخته صهیونیست‌ها در غزه کفایت نمی‌کند بلکه باید فراتر از آن اقدام نمود. ضرورت دارد در کلیه نشست‌های منطقه‌ای و بین المللی از جمله این نشست ارزشمند با اتخاذ موضعی واحد و برداشتن گام‌هایی اثر بخش و هماهنگ نسبت به فعال سازی همه اهرم‌های فشار جهت توقف فوری حملات ارتش رژیم اسرائیل به غزه، ورود هرچه سریع‌تر کمک‌های بشردوستانه به این منطقه، رفع محاصره غزه، مقابله با هرگونه سیاست خطرناک کوچ اجباری مردم آن اقدام شود. ما معتقدیم در این برهه حساس و تعیین کننده، ضرورت دارد پیامی واحد و قوی به رژیم متجاوز اسرائیل مبنی بر توقف فوری جنایات جنگی به غزه و کرانه داده شود.

جمهوری اسلامی ایران در چارچوب عرف، حقوق بین‌الملل و قطعنامه‌های سازمان ملل، ضمن به رسمیت شناختن حق مقاومت مردم فلسطین در برابر اشغالگر و ضمن این که حماس را یک سازمان فلسطینی آزادی‌بخش می‌داند، بر ضرورت اعمال حق تعیین سرنوشت و تشکیل دولت فلسطینی به پایتختی قدس شریف و بازگشت آوارگان تاکید داشته و از تمامی کشور‌ها می‌خواهد تا رسیدگی به این موضوع را در دستور کار فوری و جدی خود به ویژه در سازمان ملل متحد قرار دهند. باید جنایتکاران جنگی رژیم اسرائیل در محکمه‌ای بین المللی محاکمه و مجازات شوند. باید صادرات کالا و انرژی به سرزمین‌های اشغال شده فلسطین متوقف شود و تحریم کالا‌های ساخت اسرائیل، حداقل کاری است که برای همبستگی با مردم غزه و کرانه باختری باید انجام داد.