منطقه حفاظت‌شده توران در شهرستان شاهرود، علاوه بر اینکه یک پارک ملی طبیعی است، یکی از ویژه‌ترین مناطق زیست حیات‌وحش در استان سمنان و ایران محسوب هم می‌شود.

پارک ملی توران گونه‌های ارزشمندی از حیات‌وحش را در خود جای داده است که هر یک اهمیتی خاص به این پارک می‌بخشند؛ جایی که امروز دیگر خیلی‌ها آن را با نام «یوزپلنگ ایرانی» می‌شناسند.

بخشی از پارک ملی توران از سال‌ها پیش به محل نگهداری تعدادی از یوز‌های ایرانی در اسارت اختصاص داده شده و هم‌اکنون نیز چند قلاده از این وحشیِ زیبای ایرانی در این مرکز نگهداری می‌شوند.

سگ‌های گله سرنوشت «دلبر» را تغییر دادند!

«دلبر»، نام یک یوزپلنگ آسیایی ماده است. او را در خردسالی زنده‌گیری کردند و از این‌رو، مجبور شد تا امروز که بیش از ۱۴ سال از عمرش می‌گذرد، آزادی در طبیعت را به فراموشخانه ذهنش بسپارد.

دلبر، زمانی که توله‌یوزی بیش نبود، زنده به دام یک چوپان افتاد. او سال ۱۳۹۰ به‌وسیله سگ‌های شکاری گله این چوپان در شهرستان شاهرود نزدیک بود ابتدا جانش را از دست بدهد و در ادامه هم زندگی خود را دگرگون یافت.

چوپان افغانستانی، دلبر را مدتی نزد خود نگه داشت و او را پرورش داد؛ تا اینکه با اطلاع یکی از ساکنان محلی منطقه، این یوزپلنگ ماده ارزشمند از چوپان گرفته و در اختیار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار داده شد.

«دلبر» مجبور به زندگی در میانه فنس‌ها شد

دلبر که وارد مرحله جدیدی از زندگی خود شده بود، دیگر آن زیبایِ وحشیِ سابق نبود. او در آن روز‌های ابتدایی زندگی‌اش، هرگز شکار کردن را یاد نگرفت؛ گرچه بعد‌ها تجربه‌هایی هم در این زمینه داشت. از این‌رو، مجبور شد زندگی در میانه فنس‌ها را تنها چاره ادامه حیات خود ببیند.

دلبر مجبور بود در محیطی حفاظت‌شده و زیر نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست به زندگی خود ادامه دهد؛ غذایش هم آن روزها، بیشتر خرگوش زنده و گوشت گوسفند بود.

ازدواج با «کوشکی» حاصلی نداشت!

دلبر، اما پاییز سال ۱۳۹۳ قرار بود تجربه متفاوتی از زندگی داشته باشد: «ازدواج با کوشکی»! «یوز‌های ماده» دارای ارزش خاصی در مسیر حفاظت از گونه ارزشمند یوزپلنگ ایرانی هستند که «به‌شدت در معرض انقراض» قرار دارد.

از این‌رو، دلبر را به همراه «کوشکی»، یوز ایرانی نر به مرکز تکثیر و بازپروری یوز آسیایی در پارک پردیسان تهران منتقل کردند تا مثلاً در اسارت، تولیدمثل کند.

اسفند ۱۳۹۳ انتظار‌ها به پایان رسید. دلبر با کوشکی جفت‌گیری کرد و امید‌ها را برافروخت؛ ولی به دلیل عفونت کلیوی دلبر، فرزندی متولد نشد و دامپزشکان مجبور به سقط جنین دلبر شدند. دلبر از عفونت کلیوی با یک عمل جراحی در تهران رهایی یافت و به زندگی بازگشت؛ اما دیگر فرزندی در کار نبود.

قدیمی‌ترین یوز در اسارت به آخر خط رسیده است!

دلبر بعد از ازدواج ناموفق خود با کوشکی، به زادگاهش در توران بازگشت. این بار، او باید در سایت مرکز تحقیقات یوزپلنگ آسیایی در پارک ملی توران شهرستان شاهرود تحت حفاظت می‌ماند؛ ماند و ماند تا امروز که به آخر خط رسیده است.

دلبر بعد از پشت سر گذاشتن فرازوفرود‌های بسیاری در زندگی خود و جابه‌جایی‌های مختلف بین مراکز نگهداری در اسارت، این روز‌ها در منطقه حفاظت‌شده توران به غروب زندگی می‌اندیشد. کوشکی، همسرش، نیز نر چندی قبل به دلیل کهولت سن از دنیا رفت و تنهایش گذاشت.

زنگ‌ها برای دلبر به صدا درمی‌آیند!

بهرام‌علی ظاهری، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان می‌گوید: در پارک ملی توران، یک یوزپلنگ ایرانی ماده و پیر داریم که از قدیم تحت نظارت سازمان مرکزی حفاظت محیط‌زیست بوده و بعد‌ها به توران منتقل شده است.

وی درباره دلبر می‌افزاید: سن این یوز ماده پیر همچون کوشکی از ۱۴ سال گذشته و دچار کهولت سن شده است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان گفت: بر این اساس، اضطرار کهولت سنی و شرایط زیستی و هشدار‌های لازم را درباره دلبر به سازمان مرکز حفاظت محیط‌زیست ارائه داده‌ایم؛ ولی رصد شرایط و نگهداری او در بهترین مرحله قرار دارد؛ اما دلبر این روز‌ها روند کهولت سن را می‌گذراند.

ظاهری عنوان کرد: ما انتظار داریم طول عمر بیشتری را از «دلبر» داشته باشیم؛ ولی این فقط به زیست او بازمی‌گردد. دلبر دیگر آن شرایط زیستی که بتواند زایش و زادآوری داشته باشد و نسل جدیدی را ایجاد کند، ندارد.

عمر یوز‌ها در اسارت چه فرقی با طبیعت می‌کند؟

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان درباره میانگین عمر مفید یوزپلنگ‌ها عنوان کرد: یوز‌ها در طبیعت حدود ۱۲ سال عمر می‌کنند و میانگین عمر مفیدشان ۱۲ سال است؛ اما در اسارت، با توجه به اینکه گوشت‌های آماده و سرویس‌دهی خوبی وجود دارد، روند سنی آن‌ها شاید بیشتر شود.

ظاهری تصریح کرد: البته بنا به دلایلی همچون استرس، طول عمر برخی یوز‌ها در اسارت نیز کمتر می‌شود؛ اما در بیشتر اوقات، سنشان افزایش پیدا می‌کند و به همین خاطر، نمی‌توانیم به‌طور دقیق بگوییم یوز‌ها در اسارت چند سال عمر می‌کنند.

وی گفت: اگر بهترین شرایط ایجاد شود، سن یوز‌ها در طبیعت جز در موارد نادر از ۱۲ سال افزایش پیدا نمی‌کند. یوز «کوشکی» هم ۱۴ سال و هفت ماه عمر کرد و بالاترین سن را در جهان در میان یوز‌ها داشت.

 به‌هرحال، انتظار می‌رود اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان با برنامه‌ریزی دقیق‌تری، بتواند نتیجه قابل‌قبولی از پروژه نگهداری یوزپلنگ‌های ایرانی در اسارت در آینده به نمایش بگذارد.

منبع: فارس