در بخشی از متنی که در فضای مجازی منتشر شد، آمده است «برج تاریخی و یادگار هزار ساله و چشم و چراغ فرهنگ و تاریخ هزاران ساله گنبدقابوس، در جداره داخلی گنبد ترک برداشته و این اتفاق و استمرار بی‌توجهی به حفظ و مرمت این بنای تاریخی، در آینده‌ای نه چندان دور می‌تواند مخاطرات جدی برای این یادمان تاریخی و افسوسی ماندگار برای نسل امروز و فرزندان ما به بار آورد».

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس گفت: بعد از سیل سال ۱۳۹۸ و رویش علف‌های هرز بر گنبد رک این بنای تاریخی، معاونت میراث فرهنگی دستور نصب داربست‌ها و انجام مرمت اضطراری را صادر کرد.

عبدالمجید نورتقانی افزود: بعد انجام عملیات بوته کنی، تصمیم گرفته شد رویش گیاهان به صورت بنیادی حل شود لذا تهیه طرح مرمت گنبدقابوس در برنامه جدید معاون میراث فرهنگی قرار گرفت و با تخصیص سه میلیارد ریال طرح مطالعاتی مرمت پوسته خارجی گنبد رک این برج با همکاری اساتید دانشگاه شهید بهشتی تهیه شد.

وی ادامه داد: این طرح مرمت توسط شورای تخصصی وزارتخانه مصوب و به عنوان پروژه نمونه کشوری مورد تقدیر اعضا قرار گرفت.

تعویض هزار و ۵۰۰ قطعه آجر به جای مانده از در دهه‌های ۳۰ و ۴۰

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس مقابله با رویش گیاهان، بررسی سلامت سازه و انجام اقدامات مرمت اضطراری را از جمله اولویت‌های این بنا دانست و گفت: رویش گیاهان در گنبد رک این بنا ناشی از فرسایش آجرهای مرمت و تعویضی در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ است که در این مقطع حدود هزار و ۵۰۰ آجر مورد تعویض قرار گرفت و فضای پشت آجرهای ریشه دار به مرور محل تجمع گرد و خاک و دانه‌های گیاهان حمل شده توسط پرندگان شد.

نورتقانی افزود: نوع مرمت انجام شده و فرسایش آجرهای تعویضی باعث شد تا در فضای خالی پشت آجرهای ریشه دار که به منظور گردش هوا در نظر گرفته شده بود، به مرور گرد و خاک و دانه‌های گیاهان جمع شود و در فصل بارش‌ها این دانه‌ها رشد کرده و علف‌های هرز شکل گیرد.

وی ادامه داد: با پاکسازی پشت آجرها و جایگزین کردن آجرهای آسیب دیده و فرسایش یافته با آجرهای ریشه داری که از خاک منطقه ساخته می‌شود، مشکل رویش علف‌های هرز رفع خواهد شد.

به گفته وی، طرح مرمت پوسته خارجی گنبد رک (محل رشد گیاهان) توسط اساتید دانشگاه شهید بهشتی انجام و اجرای مرحله اول آن شروع شد که تا الان فقط سه میلیارد ریال به این پروژه اختصاص یافت و برای به سرانجام رساندن آن ۶۵ میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

موافقت وزارت میراث فرهنگی با اجرای طرح سلامت سازه برج قابوس

نورتقانی، کنش‌سازه‌ای میان قسمت‌های مرمت شده توسط آندره گدار در سال ۱۳۱۰ بر پایه بنا با هسته اصلی باقی مانده بنا و بررسی عارضه‌های مثل رطوبت و ترک را از جمله چالش‌های این اثر تاریخی دانست و افزود: این مسائل نشان دهنده ضرورت انجام طرح سلامت سازه است و پیشنهاد چگونگی انجام این طرح توسط اساتید دانشگاه تهیه شده است.

وی اظهارکرد: پیشنهاد بررسی سلامت سازه مورد موافقت معاونت میراث فرهنگی کشور قرار گرفت و یکی از پروژه‌های اولویت دار وزارتخانه است و برای اجرای آن ۷۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شد که امیدواریم با تخصیص آن مطالعات طرح تا ۲ سال آینده انجام شود.

ترک‌های موجود بر دیواره داخلی و خارجی برج قابوس فعال نیست

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس با اشاره به خبرهای منتشر شده در فضای مجازی توسط فعالان حوزه میراث فرهنگی در رابطه با ترک‌های برج قابوس، گفت: نگرانی این بزرگواران قابل ارج است، اما باید بگویم که مساله ترک‌های روی بنا مربوط به سال‌های اخیر نیست.

نورتقانی افزود: ترک‌هایی که در سطح داخل و بیرون بنا وجود دارد در دهه‌های اخیر دیده و ثبت شده و عارضه جدیدی نیست و در زمان تهیه پرونده ثبت جهانی هم این موارد رویت شده بود و بررسی‌های میدانی حاکی از فعال نبودن این ترک‌هاست.

وی ادامه داد: بررسی دقیق دلایل شکل‌گیری این ترک‌ها و راهکارهای مقابله‌ای با آن یکی از اولویت‌های دیده شده در طرح سلامت سازه به حساب می‌آید چرا که هر گونه تصمیم گیری نسبت به میزان خطرات آن نیازمند مطالعه عمیق سازه‌ای دارد.

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدقابوس گفت: این بنا یک سازه سنتی دارد که در سده اخیر حداقل سه زلزله بالای ۶ ریشتر را پشت سر گذاشت، زلزله‌هایی که به بناهای دیگر شهر گنبدکاووس در آن زمان آسیب‌های بسیاری زده بود.

وی افزود: به طور قطع وقوع زلزله‌ها، تغییرات آب و هوایی و اقلیمی در سطح کلان و تغییر تراز آبهای زیرزمینی بر شکل‌گیری این ترک‌ها بی تاثیر نبوده است لذا وزارت میراث فرهنگی تهیه طرح سلامت سازه را در اولویت معاونت میراث فرهنگی قرار داده است.

برج قابوس بنای تاریخی بازمانده از سده چهارم هجری قمری توسط «شمس المعانی قابوس بن وشمگیر» بر فراز تپه‌ای خاکی در مرکز شهر گنبدکاووس ساخته شد و سازنده آن هیچگاه فکر نمی‌کرد روزگاری این دست ساخته معماران سرزمین‌اش عنوان بلندترین گنبد آجری جهان را از آن خود کند و برای پاسداشت بهتر از این بنا، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد جهانی (یونسکو) آن را در فهرست آثار تاریخی خود به ثبت برساند.

ارتفاع بلندی برج از کف تپه آن تا زیر قاعده مخروط، ۳۷ متر و ارتفاع گنبد مخروطی آن از کف قاعده تا راس آن ۱۸ متر است که روی هم رفته به ۵۵ متر می‌رسد که اگر ارتفاع ۱۵ متری تپه‌ای که برج روی آن بنا شده را به آن اضافه کنیم، به ارتفاع ۷۰ متری این بنا از سطح زمین می‌رسیم.

این بنای تاریخی ۹۲ سال پیش از این یعنی در سال ۱۳۱۰ هجری خورشیدی به شماره ۸۶ در فهرست آثار میراث فرهنگی کشور به ثبت رسید و در ادامه ثبت جهانی این شاهکار معماری جهان اسلام در ۱۰ تیرماه ۱۳۹۱ بیش از پیش بر اهمیت این بنا و پاسداشت آن در سطح جامعه صحه گذاشت و می‌طلبد مسوولان همت بیشترین در حفاظت و مرمت از این اثر ماندگار داشته باشند.

منبع: ایرنا