آئین و رسوم مازندران از تیر ماه سیزده شو کلید می‌خورد، رسم‌هایی که ریشه در فرهنگ و سنت مردم این دیار دارد و قدمت آن به هزاران سال پیش بر می‌گردد.

هفته مازندران فرصتی برای بازخوانی برخی از رسومی است که سال‌های سال در استان برپا می‌شد و برخی از آن‌ها کمرنگ شده است. هفته مازندران از ۱۴ تا ۲۱ آبان ماه نامگذاری شد و در این هفته آئین و رستم‌های مختلفی در گوشه و کنار استان برگزار می‌شود.

هرچند سیلاب اول هفته جاری، اجرای برخی از مراسم را در استان لغو کرد، اما همچنان در دیگر مناطق این آئین‌ها برپا می‌شود.

تیرماه سیزده شو

تیرماه سیزده شو از رسم‌های قدیمی و سنتی مردم مازندران است که در نیمه آبان برپا می‌شود. محمد اکبری کارشناس فرهنگ عامه با اشاره به روایت‌های مختلفی درباره این آئین می‌گوید: سیزده شو در واقع روز فدا شدن آرش قهرمان ملی مازندرانی برای حفظ تمامیت ارضی ایران است و از سوی دیگر روایتی وجود دارد که می‌گویند شب ولادت حضرت علی (ع) است.

وی با بیان اینکه پیروزی کاوه بر ضحاک و جشن مهرگان از دیگر نامگذاری جشن تیرماه سیزده شو است، یادآور شد: خانواده‌های مازندرانی در این آئین کنار هم جمع می‌شوند و دورهمی و صله رحم و توجه به کانون خانواده محور این جشن‌هاست.

وی به برخی از جشن‌ها و آئین‌های قدیمی در این جشن اشاره کرد و گفت: «لال شو» از آیین‌هایی است که در این جشن برپا می‌شود.

«لال بیمو، لال بیمو، پارسال و پیرار بیمو، چل بزن دیگه بزن، لال انه لالک انه، پیسه گنده خوانه، سالو ماه ارزون نوه، لال مار رسوا نو، لال انه لالک انه، پاربورده امسال انه»

ورف چال، شب یلدا، آئین‌های ماه محرم، باران خواهی و آفتاب خواهی، گهواره بندی، دندان سری، آئین ازدواج از دیگر رسم‌های قدیمی و بومی مردم مازندران به شمار می‌رود و برخی از این آئین‌ها و رسم‌ها کمرنگ شده و یا دگرگون شده است.

کارشناس دیگر فرهنگ عامه زبان مازندرانی را شیرین‌ترین زبان‌های ایرانی عنوان کرد و گفت: حفظ و پاسداشت این زبان مساله بسیار مهمی است و متأسفانه در گذر زمان شاهد تغییرات و یا فراموشی آن در بین نسل‌های نو هستیم.

جمال حسینی با بیان اینکه مازندران قدمتی به درازای تاریخ دارد و در اوستا مازنه خوانده شد و در دنیای اساطیری نیز اصل ریشه کهن دارد، افزود: آرش کمانگیر مشهورترین و عمیق‌ترین اسطوره سرزمین طبرستان به شمار می‌رود. داستان آرش توأم با غرور و عشق ملتی است که برای سربلندی و آزادگی سرزمین خود جانش را فدا می‌کند.

وی با اشاره به شعر «چو آرش که بردی به فرسنگ تیر - چو پیروزگر قارن شیرگیر» ادامه داد: آرش به عنوان غرور و افتخار مردم طبرستان در دوران اساطیری و تاریخ ایران زمین یاد می‌شود.

بیشتربخوانید

• عطر غذاهای محلی مازندران در رستوران ها

افسانه‌های کهن و اساطیری

این کارشناس فرهنگ عامه افسانه‌هایی نظیر کیجابور، مینا و پلنگ، امیر و گوهر، طالب و زهره، عادی و ربابه را از دیگر افسانه‌های کهن مردمان این دیار یاد کرد و گفت: داستان مینا و پلنگ از این قرار است که مینا دختر تنها و یتیمی که در میان مردم منطقه به زیبایی و دل نشینی زبانزد بود و همیشه در جنگل از روی ترس و یا تنهایی با آوای بلند ترانه می‌خواند و روزی پلنگی این صدا را شنید و عاشق صدای زیبای او شد و هر روز از پشت بوته‌ها او را می‌دید و به آواز او گوش می‌داد و عاشق و شیفته او شد.

خانه مینا در روستای کندلوس وجود دارد اگرچه صحبت‌هایی از فروش آن شده است، اما همچنان مسافران و فرهنگ دوستان زیادی برای دیدن آن به منطقه سفر می‌کنند، زبان طبری از دیگر سرمایه‌های گرانقدر فرهنگی این دیار محسوب می‌شود که در گذر زمان دستخوش تغییراتی شده است.

بیشتربخوانید

• عطر غذاهای محلی مازندران در رستوران ها

اصغر علیپور کارشناس زبان و ادبیات فارسی با اظهار اینکه زبان طبری در زندگی مردم مازندران کمرنگ شده است، می‌گوید: مقصر اصلی این کمرنگی خود مردم است، زیرا امروز دیگر زبان مازندرانی و مادری دغدغه مردم نیست و خجالت و اضطراب ناشی از تمسخر احتمالی در مکالمه با زبان مازندرانی تیشه به ریشه این زبان زده است.

وی  با بیان اینکه حیات هر زبان بستگی به تمایل کودکان و خانواده‌ها در صحبت کردن با آن دارد، گفت: متأسفانه بسیاری از خانواده‌های روستایی نیز در محاوره با فرزندان از زبان فارسی استفاده می‌کنند و گویش به این زبان را نوعی امتیاز می‌دانند.

وی همچنین رسانه‌ها را متهم اصلی فراموشی زبان مازندرانی دانست و گفت: متأسفانه این زبان در برخی برنامه‌های تلویزیونی و سریال‌ها دستمایه طنز شده و این مساله در وارد شدن بحران مکالمه به این زبان مؤثر بوده است.

مهمترین افتخار مردم مازندران علوی بودن و تشکیل اولین حکومت شیعی است. روز ۱۴ آبان که با پیگیری‌های فرهنگ‌دوستان استان به روز مازندران در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران ثبت شد، فرصتی ارزشمند برای حفظ ارزش‌ها و شناساندن زبان، لباس، آداب و رسوم دیار علویان به هموطنان با گفتمان‌سازی و برگزاری آئین‌های متنوع این استان است.

منبع:مهر