میز‌های مملو از انواع غذا‌های رنگارنگ و دیس‌های پر از گوشت‌های لخم و پخته شده با طعم‌های مختلف قطعا خوشایند تمام ما انسان‌ها است، اما آیا می‌دانیم که برای تولید هر یک کیلو گوشت چه اندازه آب استفاده می‌شود؟ چقدر گیاه نابود و چه حجمی خاک فرسایش می‌یابد؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد برای تولید یک کیلوگرم گوشت گوساله ۱۵ هزار و ۵۰۰ لیتر و یک کیلوگرم مرغ ۳ هزار و ۹۰۰ لیتر آب نیاز است، این در حالیست که وضعیت منابع آبی به علت خشکسالی‌های پی در پی خوب نیست و باید با راهکار‌هایی مصرف آب را کاهش دهیم، هر چند این‌ها به عنوان آب‌های مجازی هستند، اما به هر حال در روند تولید استفاده می‌شوند.

واژه گیاه‌خواری شاید در چند دهه اخیر زیاد شنیده شده باشد، اما ریشه در تاریخ کهن جهان دارد، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که گیاه‌خواری در میان پیشینیان ما نیز رواج داشته و حاصل زندگی پیشرفته امروزی نیست، گیاه‌خواری اصطلاح عمومی وگانیسم است، گیاه‌خواری به معنای خودداری کردن از مصرف گوشت جانوران است حتی ممکن است افرادی که این تفکر را دارند از خوردن مواد غذایی که خاستگاه جانوری دارد مانند شیر یا عسل هم پرهیز کنند، چندین نوع گیاه‌خواری وجود دارد که بسته به نوع آن، جهت گیری گیاه‌خواران در برابر دام‌ها و فراورده‌های دامی متفاوت است، گیاه‌خواران در کنار نخوردن و یا کمتر خوردن فراورده‌های جانوری با آزار و کشتار آن‌ها نیز مخالف هستند.

مهم‌ترین دلیل وگان شدن افراد رعایت حقوق حیوانات، حفظ سلامتی و محافظت از محیط زیست است، امروزه در همه کشور‌های جهان گیاه‌خواران وجود دارند و در بعضی کشور‌ها مانند هند، گیاه‌خواری دارای ریشه‌های تاریخی و مذهبی است، با اینکه در پیش گرفتن رژیم گیاه‌خواری به شیوه‌های گوناگونی امکان پذیر است، اما وجه مشترک تمام این شیوه‌ها پرهیز از خوردن گوشت حیوانات خونگرم است، با توجه به گستردگی این تفکر در کشور‌های مختلف، یک روز به عنوان روز جهانی وگان نامگذاری شده است.

اصطلاح وگان به معنی گیاه‌خواران غیر لبنی برای بار اول توسط دونالد واتسون در سال ۱۹۴۴ به کار برده شد و آن را به عنوان اصولی تعریف کرد آن هم اینکه انسان بایستی بدون اینکه از حیوانات سوء استفاده کرده باشد زندگی کند، این نامگذاری با هدف رواج گیاه‌خواری و حذف هرگونه محصول لبنی، برای آگاه سازی مردم در رعایت حقوق حیوانات و حفاظت از محیط زیست انجام شده است، این روز هر سال توسط گیاه‌خواران تمام دنیا گرامی داشته می‌شود.

در این مطلب قرار نیست به بد یا خوب بودن این تفکر پرداخته شود بلکه به بهانه روز جهانی وگان به بخش‌هایی از این دیدگاه در راستای حفظ محیط زیست اشاره خواهد شد، چند سالی است که واژه گیاه‌خواری یا وگان در سراسر دنیا به سوژه‌ای داغ تبدیل شده و مباحث زیادی در زمینه گوشتخواری یا گیاه‌خواری مطرح می‌شود، البته هر انسانی آزاد است با توجه به شرایط جسمی، روحی و ذائقه خود برنامه غذایی باب دلش را داشته باشد، اما چه خوب است که اقدامات ما با آگاهی نسبت به شرایط پیرامونی انجام شود.

می‌دانیم که این روز‌ها حال محیط زیست و زیستمندان آن خوب نیست، استفاده بیش از حد از سوخت‌های فسیلی، منابع آبی و انتشار گاز دی اکسید کربن موجب شده تا پدیده‌ای به نام تغییر اقلیم در جهان رقم بخورد، این پدیده موجب شد تا جنگل ها، مراتع، تالاب ها، رودخانه‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری زیادی تحت تاثیر قرار بگیرند و حتی برخی هم به ورطه انقراض سقوط کنند، بنابراین در این شرایط فکر کردن به محیط زیست و حفاظت از آن امری بدیهی است و حتی می‌توان آنرا وظیفه‌ای برای بشریت دانست.

در این میان طرفداران گیاه‌خواری معتقدند که با این تفکر می‌توان به محیط زیست کمک کرد، آمار‌های برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که هر انسان به طور متوسط در مدت زندگی خود حدود ۱۰ هزار حیوان را می‌خورد، این در حالیست که پرورش دادن این تعداد حیوان به حجم زیادی آب و علف نیاز دارد که باید از طبیعت برداشت شود البته با توجه به افزایش جمعیت و مصرف بیشتر گوشت باید این حیوانات در حجم بیشتری تولید می‌شدند و با این حساب صنعت دامداری شکل گرفت که امروزه شاهد توسعه این صنعت در کشور‌های زیادی از دنیا هستیم، بررسی‌ها نشان می‌دهد دامداری یکی از سه منبع بزرگ انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و یکی از عظیم‌ترین عوامل تخریب محیط‌زیست است.

کارشناس ارشد محیط زیست درباره تفکر گیاه‌خواری و نقش آن در حفظ محیط زیست گفت: کشور‌های بزرگی در دنیا مانند امریکا، چین، هند و استرالیا در صنعت دامپروری و دامداری برای خود منبع عظیمی را ساختند که نقش بسیار زیادی در تولید گاز‌های گلخانه‌ای دارد و حاضر نیستند به هیچ عنوان این حقیقت بپذیرند که در بحث گرمایش جهانی و بالا رفتن دمای زمین نقش مستقیم دارند، یک عده هم به آن‌ها کمک می‌کنند که حتما انسان به خوردن گوشت‌های حیوانات نیاز دارد، سعی می‌کنند همدیگر را بپوشانند.

محسن تیزهوش افزود: با توجه به سموم و آنتی بیوتیک‌هایی که از طریق خوردن گوشت حیوانات وارد بدن انسان می‌شود می‌تواند به مرور بدن را در مقابل برخی بیماری‌های واگیردار مانند کرونا ضعیف و ضعیف‌تر کند به طوری که اگر موج دوباره‌ای از چنین بیماری‌های فراگیری رخ دهد توان مقابله نداشته باشیم در صورتی که اگر هرچقدر به سمت مصرف گیاهان برویم هم می‌توانیم زندگی سالم تری داشته باشیم و هم اینکه زیستن در یک محیط زیست سالم را تجربه کنیم.

این امکان وجود دارد که در رژیم غذایی مصرف گوشت را کاهش دهیم، باید ردپای اکولوژیک را در طبیعت تا جایی که می‌توانیم کاهش دهیموی اظهار داشت: البته امروزه عده‌ای هستند که این تفکر را دارند، اما در اقلیت قرار دارند و نکته مهمتر اینکه این روند به یک نمایش و زندگی لاکچری تبدیل شده است در حالی که این سبک نگرش از آگاهی شدید نسبت به محیط پیرامونی می‌آید، ما در مقابل تنها خانه خود یعنی زمین و همچنین باقی موجودات بر روی این کره خاکی مسوول هستیم، از خودخواهی ما انسان‌ها است که هرآنچه که در زمین وجود دارد را متعلق به خود می‌دانیم در حالی که اینطور نیست، ما انسان‌ها یک بخش کوچکی از فرایند کره زمین هستیم.

وی در پاسخ به اینکه آیا راهی وجود دارد که هم مصرف گوشت ادامه یابد و هم محیط زیست سالم بماند گفت: در این میان بحث ردپای اکولوژیک پیش می‌آید هر چقدر بتوانیم این ردپا را در راستای کاهش تولید گاز‌های گلخانه‌ای به ویژه دی اکسید کربن کمتر کنیم به نفع محیط زیست و در نهایت سلامت انسان‌ها خواهد بود، بله می‌دانیم که مصرف گوشت سنت هزاران ساله است انسان به مصرف گوشت حیوانات عادت کرده و سخت است که این تغییر را بپذیرد، اما ناچاریم که این تغییر را شروع کنیم آنچه که در کره زمین در حال رخ دادن است به ما می‌گوید که این تغییر را آغاز کنیم وگرنه خشکسالی‌های شدید و قحطی‌های بی سابقه در پیش خواهد بود، بیماری‌های واگیردار و همه گیر شیوع پیدا خواهد کرد.

تیزهوش افزود: این امکان وجود دارد که حداقل در رژیم غذایی مصرف گوشت را کمتر کرد، می‌توانیم از دانه‌های کتان یا سویا برای رفع نیاز پروتینی بدن استفاده کنیم، باید به این سوال مانند یک چالش نگاه کنیم اینکه چرا ما یک سری غذا‌ها را که خودمان می‌توانیم مصرف کنیم ابتدا می‌دهیم به حیوانات و بعد آن حیوان را مصرف می‌کنیم، در صورتی که می‌توانیم گام به گام تغییر در روش تغذیه را آغاز کنیم و به سمت مصرف کمتر گوشت پیش رویم.

وی در پاسخ به اینکه کاهش مصرف گوشت و گیاه‌خواری تا چه حد می‌تواند در کاهش انتشارکربن موثر باشد گفت: تحقیقات زیادی در این زمینه صورت گرفته و آمار‌ها نشان می‌دهد گیاه‌خواری می‌تواند نزدیک به ۶۰ تا ۷۰ درصد کاهش گاز‌های گلخانه‌ای را به همراه داشته باشد، با این روند مثلا در مدت ۵ سال می‌توانیم دمای کره زمین را به یک حد نصاب ثابتی برسانیم.

کارشناس ارشد محیط زیست تاکید کرد: در این زمینه طرح‌های خوبی در دنیا تصویب شده و برخی در حال انجام است، اما مساله این است که جوامعی حاضر به پذیرش این طرح‌ها نیستند در حالی که با اجرای آن‌ها می‌توان مصرف منابع آبی، آنتی بیوتیک ها، فرسایش خاک و نابودی گیاهان را کاهش داد که تمام این‌ها در نهایت در سلامتی انسان‌ها تاثیر دارد.

منبع: ایرنا