در موضوع سالمندی جمعیت در اغلب موارد با یک موج رسانه‌ای مواجه می‌شویم که ادعا می‌کند سالمندی جمعیت ایران حتمی است و کار از کار گذشته و در شرایط کنونی فقط باید جلوی وقایعی که وضعیت را بحرانی‌تر می‌کند بگیریم. در موضوع مهاجرت نیز مدتی است که شاهد موج خبری مهاجرت نخبگان، اعضای هیات علمی و پزشکان هستیم؛ انگار همه در حال مهاجرت هستند و آن‌هایی هم که مانده‌اند دوست دارند هرچه‌زودتر بروند و تا چند سال آینده دانشگاه‌های ایران خالی از استاد خواهد شد.

​​​​​​​درواقع در جنگ شناختی ــ رسانه‌ای این روزها، عده‌ای از یک‌طرف با سیاه‌نمایی شرایط، قصد جذب و مهاجرت قشر تحصیلکرده ایران را دارند و از سوی دیگر ادعا می‌کنند که وضعیت مهاجرت نخبگان و نیروی انسانی باکیفیت در کشورمان بحرانی است درحالی‌که هیچ‌گونه مستندی نیز در این خصوص ارائه نمی‌کنند. به همین علت ضروری است تا پیش از هر نوع قضاوت نگاهی به آمار‌های مربوط به مهاجرت و به‌ویژه مهاجرت اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها بیندازیم تا به صحت و سقم ادعا‌هایی از این دست پی ببریم. این گزارش در پی بررسی این موضوع است که آیا واقعا آمار مهاجرت اعضای هیات علمی دانشگاه‌های کشورمان بالاست و میزان مهاجرت‌ها به اندازه‌ای است که دانشگاه‌ها به‌زودی از هیات علمی خالی می‌شود؟
 
واقعیت مهاجرت اعضای هیات علمی
طبق گزارش و تحلیل «موسسه تحقیقات جمعیت کشور» درباره مهاجرت اعضای هیات علمی، از سال تحصیلی ۹۶ تا ۱۴۰۰، حدود ۲۷۰۰نفر از تعداد کل اعضای هیات علمی کشورمان کم شده است. به عبارت دیگر، این تعداد از اعضای هیات علمی با دانشگاه‌ها قطع همکاری کرده‌اند. جریانی که جنگ شناختی ــ رسانه‌ای را رهبری می‌کند این کم‌شدن را به پای مهاجرت اعضای هیات علمی می‌گذارد درحالی‌که اگر به دلایلی که در گزارش تحلیلی موسسه تحقیقات جمعیت کشور ذکر شده توجه کنیم دلایل متعددی برای کاهش ۲۰۰نفری اعضای هیات علمی ظرف پنج سال وجود دارد. براین اساس دلایل خروج اعضای هیات علمی از دانشگاه‌ها را می‌توان در این موارد خلاصه کرد: بازنشستگی و ازکارافتادگی، فوت، بازخرید و استعفا و انفصال از خدمت. نکته حائزاهمیت این‌که از مجموع این علت‌ها درسال۱۴۰۰، ۵۷.۱درصد از قطع همکاری‌ها به‌دلیل بازنشستگی، ۵.۴درصد به‌دلیل فوت و ۸.۴ درصد به‌دلیل استعفا و بازخرید بوده است. 

بیشتربخوانید

• ماجرای شایعه جدید درباره اخراج یکی از اساتید دانشگاه تهران

مهاجرت، بخشی از حقیقت است
البته ذکر این دلایل به معنی نفی مهاجرت استادان دانشگاه به کشور‌های خارجی نیست، زیرا به‌طورکلی استادانی که قصد مهاجرت از کشور را دارند از طریق استعفا، بازخرید یا با خروج خودخواسته از وزارت علوم اقدام به مهاجرت می‌کنند. اما طبق آمار‌های موسسه جمعیت که برداشتی حداکثری در موضوع مهاجرت استادان دانشگاه دارد، درصد خروج اساتید از کشور در بازه زمانی ذکرشده کم بوده است. طبق گزارش این موسسه در سال‌های ۹۷ تا ۹۹ به ترتیب ۰.۷۶، ۰.۶۲ و ۰.۸۳ درصد از تعداد کل اعضای هیات علمی کشورمان مهاجرت کرده‌اند. به بیان دیگر در سال‌های اخیر، کمتر از یک‌درصد اساتید مهاجرت کرده‌اند. گرچه این عدد به‌صورت تدریجی در حال افزایش است، اما هنوز برخلاف تصور عموم جامعه و ادعای برخی رسانه‌ها عدد قابل‌توجهی نیست. البته همین یک‌درصد نیز مهم است و اگر از آن جلوگیری شود اتفاق مبارکی است. 

 
تکمیل جورچین تحریف
مهاجرت نیروی کار ماهر و تحصیلکرده مانند استادان دانشگاه، از این جهت حائزاهمیت است که سرمایه انسانی باکیفیت، عامل رشد و پیشرفت کشور است. این موضوع برای کشور‌هایی که درگیر چالش‌های جمعیتی هستند بیشتر نیز اهمیت پیدا می‌کند و بسیاری از کشور‌ها تلاش می‌کنند از طریق مهاجرپذیری و جذب نیروی کار متخصص، کمبود نیروی کار خود را جبران کنند؛ بنابراین عجیب نیست که در مواجهه با هجمه‌های رسانه‌ای برای جذب نخبگان کشور قرار داشته باشیم. اما باید هوشیار باشیم ایجاد جو ناامیدی در میان نخبگان و اساتید کشور و ادعای مهاجرت چشمگیر این افراد به کشور‌های غربی، ادعایی بدون پایه و فاقد مدرک است؛ ادعایی که با سیاه و غبارآلود کردن فضای نخبگانی جامعه، راه هرگونه گفتگو و ارائه مستندات علمی و کارشناسی موثق را مسدود می‌کند. بی‌شک حاصل این انسداد چیزی جز شکل‌گیری ناامیدی و درنهایت رخوت در محور‌های حرکت جامعه در پی نخواهد داشت؛ بنابراین اغراق در بیان حقایق نه‌فقط به حل مسأله کمک نمی‌کند بلکه فقط آب به آسیاب سناریونویسان می‌ریزد که اگر دقیق‌تر به آن نگریسته شود چیزی به‌جز وسیله‌ای برای تکمیل جورچین تحریف در جنگ روایت‌ها نیست. 

درصد مهاجرت استادان دانشگاه 
سال ۹۷، ۰.۷۶ درصد 
سال ۹۸، ۰.۶۲ درصد 
سال ۹۹، ۰.۸۳ درصد

منبع: جام جم