همه افسانه‌ها و پیشینه مردمان دیار لرستان با آداب‌ورسوم و پوششی پیوند خورده است که اگر در ایران اسلامی بی‌نظیر نباشد می‌شود گفت کم‌نظیر و تکرارنشدنی است، پوشاک مردم لرستان در نهایت زیبایی و سادگی نمادی از پوشش اصیل اسلامی است که امروز جز در برخی مناطق روستایی و عشایری شاید دیگر نتوان نشانی از آن یافت.

پوشش زنان لر نمادی از هویت و فرهنگ این دیار

پوشاک زنان لر بنا به موقعیت اجتماعی، اقتصادی و از طرفی شرایط سنی از ویژگی‌های مشخصی برخوردار است به‌طوری‌که پوشاک زنان جوان لر با پارچه‌های الوان در رنگ‌ها و طرح‌های شاد با سربند‌های زیبا و رنگی است وزنان مسن‌تر پارچه‌هایی به رنگ تیره با طرح‌های ساده و سربندی سیاه‌وسفید را ترجیح می‌دهند.

روسری‌های زنان لر که در زبان محلی به آن «گل ونی» می‌گویند علاوه بر پوشیده بودن، زیبایی خاصی به زنان لر می‌دهد.

«تره» و «گل ونی» سرپوش ابریشمی مخصوصی است که زنان لر به سر می‌بندند و به لری آن‌ها «ساوه» می‌گویند، «تره» را در حالت عادی و در روز‌های معمولی می‌بندند؛ ولی زنان لرستانی برای شرکت در مراسم جشن و سور، نوعی از آن‌ها به نام «گل ونی» که رنگین است روی «تره» می‌بندند.

در طرح این روسری‌ها که به طور معمول از جنس ابریشم هستند نقش‌ها و رنگ‌های مختلف به‌کاررفته که با گره خاصی به‌دور سر پیچیده شده و گوشه‌های آن‌هم به‌صورت آویزان بر پشت سر قرار می‌گیرد.

پیراهن‌های رنگارنگ و دارای پوشش زنان لر

پیراهن زنان لر دارای برشی ساده، بلند و گشاد با طرح‌های گلدار و رنگ‌های متنوع است، لباس زنان لر دارای قسمت‌های مختلفی، چون «کلنجه»، «سرداری» یا «کمرچین» و «جلیقه» است.

«کلنجه» کت مخملی است که بر روی پیراهن زنان لر پوشیده می‌شود و یقه و لبه‌های دم آستین و دور شکاف آن یراق‌دوزی و نواردوزی شده است.

«سرداری» که پوششی است بلند تا به پشت‌پا، جلوی آن بدون دکمه است با آستینی تا آرنج که اغلب از مخمل با رنگ‌های مشکی، سبز و قرمز تهیه می‌شود، دوره‌های آستین و دامن آن به پهنای دو تا سه انگشت یراق‌دوزی و نواردوزی شده است.

«کت» که نیم‌تنه را می‌پوشاند، نواردوزی ندارد و با دکمه در جلوبسته می‌شود، «جلیقه» که همیشه باز است و دکمه ندارد و در قسمت جلوی آن یراق‌دوزی و سکه دوزی شده است.

شلوار یا به زبان محلی لرستان «شاوال» عبارت است از زیر جامه‌ای لیفه‌دار یا کمری دار به مدل شلوار‌های کردی از پارچه‌های الوان رنگی که زیر پیراهن می‌پوشند.

شلوار زنان لر از لحاظ ترکیب و جنس پارچه دوقسمتی و دورنگی است به‌طوری‌که از دمپا تا حدود بالای زانو، پارچه ساده با نقش‌بندی و نواردوزی شده است و قسمت بالاتر به رنگ دیگر و گلدار است.

مردان لرستانی نیز دارای پوشش ساده‌ای هستند که جنبه‌های تزئین آن کمتر است و در عرف معمول این دیار به «شال و ستره» معروف است، شلوار مردان لر به طرح و هیبت شلوار‌های کردی است و پیراهن آن‌ها با برش ساده و اغلب به رنگ سفید و گاه رنگی است.

پیراهن مردان لر که در گویش محلی به آن «جومه» یا «کراس» می‌گویند دارای آستین‌های بلند و یقه‌گرد بوده و از جنس کرباس و به رنگ سفید تهیه می‌شد.

«شال» پارچه بلند و سفیدی است به عرض ۹۰-۶۰ سانتی‌متر و به طول ۹-۶ متر از جنس چلوار که آن‌ها چند دور به کمر می‌پیچانند و علاوه‌برآن در مواقع ضروری از آن به‌عنوان کفن، پیچاندن محل زخم یا طناب استفاده می‌کردند.

«ستره» قبای مخصوصی است که اندازه آن تا زیر زانو بوده و بیشتر در مواقع رسمی از آن استفاده می‌شود و از قدیمی‌ترین انواع پوشاک در ایران است که در طرح‌های گلدار و شاد برای مراسم شادی و جشن و در طرح‌های ساده با رنگ‌های کم‌مایه در انجام مراسم تشریفاتی و عزا به کار می‌آید.

کلاه و گیوه دست‌ساز مردان لر

«کلاه‌نمدی» و «گیوه» نیز از خصوصیات ویژه لباس مردان لر است، کلاه‌نمدی کلاه مدور بدون لبه‌ای است که از نمد ساخته‌شده است و «گیوه» نوعی کفش دست‌ساز محلی است که کف آن چرم و یا پلاستیک ضخیم و محکمی است که رویه آن به‌صورت نخ تابیده بافته می‌شود.

«کپک» یا «فرجی» و همچنین «غوغا» از دیگر لباس‌های اصیل لر زبانان است.

«کپک» یک نوع قبای نمدی پشمی محکم است که معمولاً مورداستفاده چوپانان است و در مواقع جنگ از آن به‌عنوان لباس رزم استفاده می‌شود؛ زیرا ترکیب بسیار فشرده‌ای در ساخت آن به‌کاررفته است.

«غوغا» نیز نوعی بالاپوش مردانه است که بیشتر در منطقه بختیاری لرستان و چهارمحال‌وبختیاری مورداستفاده قرارگرفتن و جنس آن از پشم گوسفند بوده و توسط زنان بختیاری بافته می‌شود.

رونق استفاده از پوشاک سنتی و محلی

آزاده عباسی کیان از جمله بانوان پیش‌گام و فعال در زمینه حفظ و احیای لباس‌های سنتی و محلی در شهرستان الیگودرز، اظهار داشت: لباس‌های محلی لرستان برگرفته از هنر ساکنان سرزمین مفرغ و بلوط با رنگ‌ها و طرح‌هایی الهام‌گرفتن از طبیعت سرسبز و باشکوه این دیار است.

این بانوی فعال حوزه صنایع‌دستی الیگودرز، اظهار کرد: سال‌ها در شهرستان الیگودرز به آموزش و ایجاد فرصت‌های کارآفرینی برای بانوان و علاقه‌مندان به فعالیت در این هنر صنعت اصیل و فاخر مشغول هستم.

وی با بیان اینکه فعالیتش را از سال ۱۳۸۲ در عرصه پوشاک سنتی، آغاز کرده است، افزود: در سال ۸۶ موفق به راه‌اندازی شرکت تولیدی لباس محلی «بی‌تا» و کارش را با تأکید بر آموزش به بانوان و علاقه‌مندان به این رشته در دوره‌های چهارماهه، شروع کرده است.

عباسی کیان، اظهار کرد: خوشبختانه به‌واسطه زیبایی و اصالت این هنر، بیشتر افرادی که در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند، در شهرستان الیگودرز، موفق به ایجاد و راه‌اندازی کارگاه شده و توانسته‌اند از این محل به درآمد و اشتغال برسند.

این بانوی هنرمند الیگودرزی، ادامه داد: علاوه بر اینکه راه‌اندازی این کارگاه‌ها و آموزش به علاقه‌مندان این رشته، خوشبختانه با استقبال خوبی مواجه بوده، سبب شده تولید پوشاک سنتی و محلی بار دیگر رونق گیرد و مانع فراموشی این هنر و پوشش محلی شود.

ظرفیت فوق‌العاده صادرات لباس‌های محلی

عباسی کیان، عنوان کرد: به‌واسطه زیبایی و جذابیت‌های ویژه لباس‌های محلی، امروزه استفاده از این لباس‌ها در شهرستان الیگودرز و سطح استان، به‌خصوص در مراسم جشن و شادی، رونق زیادی گرفته و از طرفی خوشحالیم که مانع فراموشی این عنصر فرهنگی مهم یعنی البسه محلی، شده‌ایم.

وی اضافه کرد: باوجوداینکه استقبال از کار‌های ما بسیار مطلوب است، اما نیاز اصلی ما به بازاریابی گسترده در این حوزه است که بتوانیم این هنر زیبا و اصیل را به سراسر کشور معرفی کنیم.

این هنرمند صنایع‌دستی لرستان، ادامه داد: این هنر، ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای برای صادرات دارد که ما نیازمند حمایت اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هستیم که در زمینه ارائه تسهیلات و حمایت‌های نمایشگاهی، همکاری لازم و مطلوب را با ما داشته‌اند.

این بانوی فعال در عرصه البسه محلی، تصریح کرد: پوشش محلی لرستان علاوه بر زیبایی خاص، پوششی اسلامی است که تلاش داریم، به فراموشی سپرده نشود و از طرفی دیگر برای اینکه این البسه، همواره موردتوجه و استفاده قرار گیرد، طرح‌های مدرن و مجلسی نیز تولید کرده‌ایم تا سلیقه‌های مختلف از آن استفاده کنند.

عباسی کیان اظهار کرد: یکی از نیاز‌هایی که ما در این حوزه داریم، راه‌اندازی آموزشگاه پوشاک سنتی در الیگودرز است که امید می‌رود با حمایت اداره کل میراث‌فرهنگی استان و شهرستان الیگودرز، دستورات لازم برای این کار، صادر شود تا هنرمندان و تولیدکنندگان استان از این ظرفیت بهره‌مند شوند.

منبع: مهر