الگوی پوشش، سبک لباس پوشیدن و طراحی لباس از آنجا که یکی از بازار‌های بسیار مهم اقتصادی است و از سوی دیگر با فرهنگ و ارزش‌های جامعه گره خورده است؛ همیشه مورد توجه متخصصان حوزه‌های مختلف قرار داشته و دارد. یکی از مواردی که در امر پوشش مهم است، تبادل الگو‌های پوششی بین فرهنگ‌های مختلف و جوامع در برهه‌های مختلف تاریخی است. مثلا بسیاری از تاریخ پژوهان بیان می‌دارند که یکی از عوامل مهم بر شکل گیری الگو‌های پوشش در صدر اسلام، سبک لباس‌های ایرانیان است.

با توجه به اهتمام ویژه ایرانیان به فرهنگ و ارزش‌های خود و نیز برخورداری از توانمندی در تولید پارچه و لباس نسبت به دیگر کشور‌ها به ویژه جامعه عربستان، این امر دور از ذهن نیز نخواهد بود. پس به نظر می‌رسد با توجه به پیچیدگی امر پوشش در دنیای مدرن امروزه به بررسی سبک و هنجار‌های پوششی ایرانیان قبل از ورود اسلام بپردازیم و روشن کنیم که آیا توجه به فرهنگ پاکدامنی امری الزامی دینی است یا برخاسته از فرهنگ غنی ایرانی.

از دوره‌های پیش از اسلام جامه و تن‌پوشی که بتوان به الگو‌های پوششی آن زمان به درستی علم داشت، به دست نیامده است. پس پژوهندگان برای دستیابی به سبک پوشش مردمان ایرانی قبل از اسلام باید به گزارش‌های نویسندگان باستان و بازنمایی جامه مردمان در سنگن گاره‌های باستانی و داده‌های باستان‌شناسی رجوع کنند. البته نکته مهمی که وجود دارد این است که در بسیاری از متون تاریخی به وقایع مهم پرداخته شده و تصاویر و توصیف‌ها به بخش ویژه جامعه مثل دربار و افراد ممتاز پرداخته است که شاید قابل تعمیم به همه جامعه نباشد.

اما نمی‌توان کتمان کرد که با توجه به آثار به جای مانده از گذشته ایرانیان، آنان به جامه و آرایش خود بسیار اهمیت می‌داده اند و کوشش و ذوق هنری خود را در لباس و زیورآلات به نمایش می‌گذلشتند. عموما مردم ایران با توجه به قومیت و محل زندگی خود پوشش خاص و متناسب با فرهنگ خود داشتند. در دوره‌های قبل از اسلام مثل امپراتوری هخامنشی، پارسیان که بنیانگذار این حکومت بودند و جامه زیبا ویژه خود داشته، به نظر می‌آید مردان و زنان پارسی از لحاظ سبک و الگوی پوشش بسیار به هم شباهت داشته اند. تفاوت مردان و زنان بیشتر در رنگ پارجه و آرایش و زیورات مورد استفاده مردان بوده است.

به عنوان نمونه در زیر فرش به دست آمده از پازیریک (قدیمی‌ترین فرش دوران باستان) زنان و مردان پارسی هر دو پوششی بلند دارند که به نوعی جامه چین دار است، اما زنان با چادری کوتاه به شکل دامنی نیم گرد و یقه از مردان قابل تفکیک هستند. در نوشته‌های هرودوت در مورد خشایارشاه نیز می‌توان این امر را مشاهده کرد که لباس معمول زنان و مردان بسیار شبیه به هم بوده است؛ به طوری که شاه مذکور لباس خود را به یکی از زنان می‌بخشد. البته نکته‌ای که بین نوشتار‌های تاریخی وجود دارد بیانگر این امر است که گویا بخشی از زنان علاوه بر چادر گاهی از روبند نازک نیز استفاده می‌کردند که در نوشتار‌های گزنفون، تاریخ نویس یونانی سده چهارم قبل از میلاد ذکر شده است.

بیشتربخوانید

• پوشش زنان در طول تاریخ ایران + فیلم

در جمع بندی می‌توان گفت که زنان و مردان ایرانی قبل از اسلام جامه‌های بلند و گشاد و چین دار می‌پوشیدند. جالب است که همراه با شباهت دوخت لباس، نقاشی و رنگ و نگارگری با گل و برگ و نقش‌های هنری و رمزگونه در لباس هر دوجنس رواج داشته و فرقی بین زن و مرد نبوده است. از سویی مردمان ایرانی نمی‌خواستند برهنه دیده شوند و این امر را زشت و ناروا می‌شمردند. همچنین پوشش گشاد و بلند و چین دار برای زنان و مردان به این دلیل بوده است که علاوه بر پوشیدگی، برجستگی‌های طبیعی اندام‌های خود را نهان دارند. تمایل به حفظ شان و پاکدامنی در ایران باستان حتی قبل از ورود اسلام امری ارزشمند و نیز فقط معطوف به زنان نبوده است.

منبع: ایرنا