نوزادان در سراسر جهان در سه سال اول زندگی به زبانی که می‌شنوند، مسلط می‌شوند که باتوجه به سختی و پیچیدگی کار، زمان بسیار کوتاهی است. چندین مؤلفه مسئول مهارت‌های رشد زبانی چشمگیر آن‌هاست: نوزادان با سوگیری‌های توجه به دنیا می‌آیند که آن‌ها را با سیگنال‌های اجتماعی و زبانی هماهنگ می‌کند. مغز جوان آن‌ها به مهارت‌های باورنکردنی تشخیص الگو مجهز است تا به آن‌ها کمک کند صدا‌ها و ساختار‌های خاصی را از آنچه می‌شوند، یاد بگیرند.

این موضوع فقط درباره مهارت‌های نوزاد نیست. اطرافیان نوزاد به‌طور طبیعی هنگام برخورد با نوزادان، لحن و گفتار خود را در مقایسه با زمانی که با بزرگ‌تر‌ها صحبت می‌کنند، تغییر می‌دهند. این «گفتار کودک» که گفتار هدایت‌شده به‌واسطه نوزاد نیز شناخته می‌شود، به کودکان خردسال کمک می‌کند تا بهتر توجه کنند و آنچه می‌شنوند، پردازش کنند.

بزرگ‌تر‌ها وقتی با نوزادان صحبت می‌کنند، کلامشان را بیشتر آهنگین می‌کنند. آن‌ها گام‌های صدای خودشان را بلند می‌کنند و گام آوایی صدایشان را افزایش می‌دهند؛ در صدا‌های مختلف گفتاری اغراق می‌کنند و عبارات خود را بسیار ساده‌تر، تکراری‌تر و ریتم‌دارتر می‌کنند؛ و این فقط بخش گفتاری ارتباط نیست که اهمیت دارد. بزرگ‌سالان وقتی با این سبک صحبت می‌کنند، گفتار خود را با نشانه‌های غیرکلامی نیز همراه می‌کنند که شامل حرکات و ژست‌های ساده، اما اغراق‌آمیز است. از طرفی حالات چهره مثبت و مراقبت‌کننده است. حتی تکان‌دادن سر و حرکت ابرو‌های آن‌ها هرچند ناخودآگاه، با مکث‌ها و تغییرات گام‌های صدا در گفتار آن‌ها هماهنگ است؛ بنابراین نوزادان در معرض نشانه‌های غنی و چندحسی قرار می‌گیرند که برای انتقال معنای پیام و واژگان، ساختار و قواعد دستوری زبانی ارائه می‌شود که در حال یادگیری هستند.

نوزادان زبان را با توجه به چهره مراقبانشان می‌آموزند

توجه نوزادان به چهره مراقب اصلی‌شان که مادر است در طول سال اول زندگی به‌طور چشمگیری تغییر می‌کند. تا ۶ ماهگی، نوزادان بیشتر به چشمان مراقبی توجه می‌کنند که با آن‌ها صحبت می‌کند.

نگاه‌کردن به چشمان کسی که صحبت می‌کند، به نوزادان درباره احساسات اطرافیانشان اطلاعاتی می‌دهد. همچنین به ایجاد توجه مشترک کمک می‌کند. هنگامی که نوزادان و مراقبان به‌طور هم‌زمان به یک موضوع توجه می‌کنند، نوزادان به این فهم می‌رسند که آنچه به آن توجه می‌کنند، مهم و معنادار است.

در ۶ ماهه دوم، نوزادان شروع به تقویت الگو‌های خاصی می‌کنند که می‌شنوند تا بتوانند زبان اطراف خود را یاد بگیرند. آن‌ها حسابی درگیر غان و غون می‌شوند. اول با ترکیب صدا‌های تک‌صوتی و صامت مثل ب، ب، ب، ... و بعد با ترکیب صدا‌ها مثل داددادادا.... حرف‌زدن به نوزادان اجازه می‌دهد صدا‌هایی را که می‌شنوند تمرین کنند و با اطرافیان خود ارتباط برقرار کنند.

در این دوره علاقه آن‌ها از چشم‌ها به دهان فردی تغییر می‌کند که با او صحبت می‌کند. نوزاد با تمرکز توجه بصری خود بر دهان، اطلاعات شنیداری و دیداری و گفتاری را که می‌شنود، دریافت می‌کند. نگاه‌کردن به دهان گویندگان در این دوره رشدی، با میزان واژگان و درک زبان نوپا مرتبط است که نشان می‌دهد این تغییر توجه برای رشد زبان مفید است.

بیشتربخوانید

• بلا هایی که «داد زدن» بر سر کودکتان می‌آورد!

آهنگین صحبت کردن توجه نوزادان را به چهره مراقبان معطوف می‌کند

علاوه بر صحبت با نوزادان، در همه جای دنیا مراقبان با آوازخواندن یا اصوات آهنگین، نوزادان را درگیر می‌کنند؛ مخصوصاً زمانی که نوزادان هم می‌توانند بشنوند و هم ببینند که فرد در حال وقت‌گذاری با آن‌هاست. زمانی که کسی برای آن‌ها آواز می‌خواند، بیشتر از صحبت‌کردن با آن‌ها همراه می‌شوند. اما وقتی کسی برای آن‌ها آواز می‌خواند، نوزادان دقیقاً به چه نگاه می‌کنند؟

در مطالعه اخیر در مجله «علوم رشد»، نوزادان ویدئو‌های بازیگرانی را تماشا می‌کردند که می‌توانست آن‌ها را با سخنرانی و آهنگ درگیر کند. فناوری ردیابی چشم، جایی که نوزادان در هر فریم از ویدئو حضور داشتند، ثبت شد.

مانند مطالعات قبلی درباره گفتار در سال اول زندگی، نوزادان توجه خود را از نگاه بیشتر به چشم‌ها به نگاه بیشتر به دهان بازیگر تغییر دادند. اما این تغییر توجه بیش از آنکه به‌واسطه حرف‌زدن خودش را نشان بدهد، موقع آوازخواندن مشهود بود. یعنی نوزادان به دهان کسی که او را درگیر آهنگ می‌کند بیشتر نگاه می‌کنند تا وقتی کسی با آن‌ها فقط حرف می‌زند.

آهنگین حرف زدن معمولا کندتر از صحبت کردن معمولی است و عموما همراه با حرکت بیشتر دست و چهره است. به‌نظر می‌رسد که همه این جنبه‌های ارتباطی باعث افزایش توجه نوزادان به دهان فرد می‌شود. این امر به‌ویژه در ۶ ماهگی تا یک‌سالگی که نوزادان غان‌وغون می‌کنند و برای گفتن اولین کلمات خود آماده می‌شوند، بسیار مهم است؛ زیرا حرکات دهان را برجسته می‌کند که بخشی از تولید گفتار است و همچنین توجه به الگوی توقف و شروع انفجاری را جلب می‌کند.

هنوز خیلی زود است که بدانیم آیا این افزایش نگاه به دهان برای یادگیری زبان نیز مفید است یا نه. همان‌طور که می‌خواهیم بدانیم در هنگام حرف‌زدن چطور؟ اما به نظر می‌رسد که آهنگ و آواز و ریتم، روشی بسیار قدرتمند برای جلب توجه نوزادان و هدایت رفتار ظاهری آن‌هاست.

تمرین‌های مناسب برای زبان‌بازکردن کودک

با کودک خود صحبت کنید واین‌کار را با ریتم و حرکات چهره انجام دهید. این تعاملات چهره‌به‌چهره برای نوزادان نشانه‌های دیداری توجه‌کردن است و از یادگیری بهتر آن‌ها حمایت می‌کند.

این کار سرگرم‌کننده‌تر هم می‌شود وقتی با هم در آینه نگاه می‌کنید و برای نوزاد خود آواز می‌خوانید. به این شکل، هر دو متوجه تغییر حالات و حرکات صورت در حین صحبت‌کردن با او می‌شوید. همچنین سعی کنید از اشعار کودکانه معروف و پر احساس استفاده کنید تا در حین خواندن احساسات مختلف را به نمایش بگذارید و چهره‌تان برای کودکتان جذاب‌تر شود.

منبع: تبیان