محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در همایش دانشگاه و حکمرانی با عنوان یادبود رضا روستاآزاد ریاست اسبق دانشگاه صنعتی شریف و رئیس فقید اندیشکده حکمرانی شریف که صبح امروز (یکشنبه، ۱۶ مهر ماه ۱۴۰۲) در محل این دانشگاه برگزار شد، ضمن گرامیداشت مقام این استاد برجسته کشور، گفت: از زمانی که در فرماندهی نیروی هوایی سپاه حضور پیدا کردم تلاش داشتم تا پای جوانان را به حوزه فناوری باز کنم، اما همواره دو مانع وجود داشت، نخست محیط حفاظت شده نظامی و دوم محیط دانشگاهی که کمتر وارد فاز حکمت عملی می‌شد.

رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه با بیان اینکه رسیدگی به این موضوعات و برداشتن موانع از سر راه ارتباط میان دانشگاه و صنعت باعث آشنایی من با دکتر روستاآزاد شد، گفت: از همان روز‌ها بود که با پیگیری‌های مستمر باب‌های بزرگی برای برقراری ارتباط میان دانشگاه و صنعت ایجاد شد، تا جایی که حتی مرکز بازیافت زباله نزدیک دانشگاه تبدیل به پارک فناوری شد.

وی افزود: هیچگاه روز‌های آخر حضور دکتر روستاآزاد در صحن مجمع تشخیص مصلحت نظام را فراموش نمی‌کنم که علیرغم شرایط سخت بیماری تمام تلاش خود را برای گفتگو در حوزه حکمرانی و مدیریت داشت تا نظرات خود را در این زمینه به اشتراک بگذارد.

رمز موفقیت در حکمرانی، انتخاب سازگارترین الگو با نظریه و نظام سیاسی کشور است

قالیباف در ادامه با اشاره به اینکه بعضی‌ها یا فهم درستی از جایگاه مقوله حکمرانی ندارند و یا می‌خواهند از آن برای مقاصد سیاسی خودشان استفاده کنند، اظهار داشت: برای همین حکمرانی را به معنای مساوی نظام سیاسی می‌گیرند، اما در یک نظام سیاسی عملاً می‌توان الگو‌ها و شیوه‌های مختلفی از حکمرانی را پیاده کرد.

رئیس قوه مقننه در ادامه با اشاره به تجربیات تمام سال‌های بعد از انقلاب، عنوان کرد: در این مسیر مهم است که باید سازگارترین شیوه و الگو را متناسب با نظریه و نظام سیاسی خود گزینش کرده و بسازیم که این رمز موفقیت است. اگر الگوی شیوه‌های حکمرانی ما از نظریه و نظام سیاسی فاصله بگیرد، هم از معنای خود تهی شده و هم کارآمدی خود را از دست می‌دهد.

وی بر همین اساس با بیان اینکه در این زمینه مرزبندی ما از سیاسی کاران و سیاست بازان روشن بوده و معتقد به مردمسالاری دینی و ملتزم به جمهوری اسلامی هستیم، عنوان کرد: مردمسالاری دینی یک مقوله واحد و برگرفته از دین است که از این نظر جوهره و بزرگ‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی است ما هرگونه فهم از دین که مردم‌سالارانه نباشد را مخدوش و هرگونه مردم‌سالاری را که به تحقق دین کمک نکند را مردود می‌دانیم.

دکتر قالیباف اضافه کرد: هرکدام از این تحریف‌ها موجب استحاله مردمسالاری دینی می‌شود و تفاوتی ندارد که وجهه مردمسالاری تضعیف شود و یا جنبه دینداری که در هر صورت نیروی تخریبی علیه جان‌مایه انقلاب اسلامی به کار می‌افتد.

مردمسالاری دینی بدون مردمی‌سازی شکست می‌خورد

رئیس نهاد قانونگذاری کشورمان در ادامه سخنان خود با تأکید بر اینکه مردمسالاری دینی بدون مردمی‌سازی شکست می‌خورد، چون فقط نظریه نبوده بلکه سازنده دستگاه حکمرانی است، ابراز کرد: حکمرانی بدون میدان‌داری مردم کارآمد نخواهد بود و دلیل تأکید ما روی مردمی‌سازی همین است. برای دستگاه حکمرانی کشور، مردم یعنی همه مردم و نه فقط عده‌ای از مردم که با ما هم عقیده یاهم موضع هستند؛ ما نمی‌خواهیم منافع حکمرانی فقط به مؤمنان و انقلابی‌ها برسد و اصلا حکمرانی ایمانی و انقلابی یعنی خدمت‌رسانی به همه مردم.

وی یادآور شد: برای همین است که مولا امیرالمومنین علی (ع) در عهد حکمرانی در آن نامه معروف به مالک اشتر توصیه می‌کنند که دلش را از محبت به مردم لبریز کرده و با آن‌ها از موضع رحمت و لطف رفتار کند. استدلال حضرت امیر (ع) در آنجا چیست؟ ایشان می‌فرمایند، چون آن‌ها یا هم کیش دینی تو بوده و یا همانند تو در آفرینش هستند و امیر مومنان عامه مردم را این طور دیده و حکمرانی باید در خدمت همه عامه باشد.

پروژه‌های عمرانی نیازمند طراحی فرهنگی است

قالیباف با بیان اینکه بهترین الگوی حکمرانی برای ما آن الگویی است که منطبق با ماهیت و اهداف انقلاب اسلامی باشد، تأکید کرد: ما از بن دندان باور داریم که انقلاب اسلامی ایران، فرهنگی بوده و اصالت فرهنگی داشته است، پس الگوی حکمرانی مناسب آن باید فرهنگ‌پایه باشد. منظور ما فقط حکمرانی در قلمرو فرهنگ نبوده بلکه در همه عرصه‌های دیگر نیز حکمرانی باید از جنس فرهنگ باشد و غایت‌های فرهنگی را محقق کند.

رئیس مجلس، حکمرانی فرهنگ‌پایه را با حکمرانی پیوستی و وصله پینه‌ای در فرهنگ متفاوت دانست و افزود: ما حتی برای پروژه‌های عمرانی خود باید طراحی فرهنگی داشته باشیم و در واقع باید معنای سیاست‌ها و طراحی‌های ما تغییر کند؛ ما طرح فرهنگی داریم پس باید پیوست عمرانی و مانند آن داشته باشیم و نه برعکس. این الگوی حکمرانی است که با اصالت فرهنگی انقلاب تناسب داشته و کلید گشایش در اموری است که هنوز بعد از گذشته ۴ دهه، رد پای انقلاب اسلامی را در آن نمی‌بینیم.

کارآمدی بدون مشارکت و میدان‌داری مردم، سراب است

وی در ادامه با بیان اینکه در طراحی برنامه هفتم تلاش کرده‌ایم در این مسیر گام برداریم، گفت: راه کارآمدسازی نیز مردمی‌سازی است و نمی‌توان به مردم گفت که از میدان‌ها عقب رفته و یا نسبت به اراده و منفعت آن‌ها بی‌تفاوت باشیم بعد انتظار کارآمدی در عرصه حکمرانی داشته باشیم؛ اصلا در طراحی کار بدون تأمین و تضمین منافع مردم و بدون مشارکت و میدان‌داری مردم، کارآمدی یک سراب است.

قالیباف در ادامه توانمندسازی نهاد‌های حکمرانی را به معنای باز کردن پای مردم به میدان کار توصیف کرد و افزود: در دوره‌هایی از تجربه حکمرانی درباره ارتباط با دانشگاه یا صنعت بسیار حرف زده می‌شد و امروز باید بدانیم کل دانشگاه باید در خدمت مردمی‌سازی و کارآمدسازی حکمرانی باشد و دستگاه حکمرانی کشور نیز موظف است طبق نقشه نهاد علم پیش برود.

توجه به حکمرانی دانش‌بنیان و حکمرانی دانایی‌محور دو پایه تحول نظام مدیریتی کشور است

رئیس قوه مقننه در این زمینه توجه به دو محور را ضروری دانست و ادامه داد: نخست حکمرانی دانش‌بنیان که اغلب در زمینه علوم پایه، فنی، مهندسی، پزشکی و مانند آن‌ها مطرح می‌شود و دوم حکمرانی دانایی محور که در زمینه‌های فلسفه و الهیات، علوم انسانی، علوم اجتماعی و حتی هنر باید دنبال شود. تحول همه جانبه در نظام مدیریتی کشور نیازمند هر دو بال است در غیر این صورت هدایت هواپیما یا کشتی حکمرانی بدون این دو محال است.

وی در ادامه با بیان اینکه بار‌ها گفته‌ام وقتی حرف از حکمرانی می‌زنیم باید بدانیم حُکم از دو بخش اساسی تشکیل می‌شود، اظهار کرد: تشخیص علمی و تصمیم سیاسی دو پایه حُکم بوده و ترکیب این دو است که یک حکمرانی، تصمیم، مدیریت و یک تأثیرگذاری را در دستگاه‌های مختلف حکمرانی کشور ایجاد می‌کند.

افق دستگاه حکمرانی نباید محدود به داخل کشور باشد

قالیباف ادامه داد: در سیاست‌گذاری سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ به امور دانش‌بنیان توجه شده، اما از دانایی‌محوری غفلت شده است. اندیشکده‌های حکمرانی ما باید در امتداد هر دو محور مجاهدانه عمل کنند، چون باید غفلت‌ها و عقب‌های انباشته شده را جبران کنیم. درست است که دستگاه حکمرانی ما در پهنه ملی، سیاستگذاری می‌کند، اما افقش نباید محدود به داخل کشور باشد.

رئیس نهاد قانونگذاری کشورمان ادامه داد: همان اندازه که درون مرز‌های ما، فرصت‌ها و تهدید‌های معناداری قرار دارد، در افق‌های منطقه‌ای و جهانی نیز باید فرصت‌ها و تهدید‌ها را دیده و باید درک فرامرزی از حکمرانی داشته باشیم که در غیر این صورت حتی موفق به مهار تهدید‌ها و به کارگیری فرصت‌های داخلی نیز نخواهیم شد.

کشور با پدیده وطن‌گزینی مواجه است، نه وطن‌گریزی

قالیباف با بیان اینکه کشور با پدیده وطن‌گزینی مواجه است با ابراز تأسف از اینکه نمود کامل این مسأله را در موج جدید مهاجرت از کشور می‌بینیم، یادآور شد: ما با پدیده وطن گزینی مواجه هستیم و نه وطن گریزی. بسیاری نمی‌خواهد و نمی‌توانند از ایران دل بکنند، اما به دنبال شرایط زیستی بهتر و پایدارتر هستند.

وی با اشاره به اشکالاتی که باعث این وطن‌گزینی شده، عنوان کرد: اشکال عمده این است که در یک دهه اخیر، تقریباً قوه عاقله حکمرانی کشور ما تحت تأثیر تهدید‌های نرم و سخت داخلی و خارجی، بیشتر به طرح بقا و ماندگاری پرداخته تا طرح پیشرفت و توسعه؛ برای همین است که سند چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴ و الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت عملا رها شده و موجب شده نتوانیم چشم انداز و الگوی معناداری برای پیشرفت به نخبگان بدهیم تا بتوانند نقش خود را در این طرح پیدا کنند.

رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در حقیقت چشم‌انداز و دیدگاه درست و روشنی در این خصوص ارائه نکرده‌ایم، اظهار داشت: گاهی رفتار‌هایی نشان داده‌ایم که در کوتاه مدت برطرف کننده تهدید و تأمین کننده امنیت تلقی شوند، اما در بلندمدت افق پیشرفت را مبهم نشان می‌دهند و امکان پیشرفت را به محاق برده و مردم را رنجور و دلزده می‌کند و شاید هیچ کشور و نظام سیاسی در تاریخ به اندازه جمهوری اسلامی مورد تهاجم و تخاصم قرار نگرفته باشد، آن هم به طور مستمر و به اشکال مختلف.

وی با اشاره به این مطلب که این واقع بینی وجود دارد که ما از خود در برابر این تهدید‌ها دفاع کرده و یا مقاومت نشان دهیم، اما بازدارندگی اصلی و کامل وقتی به دست می‌آید که پیشرفت کنیم، ابراز داشت: دشمن ما نیز باید بفهمد که ما فقط نمی‌خواهیم بمانیم بلکه می‌خواهیم رشد کنیم و به تعبیر رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم، برای جمهوری اسلامی مهم است که چرا بماند و چگونه بماند.

سربلندی در عبور از پیچ تاریخی در گروی به‌کارگیری عقلانیت و شجاعت برای تحول است

قالیباف در ادامه سخنان خود با تأکید بر اینکه مردم وقتی امیدوار می‌شوند که چشم‌انداز پیشرفت کشور را دیده و آن را لمس کنند، گفت: البته در عرصه‌های علمی و نظامی دستاورد‌هایی داریم که موجب چشم روشنی است، اما در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیز باید همین منطق را دنبال کنیم و این رسالت حکمرانی در لحظه‌ای است که در آن قرار داریم یعنی گذر از این پیچ تاریخی و سربلندی در بیرون آمدن از پیچ در گروی به‌کارگیری عقلانیت و شجاعت ما برای تحول است.

رئیس نهاد قانونگذاری کشورمان در ادامه با بیان اینکه کارنامه حکمرانی ما شامل نقاط قوت و ضعف است که باید با شجاعت نقاط ضعف را پذیرفته و با عقلانیت و ایمان آن‌ها را به نقاط قوت تبدیل کنیم، اذعان داشت: ما باید یک کشور مستقل باشیم و وقتی حرف از استقلال می‌زنیم باید مولد باشیم و وقتی حرف از تولید و مولد بودن می‌زنیم باید قدرت، معرفت، ثروت و منزلت تولید کنیم و اگر این‌ها را تولید نکنیم، قطعاً کشور مولدی نبوده و نمی‌توانیم استقلال خود را حفظ کنیم.

دانشگاه باید برای تحول در سیستم حاکمیتی وارد متن دستگاه‌های مختلف شود

رئیس مجلس شورای اسلامی در پایان مهم‌ترین چالش امروز حکمرانی در کشور در بخش‌های مختلف را عدم مدیریت درست دانست و خاطرنشان کرد: خلاف آنچه فکر می‌کنیم با کمبود امکانات و اختیار مواجه نیستیم و با تجربه‌ای که در این ۴۰ سال از طریق مطالعه و مشورت به آن رسیده‌ایم، چالش ما نوع مدیریت و حکمرانی در بخش‌های مختلف بوده و اینجاست که دانشگاه باید در این مسیر حرکت کرده و در بطن و متن دستگاه‌های مختلف برای تحول در سیستم حاکمیتی ورود پیدا کند.

در این مراسم ضمن اعطای نشان ملی یونسکو به مرحوم رضا روستاآزاد، از جایزه فناوری و حکمرانی روستاآزاد نیز رونمایی شد که معادل ۴۰ هزار دلار نقدی و ۲۰۰ هزار دلار تسهیلات قرض‌الحسنه ارزش خواهد داشت.