نشست نقد و بررسی کتاب «برادر احمد» از سلسله نشست‌های هفته دفاع مقدس با همکاری انتشارات یا زهرا، با حضور علی اکبری مزدآبادی؛ مدیر انتشارات یا زهرا و نویسنده کتاب و حمید داودآبادی؛ نویسنده و پژوهشگر دفاع مقدس در سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

نباید به تاریخ خیانت کنیم

حمید داودآبادی در بخش ابتدایی این نشست درباره سیر نگارش کتاب «برادر احمد» بیان کرد: ۲۷ سال قبل، محمدعلی صمدی در سنین نوجوانی با شور و حالی که نسبت به حاج احمد متوسلیان داشت، نزد من آمد و پس از مدتی این شور و هیجان به شعور تبدیل شد و به دنبال این بود که بفهمد حاج احمد واقعی چگونه بوده است؛ از این رو تصمیم گرفتیم خاطرات افراد مختلف اعم از دوستان و همرزمان حاج احمد متوسلیان را جمع‌آوری کنیم.

وی این پروژه را یک کار بی‌نظیر تاریخ شفاهی دانست و افزود: به بهانه حاج احمد متوسلیان، به‌نوعی تاریخ شفاهی کردستان نیز در این اثر مطرح می‌شود. خاطرات در ۶ جلسه با حضور افراد مختلف بیان و در همان جلسات راستی‌آزمایی می‌شد. خاطرات جمع‌آوری شده، نشان‌دهنده حاج احمد واقعی است نه حاج احمد افسانه‌ای؛ یعنی حاج احمد متوسلیان با همه خصوصیات انسانی‌اش. برخی دوست دارند سرداران جنگ را افسانه‌ای و دست‌نیافتنی نشان دهند، ولی فرماندهان و سرداران ما هم انسان‌هایی بودند که گاهی عصبانی می‌شدند یا خطا می‌کردند. 

این راوی و نویسنده دفاع مقدس گفت: پس از جمع‌آوری و آماده‌سازی خاطرات، متأسفانه برخوردهای منفی زیادی روی کار وجود داشت، لذا ۲۷ سال نوارها دست‌نخورده باقی ماندند تا اینکه علی اکبری مزدآبادی پیشنهاد کرد که نوارها را پیاده و متن را به نگارش درآورد. معتقدم که این تأخیر لازم بود تا کتاب امروز منتشر شود به این دلیل که در روزگار کنونی بسیاری نیازمند شناختن حاج احمد متوسلیان واقعی هستند با همان مضمون «أَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ رُحَماءُ بَينَهُم». خیلی‌ها دوست داشتند حاج احمد یک اسطوره و مجسمه‌ای از یک قهرمان دست‌نیافتنی باشد، ولی ما این را نمی‌خواستیم. 

داودآبادی ادامه داد: برای اینکه در متن دست برده نشود و خاطرات بکر باشند، ترجیح دادیم که قبل از انتشار، متن در اختیار کسی قرار نگیرد. ما نباید به تاریخ خیانت کنیم. بسیاری از کسانی که در آن سال‌ها خاطرات خود را گفته‌اند، امروز دیگر با آن جزئیات و با آن کیفیت خاطرات را بیان نمی‌کنند و نقل آن‌ها با خودسانسوری همراه است. لذا منطقی نبود که خاطرات را قبل از انتشار در اختیار راویان و مصاحبه‌شنوندگان قرار دهیم. خودسانسوری به شخصیت و ماهیت فرماندهان ما ضربه می‌زند. من در روزگار حاضر زنگ خطر بزرگی را نسبت به خاطرات دفاع مقدس احساس می‌کنم. 

وی در بخش پایانی سخنانش با اشاره به اهمیت بیان خاطرات در زمان درست بیان کرد: من همه خاطراتم از جنگ را در سال ۱۳۶۸ نوشتم و ذهنم را تخیله کردم تا گذشت زمان موجب تحریف در خاطرات یا از قلم انداختن جزئیات نشود. خیلی از ناگفته‌های جنگ در نوارهای کاست و نگاتیوها وجود دارند که هنوز پیاده و چاپ نشده‌اند و متأسفانه این گنج‌های ارزشمند در شرایط استانداردی نیز نگهداری نمی‌شوند و خطر از بین رفتن یا مخدوش شدن آن‌ها وجود دارد. 

کتاب «برادر احمد» نمونه ندارد

علی اکبری مزدآبادی نیز در این نشست درباره نگارش کتاب «برادر احمد» گفت: متن این کتاب ماحصل پیاده‌سازی خاطرات دوستان و همرزمان حاج احمد متوسلیان از دل ۲۹ نوار کاست ۶۰ دقیقه‌ای است. این نوارها در ۶ جلسه ضبط شده‌اند که در این جلسات در مجموع ۵۰ تا ۶۰ نفر حضور داشتند. در سه جلسه، محمدعلی صمدی در ابتدای ضبط، نفرات حاضر را معرفی کرده بود، ولی در سه نوار دیگر این‌کار انجام نشده و لذا در نهایت موفق به شناسایی ۵ یا ۶ نفر نشدیم و به ناچار خاطراتشان در کتاب با عنوان «یکی از حضار» ذکر شده است. 

وی ادامه داد: در حین کار، متعهد بودم که به‌صوت‌های جلسات وفادار باشم و چیزی از خودم اضافه نکنم. در آن جلسات جزئیاتی ذکر شد که شاید امروز همان افراد آن‌ها را مطرح نکنند. بنا بر این بود که در آن جلسات هرکس هرچه هست را بگوید نه اینکه به ذکر خاطرات پاک و روزمره بپردازد. لذا تصمیم گرفتیم متن قبل از انتشار در اختیار هیچ‌کس قرار نگیرد. این کتاب نمونه ندارد؛ چراکه پس از جنگ تاکنون، جلساتی مانند این جلسات سابقه نداشته است. جمع‌آوری همان آدم‌ها امروز کار بسیار سختی است و پس از گذشت چند دهه، چیزی هم از آن درنمی‌آمد. 

این نویسنده و ناشر در پایان با اشاره به اینکه کتاب «برادر احمد» حاوی نکاتی است که مناسب همه اقشار جامعه است، بیان کرد: این اثر ۱۴ تیر ۱۴۰۲ در یک‌هزار نسخه به چاپ رسید و اکنون همه نسخه‌های آن به فروش رفته و چاپ دوم آن در راه است.