یکی از آداب اخلاقی سفر، خدمت به همسفران است. این خصلت به قدری اهمیت دارد که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود «سَیِّدُ القَومِ خادِمُهُم فی السَّفَرِ»؛ یعنی سرور مردم کسى است که در سفر خدمتگزار آنان باشد.» خود آن حضرت نیز در سفر‌ها اینگونه بود و به مانند عمده ما مردم نبودند که به دیگران جواز خیر می‌دادند و نصیحت می‌کردند، اما حتی خود به اندکِ آن عمل نمی‌کردند بلکه سخت‌ترین کار‌ها را بر عهده می‌گرفتند نه از زیر کار گریزان باشند.

نقل است پیامبر صلى الله علیه و آله در سفرى به اصحاب خود دستور داد گوسفندى ذبح کنند. یکى از آن‌ها گفت من ذبح مى‌کنم. دیگرى گفت من پوست مى‌کنم. سومى گفت: من گوشتش را ریز مى‌کنم. چهارمى گفت: من آن را مى‌پزم. رسول خدا فرمود من هم براى شما هیزم جمع مى‌کنم. اصحاب گفتند شما زحمت نکشید پدران و مادرانمان به فدایت؛ ما به جاى شما کار مى‌کنیم. پیامبر فرمود: مى‌دانم که شما به جاى من کار مى‌کنید، اما خداوند عزّ و جلّ خوش ندارد که بنده‌اش با عده‌اى از دوستان و همسفران خود باشد و تنهایى در میان آن‌ها [ امتیازى داشته]باشد. پس آن حضرت برخاست و شروع به جمع‌آورى هیزم کرد؛ فقامَ یَلقُطُ الحَطَبَ لَهُم. (مکارم الاخلاق، ۱۳۷۰ ش: ص ۲۵۲)

در نقلی دیگر می‌خوانیم در حضور پیامبر صلى الله علیه و آله از مردى سخن به میان آمد و گفته شد: او آدم خوبى است و گفتند اى رسول خدا، آن مرد همسفر حجّ ما بود. هرگاه در منزلى پیاده مى‌شدیم پیوسته در حال نماز خواندن بود تا آن که حرکت مى‌کردیم و در بین راه نیز همواره قرآن مى‌خواند و ذکر خدا مى‌گفت تا دوباره اتراق مى‌کردیم. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: پس چه کسى شترش را علوفه مى‌داد و غذایش را درست مى‌کرد؟ گفتند ما. حضرت فرمود همه شما از او بهترید؛ کُلُّکُم خَیرٌ مِنهُ (مکارم‌الأخلاق، ص ۲۶۵)

بر اساس این روایات در می‌یابیم روحیه همدلی، مواسات، ایثار و مردم‌داری پسندیده‌ترین خصلت‌ها در سفر است و آنکه به دیگران بیشتر خدمت کند، بیشتر به خداوند تقرب دارد؛ یعنی در عین حال که به عبادات فردی خود می‌رسد، کمک به دیگران را در اولویت رفتاری خود قرار می‌دهد. کم ندیدیم در سفر‌های مذهبی، افرادی هستند که صرفاً به فکر عبادات و زیارت خود هستند تا به ظاهر برای خود اندوخته‌ای کسب کنند و برایشان تفاوت ندارد که همسفران‌شان در مشقت و سختی باشند. چنین خصلتی به جای اینکه سبب رشد فرد شود، سبب تقویت منیّت و خودبینی می‌شود. ما نمونه این رفتار ایثارگرایانه را در سایر عرصه زندگانی عترت می‌بینیم؛ به عنوان نمونه حضرت زهرا سلام‌الله علی‌ها فرمود «الجار ثُمّ الدّار»؛ یعنی ابتدا همسایه بعد خانه. اول دیگران بعد خود؛ بنابراین سفر‌های زیارتی فرصت و تمرینی است برای آن عده از مؤمنینی که تصور می‌کنند این خصلت درونشان نهادینه نشده است. احترام به هم‌نوع به ویژه در سفر‌های معنوی آن مقدار اهمیت دارد که امام صادق علیه‌السلام به نقل از نبی مکرم اسلام فرمود حق مسافر آن است که اگر بیمار شد، برادرانش سه روز براى او اُتراق کنند؛ حَقُّ المُسافِرِ أن یُقِیمَ علَیهِ إخوانُهُ إذا مَرِضَ ثلاثا.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏۲، ص ۶۷۰)

منبع: تسنیم