با وجود نیاز سوئد به مهاجران برای سرعت گرفتن رشد اقتصادی در این کشور، اما احزاب دست راستی همچون دموکراتهای سوئد، از مخالفان سرسخت پذیرش مهاجران و بهویژه مسلمانان در این کشور هستند. در سال ۲۰۱۵، سوئد با جمعیت کمی بیش از ۱۰ میلیون نفر، بیش از ۱۶۲ هزار پناهجو را از کشورهای سوریه، عراق و افغانستان پذیرفت. پژوهشگر موسسه بروکینگز با استناد به آمارها میگوید که سوئد ۶ میلیارد یورو یا ۱.۳۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را برای همین ۱۶۲ هزار پناهجوی عمدتا مسلمان هزینه کرده است. رشد اسلامگرایی در سوئد و نگرانی از افزایش مهاجرت به این کشور و فشار بر سیستم رفاهی آن، منجر به قدرت گرفتن احزاب دست راستی و تلاش برای اسلامستیزی بیشتر در این کشور شده است. به نوشته بروکینگز، در سالهای اخیر سوئد شاهد جریان اصلی افراطگرایی است که در مورد مسلمانان بهگونهای صحبت میکنند که دو دهه پیش همین صحبتها «افراطی» تلقی میشد. کارشناسان میگویند مهاجرت باعث افزایش پوپولیسم جناح راست شده است و حتی احزاب جریان اصلی نیز به اتخاذ مواضع سختگیرانهتری در قبال مهاجران روی آوردهاند. در سوئد، حزب راست افراطی دموکرات سوئد که نخستین بار در سال ۲۰۱۰ توانست با ۲۰ کرسی وارد پارلمان شود، سومین حزب بزرگ سوئد است. این حزب خواهان خروج بسیاری از کسانی است که در سالهای اخیر در سوئد پناهندگی گرفتهاند و گسترش اسلام را «بزرگترین تهدید» این کشور خوانده است. این حزب در این سالها، بهطور موثر روایتی را شکل داده است که موج مهاجران عمدتا مسلمان را به افزایش جنایات خشونتآمیز و فشارها بر سیستم رفاهی سوئد مرتبط میکند. این البته محدود به موج مهاجرت در سال ۲۰۱۵ نیست. دموکراتهای سوئد مدتها قبل از سال ۲۰۱۵، پایههای یک روایت ضداسلامی متمرکزتر را فراهم کرده بودند و اسلام را بهعنوان دشمن شماره یک عمومی معرفی میکردند. «جیمی اُکِسون» رهبر این حزب در سال ۲۰۰۹ ادعا کرد، «بهعنوان یک دموکرات سوئد، من این [اسلام و مسلمانان در سوئد]را بزرگترین تهدید خارجی خود از زمان جنگ جهانی دوم میبینم.» او ادعا کرد «نمایندگان برجسته جامعه مسلمانان خواستار اجرای قوانین شریعت در سوئد خواهند بود.» براساس نظرسنجی مرکز تحقیقات پیو، ۵۹ درصد از سوئدیهایی که نظر مثبتی نسبت به دموکراتهای سوئد دارند، نظر نامطلوبی را نسبت به مسلمانان در کشورشان ابراز میکنند. در مقابل کسانی که دیدگاه منفی نسبت به دموکراتهای سوئد دارند، تنها ۱۷ درصد مسلمانان را منفی میبینند. در سال ۲۰۱۵، ۷۰ درصد از سوئدیها نگرش مطلوبی نسبت به مهاجرت داشتند، با این حال، بدبینی بیشتر دموکراتهای سوئدی نسبت به مهاجرت، آن را بهعنوان یک موضوع سیاسی مهم و فزاینده معرفی کرده است. گسترش دیدگاههای مبتنیبر ملیگرایی پوپولیستی و ضدمهاجرت، منجر به تهدید تلقی کردن مسلمانان و اسلام در سوئد شده است. حداقل سومین حزب قدرتمند پارلمان بهشدت به این دیدگاههای اسلامستیزانه معتقد است و همین هم عامل رشد اقدامات هتاکانه در این کشور نسبت به مقدسات مسلمانان شده است. در این گزارش به بررسی چرایی رشد و تداوم اقدامات هتاکانه علیه مقدسات مسلمانان پرداختهایم.
چرا سوئد راه را برای هتاکان باز میگذارد؟
دولت سوئد براساس اهداف جمعی غرب و همچنین اهداف مشخص داخلی دست به اقدامات ضداسلامی متعددی از جمله توهین به مقدسات زده است. در این نوشته تلاش شده این اهداف مورد شناسایی و تشریح قرار گیرند. باید توجه داشت هرکدام از این اهداف به صورت جداگانه درنظر طراحان نبوده، بلکه برخی از اهداف به دلیل قرار گرفتن در کنار دیگر هدفها، بهصرفه شدهاند.
۱- محافظهکاری فرهنگی
نزدیکترین فاصله سرزمینهای اسلامی با اسپانیا ۴۰ کیلومتر و با ایتالیا نزدیک به ۳۰۰ کیلومتر است، اما این فاصله با سوئد به ۲۵۰۰ کیلومتر میرسد که بین ۱۰ تا ۶۰ برابر بیشتر از نواحی جنوبی قاره اروپاست. به همین دلیل از لحاظ تاریخی ارتباطات مسلمانان با ساکنان سوئد، دیرتر شکل گرفت و در سطوح محدود تجاری باقی مانده بود. درحالیکه مسلمانان با تصرف شبهجزیره ایبری (شامل اسپانیا و پرتغال)، نواحی جنوبی ایتالیا و حتی پیشروی تا مرکز فرانسه موفق شدند بر بخشی از اروپا حکومت کرده و سطوح تماس خود با مردم قاره سبز را افزایش دهند، با وایکینگ ها-اجداد سوئدیها- تنها ارتباط تجاری اندکی داشتند.
سوئدیها همانند اسپانیاییها و پرتغالیها سابقه درگیری با مسلمانان را ندارند تا برمبنای کینهجویی با آنها تقابل کنند، اما دوری جغرافیایی باعث شده تا سوئدیها شناخت اندک و کمعمقتری از مسلمانان داشته و نسبت به ارتباطات و پذیرش آنان محافظهکاری بیشتری از خود نشان دهند.
۲- تلاش برای کاستن از شدت مهاجرت
در سال ۲۰۲۲ جمعیت سوئد ۱۰ میلیون و ۵۲۰ هزار نفر بوده که ۷ میلیون و ۶۹۴ هزار نفر از آنها سوئدی هستند. از میان سوئدیها ۶ میلیون و ۸۷۸ هزار نفر دارای والدین سوئدی و ۸۱۶ هزار نفر دارای یک والد سوئدی بودهاند. همچنین ۲ میلیون و ۱۴۵ هزار نفر خارج از سوئد به دنیا آمده و ۶۸۱ هزار نفر نیز در سوئد از والدین غیرخارجی متولد شدهاند. چنین آمارهایی نشان میدهد ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از ساکنان سوئد-یکچهارم جمعیت این کشور- تحتتاثیر خارجیها هستند. بخش قابلتوجهی از جمعیت سوئد را مسلمانان تشکیل میدهند. درحالیکه تعداد دقیق مسلمانان در سوئد قابل بحث است، اما موسسه تحقیقاتی Pew جمعیت مسلمان آن را ۸.۱ درصد از کل جمعیت بیش از ۱۰ میلیون نفری تخمین زده است.
مهاجرتهای غیرقانونی به سوئد با توجه به فاصله جغرافیایی، وجود کشورهای متعدد و نیاز به عبور از دریای بالتیک بسیار دشوارتر از دیگر کشورهای قاره سبز است. هرچند به لحاظ تعداد مهاجران، سوئد جمعیت بسیار کمتری را جذب کرده است، اما زمانی که این رقم با نسبت جمعیت قیاس میشود، اوضاع تفاوت میکند. تنها در سال ۲۰۱۵، سوئد ۱۶۲ هزار و ۸۷۷ درخواست پناهندگی داشت که عمدتا این افراد شهروندان سوریه، عراق و افغانستان بودند. آنها حدود ۱.۶ درصد از جمعیت ۱۰ میلیونی سوئد را تشکیل میدادند. این رقم به نسبت، معادل بیش از پنج میلیون پناهنده در ایالات متحده است، اما آمریکا در آن سال تنها حدود ۸۳ هزار درخواست پناهندگی دریافت کرده است.
آنچه این میزان از مهاجران را به سوئد میکشاند، سیستم رفاهی کمنظیر در این کشور نسبت به دیگر کشورهای اروپایی است. آمارها میگوید که سوئد ۶ میلیارد یورو یا ۱.۳۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را برای ۱۶۲ هزار پناهجویی که در سال ۲۰۱۵ وارد این کشور شدهاند، هزینه کرده است. البته پذیرش این مهاجران، نه از سر سخاوت بلکه به دلیل نیاز استکهلم به مهاجران برای شکوفایی بیشتر اقتصادش است. استکهلم این مهاجران را از مناطق مسلماننشین مجاور اروپا مانند غرب آسیا و شمال آفریقا تامین میکند. با این وجود سوئد همانند برخی کشورهای بزرگتر و پرجمعیتتر اروپا مانند آلمان و فرانسه قابلیت هضم تعداد بالایی از مهاجران را ندارد و بر همین اساس میکوشد دربرابر عدهای از مهاجران سد ایجاد کند. اقدام ضداسلامی اخیر در سوئد با ایجاد سطحی از نفرت علیه این کشور در جوامع مسلمان میتواند به کاهش محبوبیت این کشور در لیست گزینههای مهاجرت بینجامد.
۳- جذب مهاجران مسلمان سکولار یا لائیک
سوئد ناگزیر از جلب مهاجران است، اما با توجه به سهم بزرگ محیطهای مسلمان در این برنامه جذب، استکهلم به دنبال جذب مهاجرانی است که لائیک یا سکولار باشند تا با مشکلات اسلامگرایی موجود در آلمان و فرانسه مواجه نگردد. از نگاه سوئد حتی مسلمانانی که سکولار بوده و قائل به جدایی دین از سیاست هستند نیز میتوانند به لحاظ فرهنگی مشکلساز باشند؛ از این رو براساس طراحی حکومت سوئد باید کسانی به این کشور بیایند که با دین ضدیت دارند. این هدف تودهمحور بوده و برای جلوگیری از کثرت یافتن جمعیتی مسلمانان است.
۴-جلب نخبگان ضددین
سوئد به دلیل نیازهای فراوانش، به غیر از نیروی کار عادی نیازمند بهکارگیری مهاجران در سطوح حساس است. کشوری مانند فرانسه به دلیل تعصب فرهنگی، مهاجران را به سطوح بالای سیاسی و امنیتی مانند سران کشور نمیرساند و کشوری مانند انگلیس نیز با وجود رضایت به قرارگیری مهاجر در سطح نخستوزیر، از حضور آنان در ردههای بالای امنیتی جلوگیری میکند. سوئد، اما به دلیل آنکه نیازهای سیاسی و امنیتیاش فراتر از جمعیتش است، ناگزیر به استفاده گستردهتر از مهاجران در ردههای بالای سیاسی و امنیتی خود است. محیط اکثرا اسلامی جذب مهاجران باعث خواهد شد سوئد بالاجبار از مسلمانان برای ردههای بالای خود استفاده کند که این مساله به قدرتگیری اسلام در این کشور منجر میگردد. استکهلم برای جلوگیری از این قدرتگیری، راه را در جذب نخبگان ضددین دیده است. این افراد ضددین خطر قدرتگیری اسلام را برای سوئد در پی نخواهند داشت.
۵- شناسایی بخشها و افراد فعال در میان مسلمانان
یک محصول جانبی اقدام ضداسلامی سوئد، فعال شدن گروهها و افراد شاخص مسلمان است. این فعال شدن به نهادهای سیاسی و امنیتی سوئد فرصت شناسایی و ارزیابی بهتر و دقیقتری را درخصوص این گروهها و افراد قرار میدهد. از رهگذر چنین اقدامی سوئد به زعم خود میزان خطرساز بودن این گروهها و همچنین علقه ذاتی یا اصلی آنان به اول مسلمان بودن یا اول سوئدی بودن است را درمییابد. شناسایی نقاط قوت، میزان انگیزه و توان مهاجر مسلمان میتواند به تسهیل مهار آنان توسط دولت سوئد بینجامد.
۶-تلاش برای ایجاد زمینه اتحادساز میان اروپا
کشورهای اروپایی اختلافات زیادی با یکدیگر دارند که برای کاستن از شدت آن تلاش میکنند زمینههای مشترکی برای همکاری با یکدیگر ایجاد کنند تا از غلظت این اختلافات کاسته شود. تمرکز کشورهای اروپایی بر پرونده هستهای ایران و مواردی مانند اقدامات ضداسلامی، از این جملهاند. با اقدام ضداسلامی سوئد و با وجود واکنش در میان مسلمانان، کشورهای اروپایی دست به حمایت متعصبانه از سوئد زده و در قالب معرفی خود بهعنوان جامعه آزاد، در پی همگرایی و متحدتر نشان دادن خود هستند. این درحالی است که درخصوص روسیه، همگرایی اروپا دستخوش دگرگونیهایی شده است. مقامات آمریکایی و انگلیسی به همراه برخی دیگر از کشورهای اروپایی بهشدت نگران این انشقاق بوده و بیشتر با کشورهای جناح شرقی اتحادیه اروپا که گرایشات «ضددیگران» بیشتری نسبت به کشورهای اروپای غربی دارا هستند، همنظری دارند. کشورهای جناح شرقی اروپا ضدروس بوده و با مسلمانان نیز بیگانگی بیشتری دارند. علیرغم رقابت محورهای غربی، آنها همزمان با تلاش برای تقویت جناحشان، نگران تبعات تشدید رقابتها نیز هستند.
۷- جنگ تمدنی/صلیبی اروپا علیه اسلام
با خیزش کشورها در اطراف اروپا و ناتوانی یا عدم قصد آمریکا برای آرامسازی محیط پیرامونی قاره سبز، اروپاییان در حال مشاهده قدرتگیری کشورهای اسلامی ازجمله ایران، ترکیه و حتی عربستان هستند. از سوی دیگر روسیه نیز بهعنوان یک تمدن متمایز، با آسیاییتر ساختن خود شمشیر را علیه اروپا کشیده است. از این رو قاره سبز به این تحولات به شکل تمدنی نگاه کرده و برای رقابت در این عرصه دست به اقداماتی در سطح تمدنی مانند توهین به مقدسات اسلامی میزند. سفر ولادیمیر پوتین به داغستان و دیدارش از مسجد -نخستین بار پس از شورش واگنر- نشاندهنده سطح بالای ادارک از تمدنی بودن درگیریهاست.
۸- جلب توجه غرب
با حمله روسیه به اوکراین، فنلاند که در همسایگی روسیه قرار دارد به همراه سوئد که در سرزمین روسها قرار گرفته است، درخواست عضویت خود را به سازمان نظامی ناتو ارائه کردند. تاکنون فنلاند به ناتو پیوسته است، اما با وجود مخاطرات زیاد، سوئد از کسب عضویت بازمانده است. سوئد میداند در صورت قصد روسیه برای گسترش منازعه با غرب، به دلیل عدم عضویت در ناتو، همانند اوکراین، اما در سطحی کمتر، یک گزینه برای آتش بازی مسکو باقی خواهد ماند؛ استکهلم از این رو به دنبال جلب نظر غرب به لحاظ امنیتی برای پوشش ضعفهای خود است.
۹- تضعیف تاثیر ترکیه در ساختار ناتو
ترکیه تنها مخالف پیوستن سوئد به ناتو است. آنکارا بهطور ویژه از استکهلم خواسته به تنش زایی در روابط دو کشور از طریق حمایت و پناه دادن به عناصر تجزیهطلب خودداری کند. به دلیل دشواری اتخاذ چنین تصمیمی از سوی سوئد و با توجه به حق وتوی اعضا در رایگیری برای پیوستن اعضای جدید، سوئد پشت درهای این سازمان مانده و خود را در برابر آتش احتمالی روسها کمتوان میبیند. ایجاد اختلافی که در آن ترکیه مجبور به موضعگیری تمدنی علیه سوئد گردد، به زعم استکهلم و متحدان غربیاش میتواند موجی از عصبیت غربی را ایجاد کرده و درنهایت با اعمال فشار موثر بر آنکارا، این کشور به عضویت ناتو درآید.
راهکارهای مقابله با سوئد
این نخستین باری نیست که سوئد دست به اقدامات اینچنینی میزند. در بهمن ۱۴۰۱ «راسموس پالودان» سیاستمدار راستگرای افراطی دانمارکی و رهبر حزب دنیش دانمارک که تابعیت سوئدی دارد، در سایه حمایت پلیس سوئد در مقابل سفارت ترکیه در استکهلم پایتخت سوئد، کتاب مقدس و آسمانی مسلمانان را آتش زد و در پی آن اعلام کرد. واکنشها به این اقدام هتاکانه در سوئد و کشورهای اسلامی باعث شد تا دادستان سوئد برای کاستن از خشم مسلمانان، در اردیبهشت ۱۴۰۲ حکم بازداشت «راسموس پالودان» را صادر کند. تکرار این اقدام هتاکانه در کمتر از چند ماه نشان میدهد سکوت و بیعملی در برابر آن، به تکرار این اتفاق منجر خواهد شد. بر همین اساس نیز مقابله با سوئد یک نیاز ضروری است که میتواند به صورت جمعی در قالب شورای همکاری کشورهای اسلامی، به صورت طیفی توسط بلوکی از کشورهای اسلامی یا حتی بهصورت تککشوری علیه سوئد پیگیری شود. در ادامه به راهکارهای موجود برای اعمال فشار علیه سوئد در هر سه سطح بالا پرداخته شده است.
۱- فشار اقتصادی
تحریم خرید کالا، تجهیزات، سرمایهگذاری، بورس تحصیلی سازمانها و تسهیل اعزام دانشجو به سوئد میتوانند زنجیرهای از تحریمهای اقتصادی را علیه سوئد تشکیل دهند. این مساله میتواند شامل ممنوعیت پرواز مستقیم و حتی عبور هواپیماهای متعلق به سوئد به حریم هوایی کشورهای مسلمان شود. با این وجود تحریمها باید کمتر از توان کشورهای اسلامی و در سطح مشخصی اعمال شود. توقف گسترش تحریمها میتواند تهدید تحریمهای بیشتر را بر بالای سر اقتصاد سوئد ایجاد کرده و به ابزاری برای کنترل رفتار استکلهم تبدیل شود.
۲- فشار دیپلماتیک
ممنوعیت دیدار با مقامات سوئدی، فراخواندن سفرای سوئد به وزارت خارجه کشورها و فراخواندن سفرای اعزامی به مرکز برای مشورت میتواند سلسلهاقدامات دیپلماتیک برای تحت فشار قرار دادن این کشور باشند.
۳- تعلیق یا ایجاد محدودیت در همکاری قضایی
گفته میشود با وجود مخالفت دولت و پلیس سوئد، فرد خاطی با حکم دادگاه-نهاد قضایی- اقدام به توهین علیه مقدسات کرده است. بر همین اساس ضمن متوجه شدن زیانها به کل سوئد، بهطور خاص نهاد قضایی این کشور باید تحت فشار قرار گیرد. تهدید مقامات قضایی تسهیلکننده اقدام علیه اسلام به مواردی مانند بستن حسابهای اقتصادی در کشورهای اسلامی، ممنوعیت سفر آنها به کشورهای اسلامی، تهدید سرمایهگذاریهای اقتصادی این افراد از طریق فشار به شرکتهایی که آنان سهامدارش هستند و همچنین اعلام جرم که مستوجب تعقیب آنان است، میتواند مانع از تکرار چنین اتفاقاتی شود. برگشتن وضعیت به عقب که به معنای برداشته شدن تهدید علیه مقامات قضایی سوئد است میتواند به استرداد مجرم مشروط شود.
۴- تهدیدانگاری از سوئد
افزایش سطح هشدار درخصوص سوئد میتواند این کشور را به دایره مناسبات امنیتی تعدادی از کشورهای اسلامی وارد کند. وارد شدن سوئد به دایره تهدید میتواند تبعاتی شامل افزایش برد موشکها، بازرسی از کشتیها و هواپیماها از مبدا و به مقصد سوئد و همچنین کاهش روابط سیاسی را در پی داشته باشد.
۵- فشار ملی
اشکالتراشی و ایجاد محدودیت در برابر سفر شهروندان سوئدی به کشورهای اسلامی میتواند با ایجاد فهم عمومی در این کشور نسبت به مخاطرات اقدام علیه اسلام، فشاری اجتماعی به نهادهای عالی سوئد وارد سازد.
۶- ورود به سیاست داخلی سوئد
کشورهای مسلمان میتوانند با حمایت از احزاب مخالف فشار بر مسلمانان، دست به حمایتهای ممکن و غیرمستقیم از مخالفان دولت سوئد بزنند تا استکهلم دیگر اجازه تکرار این اتفاق را ندهد.
۷- تهدید سوئد به ورود امنیتی به مسائل این کشور
سوئد با فراهم آوردن شرایط برای توهین به اسلام میتواند خود را در معرض تهدید ورودهای امنیتی به مسائل داخلیاش قرار دهد. مجازات فرد خاطی به شکل امنیتی تنها یکی از اشکال ورود امنیتی به مسائل داخلی سوئد است که میتواند پرستیژ سیاسی استکهلم و تسلط امنیتیاش را به چالش بکشد.
۸- تشدید حمایتها از مسلمانان در سوئد
پرداخت کمکهزینه تحصیلی به مسلمان، حمایت از فعالیتهای فرهنگی و تشکلهای اسلامی میتواند پادزهر طراحیهای ضداسلامی دولت سوئد و متحدانش باشد.
سوئد: سوزاندن قرآن کریم، دشمنی با اسلام است
دولت سوئد پس از موج گستردهای از محکومیتهای بینالمللی، سوزاندن قرآن کریم در استکهلم را محکوم کرد و آن را «اقدامی ضداسلامی» توصیف کرد. به گزارش تسنیم به نقل از خبرگزاری فرانسه، دولت سوئد ضمن محکومیت هتکحرمت قرآن، این اقدام را اسلامهراسی خواند. وزارت خارجه سوئد در بیانیهای اعلام کرد: «دولت سوئد بهطور کامل درک میکند که اقدامهای اسلامهراسانه توسط اشخاص در این کشور میتواند توهین به مسلمانان باشد. ما بهشدت این اقدامها را که بههیچوجه انعکاسدهنده دیدگاههای دولت سوئد نیست محکوم میکنیم.»
نشست فوقالعاده سازمان همکاری اسلامی درباره قرآنسوزی در سوئد
سازمان همکاری اسلامی روز یکشنبه نشست فوقالعادهای را در شهر جده برای بررسی حادثه سوزاندن یک نسخه از قرآن کریم در سوئد برگزار کرد. به گزارش ایسنا، به نقل از شبکه خبری المیادین، حسین ابراهیم طه، دبیرکل سازمان همکاری اسلامی در این نشست تاکید کرد: «ما بر لزوم اعمال قوانین بینالمللی برای منع تنفر مذهبی و توهین به مقدسات تاکید میکنیم.» وی افزود: «هتک حرمت قرآن و توهین به پیامبر (ص)، یک اتفاق معمول اسلامهراسی نیست.»
دبیرکل سازمان همکاری اسلامی از کشورهای عضو این سازمان خواست موضع واحدی اتخاذ کنند و اقدامات جمعی برای جلوگیری از تکرار حوادث هتک حرمت قرآن کریم و توهین به پیامبر اسلام (ص) انجام دهند. حسین إبراهیم طه افزود: «این اقدامات افراطی و نفرتانگیز که با حمایت و مجوز مقامات کشوری به ظاهر متمدن انجام میشود، متأسفانه در عملی آشکار، اسلام را مورد هدف قرار داده و احساسات میلیونها مسلمان در سراسر جهان را برانگیخته است.» وی گفت: «این چهارمین بار متوالی است که چنین اتفاقی در یک کشور، تحت شعار جعلی آزادی بیان و عقیده رخ میدهد.» ابراهیم طه ادامه داد: «این اقدام با مواد ۱۹ و ۲۰ میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی در تعارض بوده و مغایر با برنامه اقدام مورد توافق بینالمللی، مطابق با قطعنامه شورای حقوق بشر است که با تحریک به نفرتافکنی و تبعیض بر اساس مذهب یا اعتقاد مبارزه میکند.»
این نشست بنا به خواست عربستان که ریاست دورهای سازمان همکاری اسلامی را بر عهده دارد، برگزار شد.
منبع: فرهیختگان