درمورد منزلت و اسرار وقوف در عرفات روایات فراوانی وجود دارد که این نشان می‌دهد این روز از اهمیت و منزلت زیادی برخوردار است چراکه انسان برای خداشناسی واقعی باید به خودشناسی دست پیدا کند و با خلوص نیت درب آستان الهی را بزند و به عنوان مهمان خداوند متعال پذیرفته شده و از رحمت الهی بهرمند شود و شیطان وجود خود را دور کند چراکه شیطان در این روز، خوار و حقیر خواهد شد و بندگان واقعی از طریق دعا و نیایش و تضرع به درگاه پروردگار مهربان می‌توانند گناهان خود را پاک کنند و مشمول رحمت الهی شوند و خود را برای عید سعید قربان که پاداش بندگان پرهیزکار است آماده کنند.

حضرت امیر مومنان علی (ع) درباره راز وقوف در عرفات فرموده اند: عرفات خارج از مرز حرم است و مهمان خدا باید بیرون دروازه، آن قدر تضرّع کند تا لایق ورود حرم شود. از اینرو، شب و روز عرفه دعا‌های مخصوص دارد که جزء فضایل برجسته و وظایف مهم روز عرفه به شمار می‌آیند. بنابراین، خداوند این گونه مهمانان خود را برای ورود در خانه‌ای که انبیاء (ع) به طهارت آن قیام و اقدام کرده‌اند تطهیر و پاک می‌کنند؛ زیرا خداوند در خانه پاک، تنها مهمانان پاک را می‌پذیرد.

عرفات، اسرار فراوانی دارد که در حدیث شبلی به برخی از آن‌ها اشاره شده است و آن ها عبارتند از:

وقوفِ در عرفات به این دلیل است که انسان به معارف و علوم دینی واقف شده و از اسرار الهی نظام آفرینش باخبر شود؛ به طوری که بداند خداوند مهربان به همه نیاز‌های او واقف و بر رفع همه آن‌ها توانا است و به همین دلیل، انسان باید خود را به خداوند متعال بسپارد و فقط حضرت حق را اطاعت کند چراکه طاعت ایشان، " و طاعته غنی "؛ سرمایه و وسیله هر بی‌نیازی است.

امام سجّاد (ع) در روز عرفه به سائلی که گدایی می‌کرد، فرمودند: وای بر تو! آیا در چنین روزی، دست نیاز به‌سوی غیر‌خدا دراز می‌کنی؟ در چنین روزی برای کودکان در رحم امید سعادت می‌رود. کسی که در این جا از خدا غیر خدا را طلب کند زیان کرده است و درحقیقت، امام سجاد (ع) افرادی که در چنین زمان و مکانی دست نیاز به سوی دیگران دراز می‌کنند را بدترینِ انسان‌ها معرفی کردند و فرمودند: " ؤلاء شرار من خلق الله. الناس مقبلون علی الله و هم مقبلون علی‌الناس".

 با توجه به این که سرزمین عرفات محل ادراک و شهود است حج‌گزار باید در آن جا متوجه شود که خداوند سبحان هم به صورت نهان و هم به صورت آشکار، آن چه که بر دل و جان او می‌گذرد و حتی برای خود فرد هم روشن و مشخص نیست آشکار و آگاه هستند. " و إن تجهر بالقول فإنّه یعلم السرّ و أخفی "

یکی از اعمال شایسته برای روز عرفه این است که حج‌گزار در این روز همانند سید و سالار شهیدان حضرت آقا اباعبدالله الحسین (ع) در جانب چپ کوه "جبل‌الرّحمه" که در سرزمین عرفات واقع است رو به کعبه بایستد و دعای عرفه را زمزمه کند.

منطقه " نَمِره " در بخشی از سرزمین عرفات قرار دارد که مسجدی تحت همین نام هم، در آن جا واقع شده است و امام سجاد (ع) درمورد راز این منطقه فرموده اند: معنای حضور در " نمره " این است که " خدایا! من به چیزی امر نمی‌کنم، مگر این که قبلا‌ً خود مؤتمِر باشم و از چیزی بر‌حذر نمی‌دارم، مگر این که خود قبلا‌ً پرهیز کرده باشم. "

همچنین، امام سجاد (ع) فرموده اند: هنگام ورود به این منطقه باید آگاه باشید که این سرزمین، سرزمین شهادت، معرفت و عرفان است؛ یعنی همان گونه که خداوند متعال و ملائکه شاهد هستند، این سرزمین وسیع نیز شاهد اعمال زائران خانه خداست و کاملا‌ً آگاه است که حاجی با چه نیتی آمده است و با چه انگیزه‌ای بر‌می‌گردد و به آن شهادت می‌دهد.