به‌رغم اقلیم کویری، ۱۶ منطقه متنوع حفاظت شده ایران شامل اثر ملی سرو ابرکوه، پارک ملی سیاهکوه در اردکان، پنج منطقه شکار ممنوع، چهار منطقه حفاظت شده و پنج پناهگاه حیلات وحش را در طبیعت خود جای داده است.

تاکنون در این استان ۱۳۰ گونه پرنده و ۶۰ گونه پستاندار، ۴۰ گونه خزنده و بیش از ۸۵۰ گونه گیاهی شناسایی شده که ارزش این تنوع زیستی تنها محدود به تعدد گونه‌ها نیست بلکه آنها دارای ارزش حفاظتی نیز هستند.

۱۱ گونه در معرض خطر انقراض شامل: یوزپلنگ، گورخر ایرانی، گربه پالاس، گربه شنی، شاه روباه، عقاب طلایی، عقاب شاهین، شاهین، بحری، بالابان و هوبره در مناطق ۴ گانه تحت حفاظت محیط زیست استان زندگی می‌کنند.

بروز پدیده خشکسالی در استان جمعیت قابل توجهی از حیات وحش به ویژه گونه‌های نادر و در معرض انقراض را از گذشته در معرض کاهش قرار داده اما تبعات قهر طبیعت از یک سو و کمبود محیط بان برای حفاظت از جمعیت باقیمانده، از سوی دیگر، آینده خوبی را پیش روی حیات وحش استان قرار نداده است.

در دنیا مرسوم است در هر ۵ هزار هکتار، یک محیط بان کار حفاظت را بر عهده دارد اما در ایران و استان یزد این سرانه بیش از چهار برابر استانداردها یعنی حدود ۲۳ هزار هکتار است که خود معضلی برای حفاظت از حیات وحش، آن هم در مناطق حفاظت شده است.

فراهم کردن فرصت جذب محیط بانان توانمند برای استان یزد

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد با اشاره اینکه جمعیت حیات وحش استان در سال گذشته نسبت به مدت مشابه، ثابت بوده است، افزود: انتظار است با اقداماتی که برای حفاظت و حمایت از گونه‌های حیات وحش اتفاق می‌افتد، شاهد افزایش جمعیت باشیم اما یکی از معضلات در این مسیر، کمبود نیروی محیط بان است.

اعظم حبیبی پور بیان کرد: سرانه محیط بان در دنیا ۵ هزار هکتار است اما در کشور و استان یزد این سرانه بسیار بالا است به طوری که هر محیط بان در استان یزد باید بیش از ۲۳ هزار هکتار را تحت محافظت و مراقبت قرار دهد که بسیار دشوار است.

وی ادامه داد: ۱۱.۵ درصد از خاک استان یزد منطقه ۴ گانه محیط زیست است که حیات وحش آن حفاظت می‌شود و بقیه مناطق آزاد است و در این منطقه هم نیرو و امکانات کافی نداریم.

حبیبی‌پور در پاسخ برنامه به تقویت تجهیزات در کنار محیط بانان اظهار کرد: امکانات به اندازه کافی در اختیار نیست هر چند با بودن امکانات، وظیفه‌ای از محیط بان سلب نمی‌شود و محیط بان است که باید حفاظت و مراقبت از گونه‌های مناطق حفاظت شده را انجام دهد.

وی بیان کرد: کل پست‌های محیط زیست استان ۳۰۰ صندلی است که در حال حاضر ۱۰۰ تا یعنی تنها ۳۰ درصد پست‌ها پر است هر چند محیطبانان از دل و جان کار می‌کنند اما هم نیاز به تأمین نیروی محیط بان داریم و هم محیط بانان فعلی باید بیشتر مورد حمایت قرار گرفته و دلگرم شوند.

حبیبی پور افزود: در کنار ایجاد جذابیت برای محیط بانانی که در شرایط سخت و دشوار با مخاطرات زیادی در محیط خشک و شکننده یزد کار می‌کنند، باید با حمایت بیشتر و بالا بردن اشل حقوقی، فرصت را برای جذب نیروهای توانمند در حوزه محیط بانی فراهم کرد.

یزد ۱۱ گونه در معرض خطر انقراض دارد

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد با اشاره به جایگاه مهم محیط بانان در حفاظت از حیات وحش به ویژه گونه‌های در معرض انقراض گفت: استان یزد ۱۱ گونه با ارزش در معرض خطر انقراض دارد که تنها در حوزه گورخر ایرانی نسبت به ایجاد سایت تکثیر و رهاسازی اقدام شده است.

وی با بیان اینکه پروژه حفاظت از یوزپلنگ به صورت ملی در استان سمنان دنبال می‌شود، افزود: اقدامات حفاظتی برای هوبره نیز اوایل سال ۹۰ درکرمان شروع شده اما ادامه نیافت.

نبود آمار یوز به دلیل انجام نشدن مطالعات

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد درباره وضعیت گونه ارزشمند یوزپلنگ ایرانی اظهار کرد: آمار دقیقی از جمعیت این گونه در استان وجود ندارد چرا که از سال ۹۴ مطالعات جدیدی برای جمع آوری آمار انجام نشده است.

وی افزود: این کار نیازمند دوربین گذاری سیستماتیک و مطالعات دقیق و استاندارد است که نقش محیط بانان نیز در آن پررنگ است از این‌رو آماری از این گونه در استان نمی‌توان ارائه کرد.

۱۶ منطقه تحت مدیریت سازمان محیط زیست یزد

حبیبی پور با بیان اینکه ۱۶ منطقه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد است، ادامه داد: به طور قطع این وسعت نیازمند محیط بانان بیشتری است که در افزایش جمعیت و جلوگیری از تعرض و شکار گونه‌ها نقش دارند.

وی با اشاره به اقداماتی که برای حفاظت از جمعیت محیط زیست استان یزد انجام شده است، به ثابت بودن جمعیت در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ اشاره کرد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد افزود: بر اساس آخرین سرشماری در سال گذشته ۷ هزار و ۵۷۳ رأس کل و بز، ۳ هزار و ۴۶۶ رأس قوچ و میش، ۸۱۱ رأس آهو، ۱۲۷ جبیر و مجموع ۱۱ هزار و ۹۷۷ رأس حیات وحش شاخص علفخوار در مناطق تحت مدیریت محیط زیست استان یزد شناسایی شده است.

وی از دیگر اقدامات حفاظتی به چند نوبت توزیع علوفه در فصول بحرانی تابستان و زمستان‌های سخت، آبرسانی به آب انبارها و آبشخورهای حیات وحش و حفاظت فیزیکی با حضور محیط بانان است اشاره کرد که برای برای جلوگیری از بیماری و شکار گونه‌ها انجام می‌شود.

حفاظت از گونه‌های مناطق آزاد با قرق های اختصاصی

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد اظهار کرد: در کنار مناطق حفاظت شده که با تعداد محدودی محیط بان انجام می‌شود، محافظت از جمعیت حیات وحش مناطق آزاد هم اهمیت دارد.

وی افزود: در دنیا حفاظت از مناطق آزاد را به بخش خصوصی واگذار می‌کنند که وظیفه حفاظت را انجام می‌دهند و دولت نظارت می‌کند.

حبیبی پور با اشاره به پیشتازی استان یزد در ایجاد قرق های اختصاصی گفت: از پنج قرق اختصاصی موجود در کشور، سه قرق شامل علی آباد چهل گزی، رباط و روباز در استان یزد قرار دارد.

وی، مساحت این سه قرق را ۱۳۱ هزار هکتار یعنی ۱.۸ درصد خاک استان اعلام کرد و افزود: اقدامات بخش خصوصی در مناطق قرق از سال ۹۵ تاکنون، افزایش ۴۰ درصدی جمعیت حیات وحش را به دنبال داشته است.

اهمیت تأمین نیرو برای حفاظت از حیات وحش ارزشمند یزد

یکی از فعالان محیط زیست استان هم با اشاره به اهمیت حفاظت از محیط زیست به صورت نیروی انسانی و تجهیزات به‌روز افزود: استان یزد از همه این امکانات محروم است در حالی که ظرفیت بالای حیات وحش و گونه‌های نادر موجوددر استان توجه بیشتری را می‌طلبد.

سعید رضایی افزود: از گونه‌های در معرض انقراض در کشور، در استان یزد هم زیست می‌کنند و حفاظت از آنها در برابر عوامل طبیعی از جمله خشکسالی و عوامل انسانی از جمله شکار یا تعرض به حیات وحش با برداشت از معادن و ایجاد مسیرهای دسترسی، نیازمند به تعداد زیادی محیط بان است.

وی ادامه داد: سازمان حفاظت محیط زیست باید بر اساس ارزش مناطق حفاظت شده جمعیت محیط بانان استان را افزایش دهد و نسبت به افزایش تجهیزات برای رصد و حفاظت از گونه‌های نادر از جمله یوزآسیایی اقدام کند چرا که از دست رفتن یک قلاده، داغ بزرگی بر دل طبیعت و حیات وحش استان می‌گذارد.

همراهی جمعیت‌های محلی استان برای حفاظت حیات وحش

این فعال محیط زیست با تشکر از جمعیت‌های محلی استان یزد که برای حفاظت از حیات وحش تلاش می‌کنند، به برخوردهای بد با حیات وحش در برخی از فیلم‌های منتشر شده در فضای مجازی اشاره کرد.

او عقیده دارد اگر محیط بان به اندازه کافی در مناطق حضور یابد، گونه‌ها برای تامین کمبودهایشان به انسان نزدیک نمی‌شوند و در معرض تهدید و مرگ قرار نمی‌گیرند.

رضایی بر ضرورت حمایت بیشتر سازمان حفاظت محیط زیست از استان یزد با توجه به تنوع و تعدد مناطق حفاظت شده و گونه‌های حیات وحش آن تاکید کرده و خواستار افزایش محیط بان برای حفاظت از این مناطق است.

با روند پیش رو هر چه اقدامات حفاظتی برای حمایت از گونه‌های حیات وحش استان انجام شود و حتی اگر تجهیزات به روز به تعداد کافی در اختیار قرار گیرد باز هم حفاظت از حیات وحش دشوار خواهد بود چرا که محیط بان و نیروی انسانی جزء جدایی ناپذیر در مسیر حفاظت از حیات وحش است.

این کمبود جز با حمایت ویژه و ایجاد انگیزه و جذابیت برای جذب محیط بانان توانمند جبران نخواهد شد.

منبع: مهر