خشکسالی و بحران آب، همراه چندین ساله خراسان جنوبی است و هر سال، خبر‌های زیادی از وقوع تنش آبی در مناطق مختلف استان به گوش می‌رسد.

اگر چه وجود سد‌ها در هر منطقه‌ای می‌تواند سبب ذخیره آب در فصل بارش‌ها شده و به تأمین آب در فصول گرم کمک کند، اما مصرف بیش از اندازه آب سبب می‌شود تا توانی در رگ سد‌ها نیز باقی نماند.

نهرین یکی از سد‌های مخزنی خراسان جنوبی است که وجه تمایز آن نسبت به باقی سد‌های استان این است که حدود ۵۱ درصد از آب آن در بخش شرب مصرف می شود؛ سایر سد‌های استان وظیفه تأمین آب شرب را ندارند.

اما این سد به واسطه خشکسالی و کمبود بارش‌ها در ۱۴۰۰ از مدار تأمین آب شرب خارج شد و امسال نیز اگر صرفه جویی صورت نگیرد، ممکن است دوباره، خشکی به جانش بیفتد و طبس با مشکل مواجه شود.

کاهش ۲۶ درصدی ذخیره آب سد نهرین

از ابتدای سال آبی جاری ۲.۷۲ میلیون مترمکعب آب وارد سد نهرین طبس شده که بیش از یک میلیون مترمکعب از آن مربوط به ۱۴۰۲ بوده است.

با این وجود تنها حدود یک چهارم ظرفیت این سد پر است و پیش بینی‌ها حاکی از این است که در تابستان شرایط بحرانی شود و در صورتی که مردم صرفه جویی نکنند، احتمال خارج شدن نهرین از مدار تأمین آب شرب وجود دارد.

سارانی مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی می‌گوید: حجم سد نهرین طبس ۴.۸۶ میلیون مترمکعب است که در سال ۱۳۸۷ به بهره برداری رسیده است.

او افزود: ۵۱ درصد از آب این سد در بخش شرب مصرف شده و مابقی آن مربوط به سایر بخش‌ها از جمله کشاورزی است.

سارانی با اشاره به اینکه هم اکنون ۱.۲۵ میلیون مترمکعب آب در سد نهرین وجود دارد، عنوان کرد: این میزان نسبت به مدت مشابه پارسال ۲۶ درصد کاهش دارد و هم اکنون بیش از دو سوم ظرفیت سد خالی است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی تصریح کرد: با توجه به اینکه گرما در طبس آغاز شده است، باید به مدیریت مصرف آب توجه ویژه‌ای کرد تا بتوان بهره برداری زیادی از آب سد نهرین در مدت زمان طولانی‌تر داشت.

او گفت: سد هیچگاه خالی از آب نمی‌شود، چون همواره سطح دبی پایدار و ثابت وجود دارد و آخرین سطح اندازه گیری شده، ۸۶ لیتر ورودی به سد در ثانیه از چشمه مرتضی علی است که به عنوان کمترین سطح دبی در نظر گرفته می‌شود.

سارانی اظهار کرد: سطح ورودی و خروجی سد یکسان است، اما میزان تحویل به بخش شرب و سایر بخش‌ها از جمله کشاورزی به ترتیب ۵۱ و ۴۹ درصد است.

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: سد نهرین تنها سد مخزنی در خراسان جنوبی است که بخشی از آب آن به حوزه شرب اختصاص پیدا می‌کند و به همین دلیل از اهمیت خاصی نسبت به بقیه سد‌های استان برخوردار است.

بیشتر بخوانید

•  ۶۴ میلیون مترمکعب از ظرفیت سدهای خراسان جنوبی خالی است
• تنها ۱۴ درصد سد‌های خراسان جنوبی آب دارد
• وضعیت سد نهرین نگران کننده است/ حفر ۸ چاه آب در طبس

او ادامه داد: نکته مهم در حوزه سد نهرین و شهر طبس این است که میزان مصرف به دلیل وجود منازل ویلایی و درختان خرما و نارنج بالا است. 
حجم کل سد‌های استان ۷۵ میلیون مترمکعب است.

آبیاری درختان و نقص کولر‌های آبی عامل افزایش مصرف

تعداد بالای مشترکین آب در طبس و همچنین افزوده شدن تعداد دیگری به این میزان به دلیل ساخت منازل طرح نهضت ملی مسکن، ضرورت صرفه جویی در مصرف آب در طبس را دوچندان کرده و اگر مردم همکاری نکنند، مشکلات بیشتر خواهد شد.

محمدزاده مدیر امور آب و فاضلاب طبس در خصوص وضعیت تأمین آب شرب و مصرف آب در این شهرستان گفت: در طبس ۲۱ هزار مشترک آب وجود دارند که به طور میانگین برای هر نفر در طول روز ۳۵۰ لیتر آب در طبس تأمین می‌شود.

محمدزاده با اشاره به تأمین بخشی از آب شرب طبس از طریق سد نهرین عنوان کرد: به طور میانگین در هر ثانیه، ۳۰ لیتر آب از سد نهرین به تصفیه خانه منتقل شده و برای مصرف مشترکین، توزیع می‌شود.

مدیر امور آب و فاضلاب طبس با اشاره به اینکه عبور از بحران خشکسالی و کمبود آب در این شهرستان بدون مشارکت همگانی میسر نیست، تصریح کرد: یکی از مواردی که در طبس آب قابل توجهی را هدر می‌دهد، نقص کولر‌های آبی است که باید به آن توجه ویژه‌ای کرد.

او ادامه داد: تعمیر کولر‌های آبی برای جلوگیری از هدررفت آب و آبیاری نکردن درختان نخل و نارنج در حیاط منازل با آب شرب می‌تواند به صرفه جویی در آب و جلوگیری از هدررفت کمک کند.

گردشگر پذیر بودن شهر طبس هم یکی دیگر از دلایلی است که باید به آن توجه داشت، زیرا در فصل تابستان تعداد افراد حاضر در شهر افزایش یافته و به تبع، میزان مصرف آب نیز افزایش می‌یابد.

کاشت محصولاتی از قبیل برنج، خیار، گوجه یا سایر محصولات آب‌بر نیز مصرف آب در این شهرستان را افزایش داده و اگر فکری به حال تأمین آب در طبس نشود، در تابستان امسال مشکلاتی برای شهروندان و بخش‌های مختلف به وجود خواهد آمد.

پیشرفت ۵۰ درصدی طرح آبرسانی اضطراری به طبس

خراسان جنوبی استانی با اقلیم گرم و خشک است و طبس یکی از شهرستان‌هایی است که بحران آبی در آن وجود دارد و برای جبران آن، مسئولین امر دست به اجرای طرح‌های مختلفی زده اند که در صورت تأمین اعتبار، طرح‌ها در سریع‌ترین زمان به سرانجام می‌رسد.

دوستی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی گفت: در خراسان جنوبی، شهر طبس به عنوان شهر دارای طرح ویژه و اضطراری در کشور تعریف شده و تجهیز ۷ و حفر ۸ حلقه چاه باید به فوریت در دستور کار قرار گیرد که حداقل یک ماه و حداکثر دو ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسند.

او با بیان اینکه مهمترین تنش آبی استان مربوط به طبس بوده که اقدامات اضطراری در حال انجام است، افزود: برای اجرای طرح آبرسانی اضطراری به طبس اعتباری بالغ بر ۸۵ میلیارد تومان در نظر گرفته شده که تاکنون ۵۰ درصد پیشرفت داشته و اجرای ۵۰ درصد مابقی آن منوط به تخصیص اعتبارات تکمیلی است.

دوستی ادامه داد: همچنین شرکت آب منطقه‌ای استان در طبس طرحی را برای انتقال آب از دشت فعال آن در دست اقدام دارد که امید است با اجرای این طرح‌ها کسری آب طبس در افق پنج ساله جبران و تأمین شود.

همکاری همگانی، شرط عبور از بحران آب

از مجموع ۷۵ میلیون مترمکعب ظرفیت سد‌های خراسان جنوبی، ۴.۸۶ میلیون مترمکعب مربوط به سد نهرین طبس است که ۵۱ درصد آب شرب این شهرستان را تأمین می‌کند.

۲۳ آذر سال ۱۴۰۰ سد نهرین به دلیل کاهش حجم ذخیره و کاهش دبی رودخانه‌ها از مدار تأمین آب شرب طبس خارج شد و حفر چاه‌ها برای جبران این کمبود مورد توجه قرار گرفت.

امسال نیز برنامه‌هایی برای جبران کمبود آب در طبس در دستور کار قرار دارد که یکی از آن‌ها اجرای طرح آبرسانی اضطراری به طبس با ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی و دیگری انتقال آب از دشت فعال طبس به این شهر است.

همکاری همگانی برای کم کردن مصرف آب در منازل، کشت نکردن محصولات پر آب بر از جمله خیار، هندوانه و برنج، آبیاری نکردن درختان نارنج و خرما در حیاط منازل با آب شرب و همچنین بررسی کولر‌های آبی برای کنترل هدررفت آب از جمله راهکار‌هایی است که می‌تواند به پایدار ماندن وضعیت تأمین آب در طبس کمک کند.

گزارش از زهرا رضایی