صحبت از سن‌وسال و طول‌عمر همیشه از موضوعات جذاب و مورد بحث جوامع علمی و حتی جمع‌های دوستانه بوده است. این‌که کدام موجودات در این زمینه جزو ترین‌ها هستند نیز علاوه بر این‌که موضوع جالبی برای گفتگو است، می‌تواند موضوع اصلی یک تحقیق علمی بسیار مهم و جدی باشد که حتی شاید بتواند به افزایش طول عمر انسان نیز کمک کند. پرچمداران زندگی طولانی‌مدت معمولا در آب‌های بسیار عمیق و در شرایط پایدار و ثابت زندگی‌می‌کنند.

از آنجا که دانشمندان نمی‌توانند تولد و مرگ هریک از اعضای یک گونه را ثبت کنند، بنابراین معمولا حداکثر طول عمر یک گونه را براساس ویژگی‌های زیست‌شناختی آن تخمین می‌زنند. در ادامه به بررسی اجمالی ۱۲ گونه با طولانی‌ترین طول‌عمر می‌پردازیم.

موجودات با طول‌عمر بالا این توانایی را دارند که روند پیری خود را آهسته، متوقف یا حتی معکوس کنند. در مقایسه با گونه انسان که ممکن است در بیشترین حالت ۱۵۰سال طول‌عمر را داشته باشد، برخی موجودات می‌توانند چندصد سال یا حتی چندهزار سال عمر کنند.
 
لاک‌پشت غول‌پیکر سیشل: بیش از ۱۹۰ سال
لاک‌پشت‌ها علاوه بر سرعت پایین حرکت، به طول‌عمر طولانی نیز مشهور هستند. پیرترین موجود روی سطح زمین، جاناتان، لاک‌پشت غول‌پیکر جزیره کوچک سیشل در شرق آفریقاست. با این‌که سن جاناتان تخمینی است، اما عکسی از او در اواخر قرن ۱۸میلادی وجود دارد که نشان‌می‌دهد کاملا بالغ بوده است. نشریه لایو ساینس در گزارشی بیان‌کرده است که توانایی لاک‌پشت‌ها در ازبین‌بردن سریع سلول‌های آسیب‌دیده بر اثر افزایش سن، ممکن است عامل عمر طولانی آن‌ها باشد.
 
توتیای قرمز: ۲۰۰ سال
توتیای قرمز، بی‌مهره کوچک و گرد و خاردار است و در آب‌های کم‌عمق ساحلی آمریکای شمالی از کالیفرنیا تا آلاسکا زندگی کرده و بیشتر از گیاهان دریایی تغذیه می‌کند. محققان تصور می‌کردند که خارپشت‌های دریایی قرمز به‌سرعت رشد می‌کنند و طول‌عمر متوسطی تا حدود ۱۰سال دارند، اما با بررسی‌های دقیق‌تر، متوجه شدند که این خارپشت‌ها با روندی بسیار آهسته به رشد خود ادامه می‌دهند. توتیای قرمز درصورتی‌که بتواند از گزند شکارچیان، بیماری‌ها و ماهیگیران در امان بماند، ممکن است تا ۲۰۰ سال هم عمر کند.
 
نهنگ قطبی: احتمالا بیش از ۲۰۰ سال
نهنگ قطبی دارای طولانی‌ترین طول عمر در بین پستانداران است. با این‌که تعیین طول‌عمر دقیق نهنگ‌های قطبی هنوز امکان‌پذیر نیست، اما شواهد یافت‌شده مانند سرنیزه‌های سنگی در بدن برخی از آن‌ها نشان‌می‌دهد که می‌توانند به‌راحتی بیش از ۱۰۰سال و حتی تا ۲۰۰سال عمر‌کنند. نهنگ قطبی دارای نوعی جهش ژنتیکی است که در ترمیم DNA‌های آسیب‌دیده نقش دارد که می‌تواند از آن‌ها در برابر سرطان محافظت کند. علاوه‌براین، دارای ژنی است که در رشد و ترمیم سلول‌ها نقش دارد و می‌تواند سرعت پیری را آهسته کند.
 
صخره‌ماهی چشم خشن: بیش از ۲۰۰ سال 
صخره‌ماهی‌های چشم‌خشن که در اقیانوس آرام از کالیفرنیا تا ژاپن زندگی می‌کنند می‌توانند حداقل تا ۲۰۵ سال عمر کنند. این ماهی‌ها می‌توانند تا ۹۷سانتی‌متر بزرگ شوند و معمولا از میگو و ماهی‌های کوچک‌تر تغذیه می‌کنند. در تحقیقی که سال۱۴۰۰/ ۲۰۲۱ در نشریه معتبر ساینس منتشر شد، محققان با بررسی ۸۸گونه متفاوت از صخره‌ماهی‌ها، کد‌های ژنتیکی مخصوصی را یافتند که وظیفه آن ترمیم DNA برای جلوگیری از ابتلا به سرطان است.
 
صدف‌مروارید آب‌شیرین: بیش از ۲۵۰ سال
صدف‌های‌مروارید آب‌شیرین دوکفه‌ای‌هایی هستند که ذرات غذا را از آب جدا و بیشتر در رودخانه‌های اروپا و آمریکای شمالی زندگی می‌کنند. براساس گزارش صندوق جهانی حیات‌وحش برای طبیعت، قدیمی‌ترین صدف‌مروارید آب‌شیرین شناخته‌شده ۲۸۰ سال عمر داشته است. این بی‌مهرگان به‌دلیل سوخت‌وساز پایین، عمر طولانی دارند. صدف‌مروارید آب‌شیرین گونه‌ای در معرض خطر انقراض است؛ جمعیت آن‌ها به‌دلیل عوامل مختلف مرتبط با انسان، ازجمله آسیب و تغییرات در زیستگاه‌های رودخانه‌ای و حتی شکار، به‌سرعت در حال کاهش است.
 
کوسه گرینلند: بیش از ۲۷۲ سال
کوسه‌های گرینلند در اعماق اقیانوس منجمدشمالی و اقیانوس اطلس‌شمالی زندگی‌می‌کنند. به گفته مرکز مطالعات سنت لارنس کانادا، کوسه‌های گرینلند می‌توانند تا ۷.۳متر رشد و بیشتر از ماهی‌ها و پستانداران دریایی مانند فوک تغذیه می‌کنند. در تحقیقی که سال ۱۳۹۵/ ۲۰۱۶ در نشریه معتبر ساینس منتشر شد، محققان با مطالعه بافت روی چشم کوسه گرینلند، حداقل سن آن‌ها را ۲۷۲سال تخمین زده‌اند. هرچند در همان تحقیق سن بزرگ‌ترین کوسه تا ۳۹۲سال و حتی ۵۱۲ سال نیز تخمین زده شد، اما از آنجا که این تخمین‌ها با مقدار قابل‌توجهی عدم‌قطعیت همراه بودند، همان ۲۷۲سال نیز کوسه گرینلند را به مسن‌ترین مهره‌دار روی زمین بدل‌کرده است.
 
کرم‌لوله‌ای: بیش از ۳۰۰ سال
کرم‌های لوله‌ای نوعی از بی‌مهرگان هستند که در کف اقیانوس زندگی می‌کنند. این کرم‌ها در لوله‌های خود دارای نوعی باکتری هستند که مواد شیمیایی را تبدیل به قند و به‌عنوان غذا جذب می‌کنند. برخی از کرم‌های لوله‌ای در دریاچه‌های گرمابی زندگی می‌کنند درحالی‌که پیرترین گونه‌ها در محیط‌هایی سردتر و پایدارتر یافت می‌شوند و مواد شیمیایی موردنیاز خود را از درز و شکاف‌های کف دریا جذب می‌کنند. گونه‌ای از کرم‌لوله‌ای در خلیج‌مکزیک، به‌طور منظم تا ۲۰۰ سال عمر می‌کند و برخی از نمونه‌ها بیش از ۳۰۰ سال نیز زنده می‌مانند. کرم‌های‌لوله‌ای متابولیسم آهسته‌ای دارند و تهدیدات طبیعی کمی (مانند شکارچیان) دارند که به این موجودات کمک کرده تا عمر طولانی‌تری داشته باشند.
 
صدف اقیانوسی: بیش از ۵۰۰ سال
صدف‌های اقیانوسی کوهوگ در آب‌های شور اقیانوس اطلس‌شمالی زندگی می‌کنند. براساس گزارش موزه ملی ولز، یکی از صدف‌های اقیانوسی که در سواحل ایسلند در سال ۱۳۸۵/ ۲۰۰۶ یافت شد، ۵۰۷سال داشت. به گفته آنا هلمز، مسئول موزه ملی ولز، صدف‌های کوهوگ اقیانوسی در آب‌های سردتر اطراف ایسلند، سوخت‌وساز کندتری دارند و به همین دلیل به کندی رشد می‌کنند و حتی ممکن است بیش از ۵۰۷سال عمر کنند، اما هنوز نمونه قدیمی‌تری یافت نشده‌است.
 
مرجان سیاه: بیش از ۴۰۰۰ سال
مرجان‌ها بیشتر به سنگ‌ها و گیاهان رنگارنگ زیرآبی شباهت دارند، اما درواقع دارای اسکلت بیرونی از بی‌مهرگان به نام پولیپ هستند. این پولیپ‌ها به‌طور مداوم تکثیر و با ایجاد یک کپی ژنتیکی یکسان، جایگزین خود می‌شوند که با گذشت زمان باعث می‌گردد ساختار اسکلت بیرونی مرجان بزرگ‌تر و بزرگ‌تر شود؛ بنابراین مرجان‌ها به‌جای این‌که یک ارگانیسم واحد باشند، از چند موجود یکسان تشکیل شده‌اند. نشریه معتبر لایو ساینس چندی پیش در گزارشی بیان‌کرده‌است که مرجان سیاه یافت‌شده در سواحل هاوایی دارای رادیوکربن‌هایی با قدمت ۴۲۶۵سال است.
 
اسفنج‌شیشه‌ای: بیش از ۱۰هزار سال
اسفنج‌ها مانند مرجان‌ها به‌صورت گروهی زندگی‌می‌کنند و می‌توانند تا هزاران سال عمر کنند. اسفنج‌شیشه‌ای ازجمله قدیمی‌ترین اسفنج‌های زمین است که غالبا در اعماق اقیانوس یافت می‌شود و اسکلتی شبیه به شیشه دارد. در تحقیقی که سال ۱۳۹۱/ ۲۰۱۲ در نشریه کمیکال ژئولوژی منتشر شد، محققان تخمین زدند که یک اسفنج‌شیشه‌ای متعلق به گونه‌ای خاص حدود ۱۱هزار سال قدمت دارد و سایر گونه‌های اسفنج ممکن است حتی زندگی طولانی‌تری داشته باشند.
 
عروس‌دریایی تیولا: تقریبا جاودان!
این نوع خاص عروس‌دریایی، جاودان یا نامیرا نام دارد، زیرا به‌طور بالقوه می‌تواند همیشه زنده بماند. عروس دریایی زندگی خود را به‌صورت لارو آغاز می‌کند، سپس به پولیپ تبدیل می‌شود و درنهایت پولیپ‌ها، عروس‌دریایی را می‌سازند. به گفته موزه تاریخ طبیعی آمریکا، این گونه از این نظر خاص است که در صورت آسیب فیزیکی یا گرسنگی می‌تواند دوباره به پولیپ تبدیل شود و مجددا به حالت عروس‌دریایی خود بازگردد. عروس دریایی بومی دریای مدیترانه می‌تواند این روند را بار‌ها تکرار و عملا چرخه زندگی خود را معکوس کند. این گونه با اندازه بسیار کوچک ۴.۵میلی‌متری خود بیشتر شکار ماهی‌های دیگر می‌شود، به‌همین‌دلیل در شرایط زندگی مناسب، هرگز در اثر پیری نخواهد مرد.
 
هیدر: تقریبا جاودان!
هیدر دسته‌ای از بی‌مهرگان دریایی کوچک با بدنی نرم شبیه به عروس دریایی است که می‌تواند زندگی جاودان داشته باشد. این بی‌مهرگان بیشتر از سلول‌های بنیادی تشکیل شده‌اند که به‌طور مداوم با تکثیر یا شبیه‌سازی بازسازی می‌شوند، بنابراین این حیوانات با افزایش سن نمی‌میرند. آن‌ها در شرایط طبیعی به‌دلیل تهدید‌هایی مانند شکارچیان و بیماری می‌میرند، اما بدون این خطرات خارجی، می‌توانند برای همیشه به بازسازی خود ادامه دهند.

منبع: روزنامه جام جم