حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری؛ رئیس اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، بیان کرد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بزرگترین رویداد فرهنگی کشور است و طبیعتا آثار، نتایج و دستاورد‌های بسیار گسترده‌ای داشته و به دنبال تجربه موفق این نمایشگاه بود که نمایشگاه‌های مطبوعات و قرآن نیز شکل گرفته و برگزار شدند. با گذشت بیش از سه دهه از برپایی این رویداد و با وجود همه تغییراتی که در بافت اجتماعی جامعه شکل گرفته و گسترش فضای مجازی و ظرفیت‌های آن، باز هم ناشران و مصرف‌کنندگان کالای فرهنگی کتاب، منتظر برگزاری نمایشگاه کتاب هستند. 

وی در ادامه با اشاره به عوامل موثر در میزان تأثیرگذاری نمایشگاه کتاب بر حوزه‌های مختلف فرهنگی و فکری در جامعه، افزود: سیاستگذاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره‌های مختلف، شرایط اجتماعی مخاطبان، نیاز‌های فرهنگی و وضعیت اقتصادی آنها، شرایط ناشران در دوره‌های مختلف و برنامه‌های جنبی ازجمله مهمترین عواملی هستند که در میزان تأثیرگذاری نمایشگاه کتاب نقش دارند. 

مدیرعامل انتشارات خیمه گفت: به این دلیل که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران است، طبیعتا با نگاه حاکمیتی و نگاهی فراگیر همه جریان‌های فکری و فرهنگی را نگریسته است و معمولا در تمامی دوره‌ها این ویژگی دیده می‌شود. نمایشگاه بین المللی کتاب تهران توانسته افراد از طیف‌ها، قومیت‌ها و مذاهب و ادیان مختلف از ناشران اهل سنت تا ناشران شیعه و یا ناشران جریان‌های روشنفکری و ناشران حزب‌اللهی را زیر چتر خود بگیرد که این امر حتی در برنامه‌های جنبی این رویداد فرهنگی نیز دیده می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین زائری در بخش دیگری از سخنان خود، درباره سازوکار و ساختار نمایشگاه کتاب بیان کرد: مراجعه‌کنندگان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از مراجعان عمومی تا دانشجویان، اهالی علم و فرهنگ و هنر و... را شامل می‌شود. در دیگر نمایشگاه‌های کتاب در دنیا این تنوع و تکثر مخاطبان را نمی‌بینیم. نمایشگاه‌های کتاب در دیگر کشور‌های دنیا بیشتر محل تعامل افراد متخصص در حوزه‌های مختلف نشر و ارتباطات تخصصی و حرفه‌ای است؛ لذا با درنظر گرفتن اقتضائات فرهنگی و محیط اجتماعی ایران، نمی‌توان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را با دیگر نمایشگاه‌ها مقایسه کرد. البته می‌توان با برنامه‌ریزی و تدارک برنامه‌های جنبی متنوع همچون برگزاری سالن‌های تخصصی مانند سالن یاس و عرضه موضوعی کتاب، ظرفیت تعامل حرفه‌ای بین اهالی نشر را بالا برد و قدری به سمت نمایشگاهی‌تر شدن نیز حرکت کرد. 

رئیس اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، درباره میزان تأثیرگذاری نمایشگاه کتاب تهران در دیپلماسی فرهنگی ایران نیز گفت: اقتضائات بروکراتیک نظام اداری و سیاست‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی باعث می‌شود که مسئولان برگزاری این رویداد فرهنگی همیشه درگیر یک سری امور جاری باشند و امکان برنامه‌ریزی درازمدت را پیدا نکنند. در برخی نمایشگاه‌های کتاب در دنیا از اکنون برای چندین سال آینده برنامه‌ریزی صورت گرفته و بسیاری از جزئیات نیز مشخص شده است. 

وی ادامه داد: لازمه دیپلماسی فرهنگی، برقراری ارتباطات مستمر  و موثر با چهره‌ها و جریان‌های ادبی و فرهنگی دنیا در طول چندین سال است، درحالی‌که معمولا در کشور ما، اینگونه ارتباطات سازمانی، محدود و با عجله است، چون برنامه‌ریزی درازمدت نداریم و مدیران فرهنگی نیز با تغییر دولت‌ها تغییر می‌کنند. نمایشگاه بین المللی کتاب تهران می‌تواند عنصر مهمی در تقویت دیپلماسی فرهنگی ایران باشد، اما تاکنون نتوانسته‌ایم آنطور که باید از ظرفیت این نمایشگاه در تقویت دیپلماسی فرهنگی بهره ببریم. البته آنچه تاکنون اتفاق افتاده، قابل دفاع و ارزشمند است، ولی هنوز ظرفیت‌های بسیار زیادی در این زمینه وجود دارد. 

این نویسنده و فعال فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر تقویت کتابفروشی‌ها به‌عنوان یکی از حلقه‌های مهم زنجیره نشر و فرهنگ در کشور، افزود: در سال‌ها و دهه‌های گذشته، برگزاری رویداد‌هایی همچون نمایشگاه کتاب و برخی سیاستگذاری‌ها، تا اندازه‌ای موجب تضعیف کتابفروشی‌ها شد که اکنون باید از آن‌ها حمایت شود. البته در سال‌های اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، گام‌های خوبی را در این زمینه برداشته است. اگر به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کنیم که مصرف و تقاضا افزایش یابد، چرخه اقتصادی نشر به شکل منطقی و درست حرکت می‌کند. اعتقادم این است که اگر کتابفروشی‌ها تقویت شوند و حلقه‌های توزیع، تبلیغ و معرفی کتاب نیز به‌درستی عمل کنند، نتیجه آن به نفع همه اهالی نشر و فرهنگ جامعه است. 

رئیس اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره توجه جدی به برنامه‌های جنبی و امکانات رفاهی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز گفت: برخی جزئیات ممکن است در ظاهر ساده و یا حتی از نگاه برخی کم‌اهمیت باشند، ولی توجه به همین موارد جزئی می‌تواند در ترغیب مردم برای حضور در این رویداد فرهنگی موثر باشد. بسیاری از مخاطبان نمایشگاه خانواده‌ها هستند و تعداد زیادی از بازدیدکنندگان نیز از شهرستان‌ها در این رویداد فرهنگی حضور پیدا می‌کنند، لذا تدارک دیدن برنامه‌های متنوع و مفرح فرهنگی و فراهم کردن امکانات رفاهی برای خانواده‌ای که می‌خواهد یک روز خود را در نمایشگاه کتاب سپری کند یا فردی که از شهر‌های دور و نزدیک در این رویداد حضور پیدا کرده، اهمیت زیادی دارد.