رمضان رفت الهی برکاتش نرود. هی در ذهنم گزینه پیدا و حذف می‌کنم، یکی را جای یکی دیگر می‌نشانم، یکی سر شلوغ است و وقت ندار، یکی درگیر مهمان‌هایش، آن یکی اصلا تلفن را هم جواب نمی‌دهد. این روز‌ها دنبال کسی می‌گردم که جواب سوالم را بدهد. جوابی به قاعده، شسته رُفته و کار راه انداز. سوال این است: «چگونه می‌شود حال معنوی ماه رمضان را حفظ کنیم و در طول سال از این حال معنوی بهره ببریم؟» 

سوال وقتی قوت بیشتری پیدا کرد که حاج آقا پناهیان در یکی از سخنرانی‌هایش می‌گوید: «یکی از غفلت‌های مهم روزگار ما دربارۀ امور معنوی این است که قدرِ بعد از ماه مبارک رمضانِ خودمان را نمی‌دانیم. در حالی که هرچه در ماه مبارک رمضان عبادت کنیم، تازه آغازی برای زندگی معنوی پس از ماه رمضان است. بهره‌ها و برکت‌های ماه رمضان، بعد از این ماه مبارک، خودشان را نشان می‌دهند. ما در ماه رمضان به همدیگر التماس دعا می‌گوییم، همت می‌کنیم و در جلسات معنوی شرکت می‌کنیم و به عبادت می‌پردازیم، این‌کار مثل این است که از فروشگاه خرید کرده‌ایم، حالا بعد از ماه رمضان، این خرید را به منزل آورده‌ایم و باید درِ آن را باز کنیم و از آن استفاده کنیم، ولی معمولاً استفاده نمی‌کنیم. کار ما بعد از ماه رمضان، شبیه کسی است که به فروشگاه رفته و چیز‌هایی خریده، اما وقتی به منزل می‌آید، اصلاً درِ کیسۀ خرید را باز نمی‌کند تا از محتویات آن استفاده کند! غفلت رایج این است که بعد از ماه مبارک رمضان، بسته‌هایی که در ماه رمضان خریده‌ایم اصلاً باز نمی‌شود. یا مثل این است که کسی کارت شارژ تلفن همراه بخرد و خوشحال باشد که شارژ دارد! اما تا وقتی آن را باز نکند و رمز را در تلفن همراهش وارد نکند، این کارت شارژ چه فایده‌ای برایش خواهد داشت.»

ضرورت مراقبت ویژه در سه محور اساسی برای داشتن رشد مستمر

در نهایت گفت‌وگویی با حجت الاسلام «محمد ابراهیم کفیل»، نویسنده و مدرس حوزه و دانشگاه شکل گرفت. حجت الاسلام کفیل مراقبه را در این ماجرا لازم و ضروری می‌دانست و ضرورت بر مراقبه را این گونه توضیح داد: «به صورت کلّی بعداز ماه مبارک رمضان بسیار مناسب و لازم است که انسان در سه محور مراقبت ویژه داشته باشد تا برکات ماه مهمانی خداوند متعال را از دست ندهد و رشد مستمری را تجربه کند: ۱_ مراقبت از قلب: مراقبت از قلب همیشه لازم است، خصوصا حالا که در ماه رمضان توانسته‌ایم با انجام عباداتی نورانیتی در قلبمان ایجاد کنیم. در روز قیامت تنها قلب سلیم خریدار دارد (آیات ۸۸ و ۸۹ سوره شعراء). دفتر حق است دل، به حق بنگارش. روا نیست پر از نقوش باطله باشد. مهمترین جهت در حفظ سلامت قلب، مراقبت از محبت و نفرت است که ببیند محبت و نفرتش نسبت به چه کسانیست. اینکه نسبت به اولیای دین و بالطبع به دوستان اولیای دین و شیعیان محبت داشته باشد؛ لذا انسان باید مراقبت باشد که مبادا نفرت مسلمان و دوستدار اهل بیتی را به دل داشته باشد. از طرفی نفرت باید نسبت به دشمنان اسلام و مسلمین باشد و مراقب باشیم که محبت نسبت به دشمنان اسلام و مسلمین در دلمان وجود نداشته باشد.

۲_ مراقبت از زبان: اینکه انسان هم حرف خوب و درست و منطقی بگوید و هم خوب حرف بزند. حرفش آلودگی نداشته باشد، حرف به غیر علم نباشد، دروغ و غیبت و تهمت و زخم زبان نباشد، چراکه خداوند وعده فرموده که اگر براساس تقوا زبانتان را حفظ کردید در این صورت همه کارهایتان را اصلاح خواهد کرد و علاوه برآن گناهانتان را خواهد آمرزید. یاایهاالذین آمنوا قولوا قولا سدیدا یصلح لکم اعمالکم و یغفر لکم ذنوبکم. (آیات ۷۰ و ۷۱ احزاب). حضرت علی هم تقوای بدون کنترل زبان را بی خاصیت و غیر مفید دانسته اند (نهج البلاغه خطبه ۱۷۶)؛ و بعد حضرت علی علیه‌السلام از پیامبر نقل کردند که پیامبر «ص» فرمودند: ایمان کسی استقامت پیدا نمی‌کند و روبه راه نمی‌شود مگر اینکه قلبش مستقیم باشد و قلبش مستقیم نمی‌شود مگر اینکه زبانش مستقیم باشد. ۳- مراقبت از نماز و اهتمام ویژه نسبت به نماز خصوصا نماز‌های واجب یومیه. در سوره مؤمنون خداوند اولین ویژگی را که برای مومنانی که به عالی‌ترین رتبه یعنی فلاح رسیده اند ذکر می‌کند خشوع در نماز است و آخرین صفتی را هم که برای آن‌ها ذکر می‌کند محافظت بر نماز است؛ لذا اهتمام به نماز در اول و آخر لازم است. همچنین در سوره‌ی مبارکه معارج وقتی خداوند ویژگی کسانی را که از بدترین آفت‌ها ورذایل نجات پیدا کردند ذکر می‌کند اول محوریت را به نماز می‌دهد. جالب این‌که اولین صفت و آخرین صفت این‌ها تاکید بر نماز است، بقیه صفات هم ذیل نمازگزار بودن تعریف شده؛ بنابراین باید در ارتقای کیفی و کمّی نماز اهتمام داشته باشیم.»

راهکاری برای استمرار تلاوت قرآن

اسم ماه رمضان که می‌آید ناخودآگاه اولین چیزی که در عموم ذهن‌ها تداعی می‌شود انس با قرآن است. کفیل در این رابطه پیشنهادمی دهند: «برای استمرار تلاوت قرآن در ماه‌های دیگر، علاوه بر در خواست از خداوند متعال، زمان مشخصی را هم در طول شبانه روز برای تلاوت قرار دهید.»

قلب خود را در زیر خروار‌ها اطلاعات جذاب، اما کم بهره دفن نکنیم

حجت‌الاسلام «سید مهدی قانع»، مبلّغ و مدرّس حوزه و دانشگاه هم، در گفت وگویمان با همین موضوع چند مصداق مشخص در مورد مراقبت از قلب بیان کرد: «سیره پیامبر این بود که روز‌های دوشنبه و پنج شنبه روزه می‏‌گرفت. به آن حضرت گفته شد این کار براى چیست؟ فرمود:، زیرا اعمال در روز دوشنبه و پنجشنبه به آسمان بالا می ‏رود و دوست دارم که عمل من در حالى که روزه‏ دار باشم بالا رود. از آنجا که قلب مرکز ادراک انسان محسوب می‌شود و ادراک انسان تقسیم می‌شود به ادراک حصولی و حضوری، بسیاری از دریافت‌ها و ورودی‌های ذهنی ما بر ادراک حصولی ما تاثیر می‌گذارد؛ لذا باید بر سر راه ورودی‌های ذهن وتفکرمان ویروس گیر‌هایی نصب کنیم. به عبارت دیگر خود را در فضای مجازی و حقیقی رها نکنیم قلب خود را در زیر خروار‌ها اطلاعات جذاب، اما کم بهره دفن نکنیم و لذا پیش از ورود به این گونه فضا‌ها و یا مجالس برای خود برنامه و خطوط قرمز تعیین کنیم و وقت و بهره گیری خود را مدیریت کنیم.»

روزه گرفتن در مواقعی خاص، پیشنهادی برای حفظ آمادگی روحی حاصل از ماه رمضان

استاد قانع ادامه داد: «برای مدیریت بیشتر ادراکات قلبی و زایش‌های فکری می‌بایستی آمادگی روحی که در ماه رمضان پیدا کرده ایم را حفظ کنیم، یعنی روزه که به گونه‌ای ورزش و تمرین عقلی است را در مواقع خاص مثلا در پنجشنبه‌های اول و آخر هر ماه انجام دهیم. مواردی که به قساوت قلب کشیده می‌شود را مواظب باشیم.»

۲۶ سال تمرین سکوت‌

می‌گویند زبان، ترجمان دل، نماینده عقل و کلید شخصیت است. از آیت الله «سید محمد حسینی همدانی» نقل است که داخل دهان مرحوم قاضی کبود بود. از ایشان علت را پرسیدم؟ ایشان مدت‌ها پاسخم را نداد بعد‌ها که خیلی اصرار کردم و عرض کردم که به جهت تعلیم می‌پرسم و قصد دیگری ندارم، باز به من چیزی نفرمود تا اینکه روزی در جلسه خلوتی فرمودند: آقا سید محمد! برای طی مسیر طولانی سیر وسلوک، سختی‌های فراوانی را باید تحمل کرد و از مطالب زیادی نیز باید گذشت؛ آقا سید محمد! من در آغاز این راه در دوران جوانی برای اینکه جلوی افسار گسیختگی زبانم را بگیرم و توانائی بازداری آن را داشته باشم. ۲۶ سال ریگ در دهان گذارده بودم که از صحبت و سخن فرسایی خودداری کنم، این‌ها اثرات آن دوران است!»

استاد قانع نکاتی را در مورد مراقبت از زبان این گونه توضیح دادند: «درباره کنترل زبان باید گفت بیشتر گناهان به زبان و به تعبیر دیگر خروجی‌های ذهنی انسان توسط زبان بازگشت می‌کند بنابر‌این می‌بایست تمرین کنیم و کنترل آن را در اختیار بگیریم. یکی از راهکار‌های موثر تمرین سکوت است و اینکه بدانیم همه اعضای بدن ما در روز قیامت مورد سوال قرار می‌گیرند لذا تمرین کنیم تا کم کم زبان را در اختیار بگیریم. نکته دیگر برای کنترل بیشتر بر زبان این است که می‌توان آن را در راه خداوند به کار گرفت. در مواقع خلوت می‌توان ذکر خداوند را بر زبان جاری ساخت و یا از اذکاری استفاده کرد که کمتر جلب توجه دیگران کند. مورد دیگر اینکه در مواقع لازم می‌توان از زبان در کار‌های خیر وخدا پسندانه استفاده کرد مانند امر به معروف و نهی از منکر و توصیه به حق و توصیه به صبر و ...»

درنهایت بی رمقی هم می‌توان دراز کشید و فیلم دید!

جان کلام اینکه باید از این حال خوش معنوی، بعداز ماه رمضان استفاده کرد. چه خوب گفته اند حاج آقا پناهیان: «باید از این حالِ خوش معنوی بعد از ماه رمضان، درست استفاده کنیم. در مقام تشبیه، حالِ خوش بعد از ماه رمضان، شبیه حال خوش بعد از ورزش است. بعد از ورزش، گردش خون در بدن بهتر می‌شود و انسان سرِ حال‌تر می‌شود، و نشاطی پیدا می‌کند. بدن آماده و بدن ورزشکاری آمادگی دارد و غذا هم بهتر و بیشتری در بدنش جذب می‌شود. خیلی بد است که انسان از نشاطی که بعد از ورزش پیدا می‌کند، درست استفاده نکند. مثلاً انسان بعد از ورزش می‌تواند تمرکز فکری بهتری داشته باشد و یک مطلب علمی را برای خودش حل کند، یا می‌تواند یک مهمانی خانوادگی بانشاط برگزار کند و به دیگران محبت کند، یا کار مهمی که قبلاً حال انجامش را نداشته، حالا انجام دهد. بالاخره باید از این انرژی که گرفته است، استفاده کند، نه اینکه جلوی تلویزیون، دراز بکشد و فیلم و کارتن تماشا کند. در حالی که این کار را در نهایت بی‌رمقی هم می‌تواند انجام دهد.»

منبع: فارس