سال ۱۸۶۰ میلادی بود که جیمز کلرک ماکسول، فیزیک‌دان و ریاضی‌دان اسکاتلندی برای اولین‌بار از نظریه امواج الکترومغناطیسی پرده برداشت. ۲۷ سال بعد هاینریش هرتز، مهندس و فیزیک‌دان آلمانی با تایید نظریه ماکسول از نوسانات الکترونیکی برای انتقال امواج از محلی به محل دیگر بدون سیم استفاده کرد.

او برای اولین‌بار موفق شد امواج رادیویی را در آزمایشگاه تولید کند. پس اختراع آنتن و ارسال اولین پیغام تلگرافی به مسافت ۲۵۰ متر، اولین کسی که متوجه شد می‌توان از بی‌سیم به عنوان یک وسیله ارتباطی استفاده کرد، گولییلمو مارکونی ایتالیایی بود که بعد‌ها نام مخترع رادیو را به نام خود گره زد.

او در سال ۱۸۹۵ اولین خبر رادیویی خود را به وسیله بی‌سیم در فاصله ۳ کیلومتری ارسال کرد. یکسال بعد هم اولین ایستگاه تلگرافی بدون سیم به کمک امواج الکترونیکی در لندن نمایش داده شد. 

از اواخر قرن نوزدهم به دنبال نخستین آزمایش‌های موفقیت‌آمیز مارکونی، ارتباطات رادیویی اهمیت روزافزونی پیدا کردند. از سال ۱۹۵۱ که وسایل ترانزیستوری به جای لامپ‌های معمولی مورد استفاده قرار گرفت، به سبب تقلیل مصرف برق و تقویت امواج، دستگاه‌های رادیویی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفتند.

وسایل ترانزیستوری علاوه‌بر کوچک‌تر کردن دستگاه‌های رادیویی امکان استفاده از امواج فوق‌العاده کوتاه را فراهم کردند. 

ورود رادیو در ایران

در همان سال‌هایی که سلطنت پهلوی اول روز‌های آخر خود را پشت سر می‌گذاشت، در چهارم اردیبهشت سال ۱۳۱۹ رادیو به نام رادیو تهران در ایران پا گرفت و در کنار رادیو‌های فارسی زبان شروع به سخن گفتن کرد.

اگرچه هیات وزیران روز دوم مهر ۱۳۱۳ با صدور تصویب‌نامه‌ای ورود دستگاه‌های گیرنده (رادیو) را برای اخذ اصوات نغمات رادیو، مجاز اعلام کرد و در سال ۱۳۱۶ مقدمات ایجاد مرکز رادیو توسط وزارت پست و تلگراف و تلفن فراهم شد، ولی رضاخان مخالف سرسخت تاسیس آن بود.

مخالفت رضاخان تا زمانی ادامه داشت که وی در سال ۱۳۱۶ به ترکیه سفر کرد. در این سفر بود که چشم و گوشش باز شد و متوجه شد از تاثیر چه دستگاه قدرتمندی غافل است. 

او که اصرار داشت رادیو را تا شهریور ۱۳۱۷ تاسیس کند، مشکلات فنی اجازه تاسیس را به او نداد. بعد از نصب فرستنده‌های مورد نیاز لازم بود از حیث محتوایی هم آمادگی‌هایی صورت گیرد. به دستور رضاخان در سال ۱۳۱۷ سازمان پرورش افکار با هدف پرورش و راهنمایی افکار عمومی تاسیس شد. سرانجام روز چهارشنبه ۴ اردیبهشت سال ۱۳۱۹ این جعبه جادویی افتتاح شد.

اگرچه سال ۱۳۱۹ را سال افتتاح رادیو در ایران می‌نامند، ولی پیش از آن رادیو‌های فارسی‌زبان بیگانه به اندرونی خانواده‌های اشرافی راه یافته بودند. مشهورترین این رادیو‌ها رادیو آنکارا، رادیو دهلی، رادیو برلین و رادیو بی‌بی‌سی بود.

تاسیس مراکز استانی رادیو به شهریور سال ۱۳۱۹ برمی‌گردد. در سال ۱۳۲۵ اولین فرستنده محلی در تبریز با قدرت ۷.۵ کیلووات تاسیس شد. دومین رادیوی استانی سال ۱۳۲۶ در کردستان، سال ۱۳۲۸ رادیو مشهد و رادیو گرگان افتتاح شدند. رادیو اصفهان صاحب فرستنده ۰.۴ کیلوواتی و رادیو شیراز در سال ۱۳۲۹ افتتاح شد.

به طور کلی، تا سال ۱۳۵۵، ۵۵ شهر و استان کشور دارای فرستنده رادیویی بودند.

براساس مقاله «اجمالی بر تاریخچه رادیو در ایران ۱۳۱۹ - ۱۳۸۷» اغلب این فرستنده‌ها با برنامه‌ریزی هدفمند تاسیس نشدند؛ بلکه به دنبال فشار‌های سیاسی - تبلیغاتی وارد شده از طرف رادیو‌های فرقه‌های داخلی ضد دولت یا کشور‌های همسایه علیه ایران همچون اتحاد جماهیر شوروی، عراق و ... تاسیس شدند. 

با این حال، اگر از رادیو ایران و رادیو تهران به عنوان قدیمی‌های شبکه رادیویی یاد کنیم، به ترتیب رادیو قرآن به عنوان اولین رادیوی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۲ با حضور رهبر انقلاب افتتاح شد.

بعد از آن رادیو پیام در سال ۱۳۷۳ با هدف راهبردی در حوزه موسیقی و محتوا تاسیس شد. رادیو جوان در سال ۱۳۷۵ با محوریت ایجاد امید، شور و نشاط اجتماعی و رادیو فرهنگ در همین سال آغاز به کار کردند. 

رادیو معارف در سال ۱۳۷۷ در جوار شهر قم و رادیو ورزش در سال ۱۳۷۸ افتتاح شدند. فعالیت رادیو سلامت از سال ۱۳۸۱ بود و رادیو گفتگو در سال ۱۳۸۵ با شعار رادیوی اندیشه‌ها تاسیس شد.

رادیو آوا به عنوان کانال دوم رادیو پیام در سال ۱۳۸۶ فعالیت خود را آغاز کرد و رادیوی اینترنتی ایران صدا هم در همین سال فعالیت خود را شروع کرد.

 رادیو اقتصاد و نمایش در سال ۱۳۹۰ افتتاح شدند. رادیو تلاوت به عنوان کانال دوم رادیو قرآن در سال ۱۳۹۱ و رادیو زیارت در سال ۱۳۹۷ در مشهد تاسیس شد. رادیو ترتیل به عنوان کانال سوم رادیو قرآن هم در سال ۱۳۹۹ به عنوان شبکه‌ای مستقل شروع به فعالیت کرد.

در سال ۱۴۰۱ کانال تخصصی ورزش بانوان افتتاح شد و در همین سال رادیو مستند به صورت آزمایشی شروع به کار کرد و در انتظار تخصیص بودجه به سر می‌برد. علاوه‌بر فعالیت شبکه‌های رادیویی در بستر اینترنتی و غیر اینترنتی معاون صدای رسانه ملی از طرح رادیو تصویری نشاط خبر داد که به گفته وی این طرح در مرحله بررسی کارشناسی قرار دارد. 

در سال گذشته هم دو شبکه رادیویی از جمله جوان و صبا از طرح راه‌اندازی شبکه‌های مخصوص خود با عنوان رادیو نوجوان و رادیو تصویری با محوریت نشاط و سرگرمی در سال جدید (۱۴۰۲) خبر داده بودند.