نشست هم‌اندیشی اساتید قرآنی کشور پیرامون چگونگی گسترش انس و تدبر قرآنی با حضور دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی روز شنبه ۱۹ فروردین ماه به همت سازمان دارالقرآن کریم و شورای توسعه فرهنگ قرآنی در محل دبیرخانه این شورا برگزار شد. 

ضرورت ارائه راهکار برای پیاده‌سازی علوم انسانی قرآنی در جامعه

حجت الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این نشست اظهار کرد: در زمینه بینشی، کنشی و ترویجی قرآن اقدامات زیادی صورت گرفته است و لازم است در این باره خدا را شکر کنیم، ممکن است عده‌ای در نگاه آرمانی انتقاداتی داشته باشند، اما اگر به گذشته نگاه کنیم در می‌یابیم که اقدامات زیادی صورت گرفته است. 

وی با تاکید بر دو دغدغه در زمینه گسترش فرهنگ قرآنی در جامعه گفت: یکی از این دغدغه‌ها عمومی است و در این زمینه باید گسترش قرآن در مساجد، محلات و منازل را دنبال کنیم. باید به این موضوع بیندیشیم که برای توسعه قرآن به صورت عمومی لازم است چه اقداماتی را انجام دهیم، در این مسیر فعالان قرآنی راهکار‌های عملیاتی ارائه دهند. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی دغدغه دوم را تخصصی و در زمینه علوم انسانی قرآنی عنوان کرد و گفت: متاسفانه در علوم انسانی قرآنی کار اساسی صورت نگرفته است، قطعا یکی از مصادیق تدبر، علوم انسانی قرآنی است، تدبر عملیات فهم و مانند تعقل است که حاصلش فهم عمیق‌تر خواهد بود.

استاد خسروپناه با تعریف علوم انسانی قرآنی در سه ساحت گفت: علوم انسانی قرآنی در ساحت نظریه‌ها از اهمیت ویژه برخوردار است، در این زمینه باید مشخص شود که نظریه سلامت اجتماعی، تربیتی، حکمرانی مبتنی بر قرآن چیست؟

وی ساحت دوم علوم انسانی قرآنی را راهبردی دانست و افزود: متاسفانه ساحت راهبرد‌های اجتماعی و تربیتی قرآنی در جامعه نداریم، باید در اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی ساحت راهبردی مبتنی بر قرآن و اهل بیت را مدنظر قرار دهیم.

وی افزود: مهمترین الگو، سند و منشور، فرمایشات گهربار و تخصصی مقام معظم رهبری است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ساحت سوم علوم انسانی قرآنی را راهبری اعلام کرد و گفت: باید مشخص کنیم که ساحت راهبری قرآنی در حوزه تربیت، علم، فناوری چیست و شیوه‌های قرآن در این زمینه چه مواردی است؟

استاد خسروپناه تاکید کرد: گروه‌های قرآنی باید اقدامات فکری و تدبری داشته باشند ولو اینکه حاصلش هیچ باشد چراکه خود هم‌اندیشی کار بزرگی است.

وی خواستار شد که فعالان حوزه قرآنی در بخش تخصصی و عمومی تامل داشته باشند و ایده‌ها و راهکار‌های خود را ارائه دهند. 

لزوم ایجاد ستاد تدبر در دارالقرآن

حجت الاسلام محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی نیز در این جلسه تاکید کرد: اگر قرآن به درستی تبیین شود صد درصد مردم با آن ارتباط می‌گیرند. مقام معظم رهبری می‌فرمایند که در جهاد تبیین باید با جاهل، غافل و معاند به زبان خودش حرف بزنیم. 

وی افزود: باید اهتمامان را به تدبر در قرآن افزون کنیم و مباحثه‌ها را جدی بگیریم.

رئیس سازمان تبلیغات اسلامی خواستار تشکیل ستاد تدبر قرآنی در دارالقرآن الکریم شد و گفت:، چون از پوشش صد درصدی حرف می‌زنیم باید ستادی ویژه آن را دنبال کند در این زمینه دارالقرآن می‌تواند به این موضوع ورود داشته باشد و ستادی را تشکیل دهد. 

ضرورت توجه به مصادیق قرآنی

حجت الاسلام محمدرضا عابدینی، استاد حوزه و دانشگاه نیز در این نشست هم اندیشی بیان کرد: باید باور داشته باشیم که قرآن حقیقتی فطری است، هر چند که متن اصلی آن قابل فهم نباشد، اما چون حقیقت فطری است جاذبه دارد. 

وی ادامه داد: ترجمه، تفسیر و تدبر در قرآن لازم است؛ اما باید بدانیم که قرآن حقیقتی فطری است.

این استاد حوزه و دانشگاه تاکید کرد: قرآن مفاهیم را با مصادیق توضیح داده است، اگر می‌خواهیم قرآن را بفهمیم باید آن را در ذیل مصادیق ببینیم. 

برقراری ارتباط از راه مفاهیم دشوار است باید ارتباط را از طریق مصادیق را در دستور کار قرار داد و قرائت را در مصداق بشناسانیم. 

حجت الاسلام عابدینی اضافه کرد: باید شیرینی قرآن را درک کنیم و این‌گونه می‌توان مفاهیم قرآن را انتقال دهیم. تدبر به مصداق نیاز دارد، باید در نظر داشته که قرآن در حوادث و در ظرف ۲۳ سال نازل شد.

وی اضافه کرد: باید شعارسازی و ضرب المثل‌سازی در قرآن دنبال شود. همچنین نیاز است که به سیره انبیا نیز توجه شود چراکه بیش از یک سوم قرآن سیره انبیاست. 

تدبر در قرآن پرهیز از سراسری نگاه کردن به قرآن است

حجت الاسلام علی تقی‌زاده رئیس دارالقرآن الکریم نیز در این نشست با تاکید بر تدبر در قرآن اظهار کرد: مقام معظم رهبری در سال ۹۶ فرمودند که برخی از آرزو‌های ما درباره قرآن خوب پیش رفته، اما در تدبیر قرآنی خوب پیش نرفتیم. 

وی افزود: معناشناسی در نگاه مقام معظم رهبری مهم است، ایشان می‌فرمایند که تدبر با تفسیر متفاوت است، تدبر در قرآن پرهیز از سرسری نگاه کردن به قرآن است. 

رئیس دارالقرآن بیان کرد: تدبر برای کل جامعه است، اما تفسیر مخاطب خاص دارد، مقام معظم رهبری تاکید دارند انس و تدبر باید در کل جامعه ایجاد شود.

تقی‌زاده گفت: شناسایی ایده‌ها و الزامات پیاده‌سازی ایده‌ها باید مدنظر قرار گیرد. 

معرفت عمیق باعث انس با قرآن می‌شود

حجت الاسلام گرجیان، فعال حوزه قرآنی نیز در این نشست بیان کرد: مقام معظم رهبری فرمودند تدبر برای فهم قرآن است، در این زمینه باید تلاش را از منزل تا کودکستان داشته باشیم، نیاز است ضرب‌المثل‌های قرآن محوری ارائه دهیم. 

وی ادامه داد: مردم نسبت به فهم لایه‌های اولیه قرآنی فاصله دارند، معرفت عمیق باعث انس با قرآن می‌شود. در این زمینه می‌توان لایه‌های مختلف را دنبال کرد. 

این فعال حوزه قرآنی تاکید کرد: باید قلوب انسان‌ها را متوجه نور قرآن کرد، در این مسیر باید باطن جامعه تطهیر شود تا بتوان زیبایی قرآنی را به تصویر کشید. 

گرجیان اضافه کرد: جلسات قرآنی بسیار موثر است، جوانی که در خانه قرآنی باشد خودش را وابسته به قرآن می‌داند. 

وی گفت: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌تواند ضرب المثل قرآنی را ترویج دهد، در حوزه‌های علمیه باید قرآن پژوه و قرآن فهم تربیت کنیم. فارغ التحصیلان دانشگاهی نیز باید بتوانند قرائت صحیح قرآن را فرابگیرند. 

ضرورت توجه به نگاه توصیفی قرآن

حجت الاسلام علیرضا پناهیان، استاد حوزه و دانشگاه نیز در این نشست بیان کرد: تا مردم پای قرآن گریه نکنند انس با قرآن شکل نمی‌گیرد، در این مسیر اگر علما خوب قرآن را درس دهند می‌تواند راهگشا باشد، حتی اگر معرفت اندکی هم باشد اگر باب شود اشک را در می‌آورد، بر این باور هستیم که مردم معرفت دارند، اما باب نیست. 

وی ادامه داد: قرائت مصری در کشور ما رواج پیدا کرده و جاذبه دارد، اما نباید منحصر به آن باشیم باید قرائت‌های دیگر هم باب شود که نیاز به حمایت دارد. 

پناهیان تصریح کرد: بخشی از موانع انس با قرآن مربوط به ادبیات ما طلبه‌هاست، ادبیات قرآنی توصیفی است، اما ما بلد نیستیم که توصیف کنیم، چون ما فلسفی حرف می‌زنیم باید توصیف به رسمیت شناخته شود. متاسفانه متون توصیفی نداریم و توصیف قرآنی را علمی نمی‌دانیم و با تبختر با قرآن برخورد می‌کنیم. این در حالی است که اکثر آیات قرآن توصیفی هستند، استدلال مردم را منزجر می‌کند، مردم شبهه ندارند دل مردم با توصیف همراه می‌شود، متاسفانه ادبیات دینی ما با ادبیات قرآن فاصله دارد، باید به ادبیات توصیفی روی بیاوریم. 

وی با تاکید بر رویکرد سیاسی قرآن گفت: رویکرد سیاسی قرآن مورد غفلت قرار گرفته است، باید کنترل و آموزش داده شود. باید منابع را در این زمینه تولید کنیم اینگونه تدبر در قرآن رشد می‌یابد. روش تربیتی قرآنی جبری است، رویکرد تربیتی قرآن حضور خدا و جبر را تبلیغ می‌کند، اما ما از آن غافل هستیم. 

باید قرآن و هنر را مدنظر داشته باشیم

حجت الاسلام رضایی اصفهانی فعال حوزه قرآن نیز در ادامه این نشست گفت: برای انس با قرآن باید اقبال عمومی و اقبال تخصصی را بررسی کنیم. نباید هر نوع تقلید از عرب‌ها را مدنظر قرار دهیم. 

وی با بیان اینکه باید قرآن و هنر را مدنظر داشته باشیم، ادامه داد: سریال حضرت یوسف نشان داد که مردمی‌سازی در انس باید مورد توجه قرار می‌گیرد از طرفی مراقبت از تفسیر بسیار اهمیت دارد. 

برای مبادی قرآنی باید استانداردسازی شود

محمد خواجوی، فعال دیگر حوزه قرآن نیز در این جلسه اظهار کرد: آیات قرآن ناظر به عمل به قرآن است، در جامعه باید ارزش‌های قرآنی نهادینه شود در این زمینه بدنه حاکمیتی نیز بسیار مهم است، فعالیت‌های قرآنی مبادی است و مقصد قرآن عمل است. برای مبادی قرآنی باید استانداردسازی شود و شاخصه و حد و حدود داشته باشیم. 

وی با اشاره به زیرساخت‌های قرآنی ادامه داد: دستگاه‌های قرآنی حاکمیتی نباید سلیقه‌ای عمل کنند، باید همگی برنامه داشته باشند و در این مسیر تدبر هم مورد توجه قرار گیرد. 

وی تاکید کرد: باید روی آیات تدبری، تدبیر کنیم. تدبر به کف جامعه بر می‌گردد، فهمیدن قرآن بسیار مهم است. تدبر تفسیر نیست، باید ترجمه‌های زیبای فارسی به مردم ارائه دهیم تا بتوانند تدبر داشته باشند. 

خواجوی گفت: روخوانی و روانخوانی را اشتباه فهمیدیم، مدخل ورود به قرآن فارسی خوانی است. باید حرکت فارسی خوانی قرآن و تدبر در قرآن را ترویج کنیم. 

باید مشکل گشا بودن قرآن را ترویج کنیم

حجت الاسلام مقامی، فعال دیگر حوزه قرآن نیز بیان کرد: متاسفانه در رابطه با فعالیت‌های قرآنی گزینشی عمل کردیم، مقام معظم رهبری در سال ۹۰ فرمودند که باید ۱۰ میلیون حافظ قرآن داشته باشیم، ایشان دو سال بعد بیان کردند اکثر جامعه با قرآن مأنوس شده‌اند و فرمودند که باید تدبر در قرآن نهادینه شوند. 

وی با بیان اینکه باید مشکل گشا بودن قرآن را ترویج کنیم، ادامه داد: باید با منشور توسعه قرآن حساب‌شده‌تر برخورد کنیم. دستگاه‌های حاکمیتی در تدبر قرآن دچار تشتت هستند. 

مقامی اضافه کرد: رهبران اجتماعی را در جامعه فعال کنیم، حلقه‌های میانی باید مورد توجه قرار گیرند، موسسه تراز انقلاب باید تعریف شود، تمرکز بر نهاد‌های مردمی و جلسات قرآنی نیز از اهمیت ویژه برخوردار است. 

ساختار جدیدی برای تدبر در قرآن اندیشیده شود

حجت الاسلام صبوحی، فعال حوزه قرآنی نیز در این جلسه گفت: لازم است تصمیم قاطع گرفته شود، آحاد مردم باید قرآن را در دست بگیرند. باید مشخص کنیم که آموزش قرآن برای عموم و خواص چگونه باشد. 

وی ادامه داد: باید تکلیف‌مان را با تدبر مدنظر رهبری مشخص کنیم. با پشتوانه زحماتی که مجموعه‌های ارزشمند کشیدند وقت آن رسیده که ساختار جدیدی برای تدبر در قرآن اندیشیده شود. 

حجت الاسلام اسفندیار فعال حوزه قرآنی کودک و نوجوان در این جلسه هم اندیشی اظهار کرد: خلا در انس با قرآن در سنین پایه است، کار‌هایی در این زمینه شروع کردیم تا بتوانیم مسیری را طی کنیم که نوجوانان تا زمان بلوغ قرآن را بفهمند. 

باید به شیوه معرفت محور برگردیم

رسول محمدزاده، فعال حوزه تعلیم و تربیت قرآن نیز در این نشست بیان کرد: بعد از ۴۰ سال ۱۷ درصد در قرائت موفق بوده‌ایم، اگر مردم با معارف انس می‌گرفتند و فرآیند روخوانی شکل می‌گرفت و تبدیل به فرهنگ می‌شد آنوقت نتیجه بهتری داشتیم. باید به شیوه معرفت محور برگردیم تا ابزار‌های انس با قرآن خود به خود فراهم شود. 

وی ادامه داد: عوام‌زدگی، سطحی‌نگری اینگونه ایجاد می‌شود باید اصلاح از سرچشمه صورت گیرد.

روش تعلیمی پیامبر باید مدنظر قرار گیرد

حجت الاسلام عبدالکریم بهجت‌پور دبیر هیات حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره نیز در این نشست گفت: انس به‌معنای سکونت قلب است، ۴۰ سال گذشته تجربه خوبی را به ارمغان آورده است، لگدزدن به این تجربیان خوب نیست، اما امروز می‌توانیم بهتر بشنویم. 

وی با بیان اینکه روش تعلیمی پیامبر باید مدنظر قرار گیرد، ادامه داد: در بحث انس، باید شناخت را در نظر بگیریم. ما باید قرآن را بشناسانیم دو سطح عمومی و تخصصی داریم. باید همه مردم با قرآن انس بگیرند و در سطح عمومی باشد، باید بگذاریم فطرت پاک با قرآن ارتباط برقرار کند و صنعتی برخورد نکنیم. ما خیلی طبیعی قرآن را یاد گرفتیم و صنعت به کار نمی‌رفت، باید روی تمرین سرمایه‌گذاری کنیم. 

وی با بیان اینکه اهداف قرآن را باید بشناسیم، تاکید کرد: تدبر در قرآن، خوانش و فهم و تدبر است، ترجمه یک فهم دارد تفسیر یک فهم دارد. تدبر کیفیتی از مواجهه با فهم است. سرمایه‌گذاری برای فهم تدبر اسم گذاشتند. در صورتی که اشتباه است، آیا رهبری دیگر نیاز به تدبر در قرآن ندارند. 

به بازشناسی معنایی نیاز داریم

حجت الاسلام غلامرضا قاسمیان، عضو هیات علمی مجتمع حوزوی صدر نیز در این نشست بیان کرد: تدبر در قرآن به مشترک لفظی تبدیل شده است، نیاز به بازشناسی معنایی داریم، تدبر در قرآن یعنی تحلیل حوادث از قرآنی استخراج شود دقیقاً همان رویکردی که مقام معظم رهبری دارند. 

وی افزود: اگر نتوانیم حوادث واقعی را با قرآن معنا کنیم به تدبر مدنظر مقام معظم رهبری دست پیدا نکرده‌ایم. 

عضو هیات علمی مجتمع حوزوی صدر اضافه کرد: وقتی از قرآن صحبت می‌کنیم نباید از عترت غافل شویم این‌ها از هم جداشدنی نیستند. 

حجت الاسلام قاسمیان با تاکید بر آینده‌نگاری گفت: به آینده نگاری در حوزه تدبر قرآنی نیاز داریم چراکه با فناوری‌های نویی مواجه هستیم، بدون توجه به آینده نمی‌توانیم موفق شویم. اینگونه می‌توان از ظرفیت فناوری‌ها برای تدبر استفاده کنیم. 

باید انس با قرآن تسهیل شود

دکتر اصغر باقرزاده معاون پرورشی وزارت آموزش و پرورش در این جلسه با تاکید بر نقش معلمان در انس با قرآن بیان کرد: معلم در مدرسه بسیار مهم است، معلم می‌تواند محتوا را به بهترین نحو ارائه دهد و دانش آموزان را در زمینه انس با قرآن با خود همراه کند. 

وی افزود: برای انجام هر کاری برای دانش آموزان باید ابتدا از خودمان شروع کنیم اینگونه نتیجه موثرتری می‌گیریم. 

باقرزاده با اشاره به برگزاری مسابقات قرآن در سال تحصیلی جاری گفت: در مسابقات امسال محدودیت‌ها کاهش دادیم و عنوان کردیم که دانش آموزان با هر نوع قرائت می‌توانند در مسابقات شرکت کنند بر این اساس ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار دانش آموز در مسابقات ثبت‌نام کردند. 

وی عنوان کرد: باید انس با قرآن تسهیل شود، اینگونه مخاطبان بیشتری جذب می‌شوند. 

موافقت با تشکیل ستاد تدبر در قرآن در دارالقرآن الکریم

سید محمدجواد آل احمد دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پایان جلسه ضمن تشکر از حضور فعالان قرآنی در نشست هم‌اندیشی اساتید قرآنی پیرامون چگونگی گسترش انس و تدبر قرآنی، خواستار ارائه راهکار‌های تدبری شد.

وی همچنین از موافقت با تشکیل ستاد تدبر در قرآن در دارالقرآن الکریم خبر داد.

آل احمد با تقدیر و تشکر از فعالیت‌های قرانی خادمان قرآن، در ماه مبارک رمضان افزود: فرمایشات مقام معظم رهبری در اولین روز ماه مبارک رمضان در دیدار با خادمان قرآنی، محور فعالیت شورای توسعه و ترویج فرهنگ قرار خواد گرفت.

وی با تقدیر از برنامه‌سازان محفل و برنامه تفسیر حجت‌السلام و المسلمین پناهیان گفت: برنامه محفل باب جدیدی در فهم قرآن برای مردم ایجاد کرد.