در سال‌های اخیر و در حالی که شبکه‌های اجتماعی بزرگ همچون فیس‌بوک و توئیتر به لحاظ میزان کاربر در سطحی تقریبا راکد باقی مانده‌اند، تیک‌تاک این شبکه اجتماعی اشتراک‌گذاری ویدئو رشدی انفجاری را تجربه کرده است.

حالا اما ایالات متحده، کانادا و اتحادیه اروپا اعلام کرده اند به دلیل «نگرانی‌های امنیتی» استفاده از این اپلیکیشن محبوب را در سیستم‌های اداری خود ممنوع کرده‌اند.

این ممنوعیت‌ها در آمریکا منحصر به ادارات دولتی نبوده و بر تعدادی از مدارس و دانشگاه‌ها نیز تأثیر گذاشته است. در صورت تصویب یک طرح نیز که از حمایت هر دو حزب ایالات متحده برخوردار است و در کنگره مطرح شده، استفاده از این برنامه توسط تمامی شهروندان در آمریکا ممنوع خواهد شد.

تیک تاک در واقع اکنون به نمادی از تشدید تنش‌ها میان چین و غرب تبدیل شده است و کارشناسان اعلام کرده اند که سرنوشت این نبرد بر سر جریان اطلاعات و حاکمیت داده‌های شخصی می‌تواند گامی تعیین‌کننده در نحوه تنظیم مقررات مربوط به فناوری در دهه‌های آینده باشد.

یک شرکت امنیت سایبری به نام «اینترنت دو» اعلام کرد که تیک تاک در جمع‌آوری داده‌های دیگران «به شکلی بی‌رویه» عمل کرده و اطلاعات مربوط به موقعیت مکانی کاربر، محتوای پیام‌های مستقیم و موارد دیگر را برداشته و در سرور‌هایی در چین ذخیره می‌کند.

تیک تاک یک بار در ماه نوامبر اعلام کرده بود که کارکنان چینی می‌توانند به داده‌های کاربران این شرکت دسترسی داشته باشند، با این حال گفته بود آن‌ها را به دولت چین نمی‌دهد. امری که پذیرش آن با تردید مواجه شده است به ویژه از آن‌جا که قوانین امنیت ملی در چین، شرکت‌های خصوصی فعال در این کشور را ملزم می‌کند تا در صورت درخواست داده‌های خود را در اختیار دولت قرار دهند.

نشریه فوربس ادعا کرده بود که شرکت مادر تیک تاک بایت دنس، «تیمی مخصوص رصد شهروندان آمریکایی در چین مستقر کرده است». تیک تاک این مسئله را رد کرد، اما مدتی بعد گفت که چهار کارمندش را به دلیل «تلاش برای دسترسی به اطلاعات شخصی روزنامه‌نگاران جهت ردیابی مکان زندگی آن‌ها» اخراج کرده است.

آلیسیا کرنز، نماینده محافظه‌کار و رئیس کمیته روابط خارجی پارلمان بریتانیا، در این باره گفت: آن‌ها اول چیزی شبیه به این گفتند که چنین چیزی هرگز نمی‌تواند اتفاق بیفتد، و خب بدیهی است که این درست نیست و آن اتفاق افتاده است.

آلیسیا کرنز درباره ردیابی موقعیت مکانی خبرنگاران توسط این اپلیکیشن اضافه کرد: کاری که تیک تاک انجام می‌دهد این است که داده‌های شخصی شما را جمع می‌کند و این شما را آسیب‌پذیر می‌کند؛ اینکه با چه کسی دوست هستید، علایق شما چیست، با چه کسی حرف خصوصی می‌زنید، چه منافعی دارید که نمی‌خواهید به طور عمومی افشا شوند. داده‌های ما که این‌گونه در دسترس قرار می‌گیرند یک آسیب‌پذیری کلیدی را تشکیل می‌دهند و چین در حال ایجاد نوعی سلطه از طریق فناوری بر داده‌های شهروندان ما است.

جمع‌آوری داده‌ها توسط غول‌های فناوری چیز جدیدی نیست. کسب‌وکار‌های آمریکایی از جمله مایکروسافت و اوبر نیز در گذشته در ردیابی کاربران از طریق محصولات خود مقصر شناخته شده‌اند. علاوه بر غول‌های فناوری، آژانس‌های اطلاعاتی نیز سال‌هاست که آشکار و پنهان داده‌های کاربران را جمع‌آوری می‌کنند، با این حال تمامی این شرکت‌ها و نهاد‌ها آمریکایی بوده‌اند. یک شرکت چینی، اما در بحبوحه تنش‌های فزاینده سیاسی غرب با پکن، نمی‌تواند چندان اعتماد‌برانگیز باشد.

کریستوفر ری، مدیر این نهاد، در ماه نوامبر گفت: ما به لحاظ امنیت ملی نگران هستیم که دولت چین بتواند داده‌های جمع‌شده میلیون‌ها کاربر استفاده کند.

وی با بیان این که دولت چین تمایل خود را برای سرقت اطلاعات آمریکایی‌ها پیش از این نشان داده است، اضافه کرد: این داد‌ه‌ها در دست دولتی است که ارزش‌های ما را ندارد و مأموریتی دارد که بسیار با آنچه به نفع ایالات متحده است در تضاد است. این چیزی است که باید ما را نگران کند.

جان کارلین، مدیر سابق بخش امنیت ملی وزارت دادگستری آمریکا، نیز با بیان اینکه داده‌های جمع‌آوری شده می‌توانند بسیار ارزشمند باشند گفت: ما به خود داده‌ها فکر می‌کنیم. چیزی که اصطلاحا لقب ‘نفت جدید گرفته‌اند.

جدا از مسائل مربوط به حریم خصوصی، گروهی از سیاستمداران اعلام کردند که تیک تاک به طور غیرمستقیم ذائقه حزب کمونیست چین را به نوجوانان و جوانان القا می‌کند.

تد کروز، سناتور از ایالت تگزاس، گفته است تیک تاک اسب تروایی است که حزب کمونیست چین می‌تواند با آن بر آنچه آمریکایی‌ها می‌بینند، می‌شنوند و در نهایت فکر می‌کنند تاثیر بگذارد.

در سال ۲۰۱۹، گاردین فاش کرد که دستورالعمل‌های محتوای این برنامه شامل سانسور کردن هرگونه اشاره به واقعه میدان تیان‌آن‌من یا استقلال تبت است. این‌ها موضوعاتی هستند که صحبت از آن‌ها توسط پکن ممنوعه محسوب می‌شود. تیک تاک در آن زمان و در واکنش گفت که این اسناد منعکس‌کننده سیاست فعلی آن مجموعه نیستند و تنها به این خاطرند که شرکت استراتژی «تعدیل محتوای محلی متناسب با هر منطقه را پذیرفته است.

ترس از ربودن و دستکاری داده‌های شخصی باعث شده تا تیک تاک به شدت زیر ذره بین برده شود. اکنون داده‌های کاربران تیک تاک ایالات متحده ذیل پروژه‌ای ۱.۵ میلیارد دلاری از طریق شرکت اوراکل در تگزاس در خاک آمریکا ذخیره می‌شوند. اوراکل همچنین با تحلیل و مقایسه الگوریتم و محتوای تیک تاک بررسی می‌کند که آیا نقض حریم خصوصی شهروندان ایالات متحده انجام شده است یا نه.

مایکل بکرمن، رئیس بخش سیاست‌گذاری عمومی برای تیک تاک در آمریکا، در این باره گفت: انتقال داده‌های کاربران به سرور‌هایی در ایالات متحده آن‌ها را از دسترس چین دور می‌کند، مثل یک دیوار آتش. هرچند هیچ چیز ضدگلوله‌ای وجود ندارد، اما با توجه به نگرانی‌هایی که در این مورد مطرح می‌شود، بله، این ضد گلوله است.

ترتیب مشابهی در اروپا انجام می‌شود. یک مرکز داده به زودی در ایرلند راه‌اندازی خواهد شد که داده‌های کاربران در بریتانیا و اتحادیه اروپا را ذخیره خواهد کرد.

کشور‌های اروپایی نیز به صورت مجزا و تک تک مشغول بررسی قوانین خود هستند تا راهی برای محدودتر کردن دسترسی تیک تاک به داده‌های شهروندان خود بیابند.

نمایندگانی از دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه ایالات متحده اکنون می‌خواهند تیک تاک را به کلی در سراسر آمریکا مسدود کنند. این در حالی است که منتقدان اعلام کردند که اجرای چنین ممنوعیتی اگر غیرممکن نباشد دستکم دشوار خواهد بود و قانونگذاران بهتر است وقت خود را صرف تشدید قوانین در مورد جمع‌آوری داده‌های شخصی به طور کلی کنند.

اعضای کنگره، اما بر این باورند که تیک تاک ارزش بررسی ویژه دارد، زیرا داده‌های آن می‌تواند برای دولت چین بسیار ارزشمند باشد. از این گذشته، در ماه‌های اخیر شواهدی مبنی بر استفاده نادرست از تیک تاک وجود داشته و مخاطبان نوجوان و جوانی که در معرض آن اطلاعات هستند می‌توانند تحت‌تاثیر کارزار‌های دروغین قرار بگیرند.

در سپتامبر ۲۰۲۲ یک سرویس رصد وبسایت‌های خبری و اطلاعاتی به نام «نیوزگارد» که میزان اعتبار و اعتمادپذیری ان‌ها را رتبه‌بندی می‌کند دریافت که به هنگام جستجوی عباراتی نظیر «انتخابات ۲۰۲۲» و «واکسن کرونا»، ۲۰ درصد پست‌های به نمایش‌درآمده در تیک‌تاک حاوی اطلاعات درست یا گمراه‌کننده هستند.

یک مشکل دیگر بر سر راه ممنوعیت کلی این اپلیکیشن در کنگره این است که این برنامه «بسیار خطرناک»، بسیار محبوب هم هست. تقریباً یک سوم از جمعیت ایالات متحده از آن استفاده می‌کنند و افراد کم‌سن‌وسال‌تر که بسیاری از آن‌ها در سن رای دادن هستند جزو سرسخت‌ترین طرفداران تیک تاک به شمار می‌روند.

یک نگرانی دیگر این است که ازدیاد دستگاه‌های تلفن همراه حاوی اپلیکیشن تیک تاک بالقوه خطری امنیتی ایجاد کند. مقامات ارشد ایالات متحده می‌گویند تیک تاک، با یک میلیارد کاربر در سراسر جهان، و شرکت مادرش می‌توانند از داده‌ها برای احتمالا کنترل نرم‌افزار روی میلیون‌ها دستگاه استفاده کنند و این امر فرصتی در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد تا دستگاه‌های الکترونیک شخصی را به خطر بیندازد.

منتقدان اعلام کردند که این شبکه اجتماعی نه فقط اطلاعات ضروری برای کارکرد درست برنامه، بلکه اطلاعات شخصی کاربران خود از جمله آدرس ایمیل، شماره تلفن، علاقه‌مندی‌ها و حتی شبکه‌های وای‌فای محل را ردیابی می‌کند.

توماس ژرمن، گزارشگر ارشد فناوری گیزمودو، گفت: آن‌ها تمام افراد حاضر در لیست تلفن همراه من را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا آن‌ها در تیک تاک هستند یا خیر، و چه کسی می‌داند بعدا با این اطلاعات چه می‌کنند.با این وجود این‌ها اتهاماتی هستند که تا کنون ثابت نشده‌اند.

گراهام وبستر، محقق در مرکز سیاست سایبری دانشگاه استنفورد، گفت: هم تهدیدات حریم خصوصی داده‌ها و هم تهدیدات مربوط به دستکاری محتوا که توسط سیاستمداران ذکر شده است، در حال حاضر فاقد شواهد قانع‌کننده هستند.

در پی ممنوع شدن تیک تاک توسط کمیسیون اروپا، یک سخنگوی تیک تاک گفت این شرکت با مقامات اتحادیه تماس گرفته تا توضیح دهد چگونه از داده‌های ۱۲۵ میلیون کاربر این شبکه اجتماعی در سراسر اروپا محافظت می‌شود.

مقامات تیک تاک همین‌طور در ماه گذشته گذشته با کمیسر‌های اروپایی ملاقات کردند تا در مورد حفظ حریم خصوصی داده‌ها و پیروی از مقررات جدید خدمات دیجیتال اتحادیه اروپا بحث کنند. در آمریکا نیز در ماه سپتامبر، ونسا پاپاس، مدیر عامل تیک تاک، در جلسه استماع سنا شهادت داد که این شرکت داده‌های آمریکایی را در چین ذخیره نمی‌کند.

این در شرایطی است که با تنش‌های فزاینده میان چین و غرب، انتظار می‌رود اعمال مقررات سختگیرانه بر تیک تاک در ماه‌های آتی شدت بگیرد.

منبع: یورونیوز