پل سنگی فارسیان با طول ۳۰ متر و ارتفاع ۲۰ متر به همراه چندین غار کوچک و بزرگ پناهگاه پرندگان شکاری و خصوصاً کبوتر وحشی است.

غار فارسیان نیز، غاری است که از دوره میان سنگی باقی مانده و با دارا بودن لایه‌های باستانی تاکنون هیچ کاوشی در آن انجام نشده است.

این جاذبه با شماره ۳۳۴۲ در اسفند ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

طاق غار فارس در دنیا بی نظیر است و مانندش فقط سه نمونه در دنیا وجود دارد.

غار فارسیان یا پل سنگی خضری دشت بیاض در منطقه‌ای بین شهر‌های گناباد در خراسان رضوی و قاین در خراسان جنوبی قرار دارد که مردم محل، آن را «غار پارس» می‌نامند.

درمیان مردم منطقه از غار فارس به نام‌های غار فارسان، غار پارسان، غار سفید و غار فارس دشت بیاض یاد می‌شود که این نام برگرفته از شهر فارس است که از شهر‌های دوره ساسانی و صدر اسلام بوده است.

بیشتر بخوانید

• شاعر قدیمی و محلی سرای گنابادی دار فانی را وداع گفت

غار فارس علاوه بر اینکه از دیدگاه باستان شناسی حائز اهمیت است از نظر طاق زیبایی که دارد در خور توجه است و تنها اثر باقی مانده از غار بزرگ می‌باشد.

این غار حداقل بیست هزار سال پیش بر اثر یک زلزله مهیب فروریخته است.

در این پل سنگی که بر دامنه جنوبی یک کوه بزرگ با سه دهنه دیده می‌شود، سفال‌های مربوط به صدر اسلام و پیش از تاریخ وجود دارد که این بیانگر توجه انسان ازدوره میان سنگی به غار بعنوان سکونتگاه امن می‌باشد.

در این محل سه دهنه غار وجود دارد یکی از این غار‌ها که بزرگ‌ترین آن‌ها نیز بوده در گذشته‌های بسیار دور فرو ریخته و از آن تنها یک هلال پل مانند در پیشانی غار باقی مانده که از نظر جغرافیایی اثری منحصر به فرد و زیباست.

در سمت چپ این دهانه پل مانند فضای دیگری وجود دارد که دارای فضای وسیع و دهلیز‌های فرعی متعدد است.

تالار اولیه آن بسیار رفیع و حدود هشت متر ارتفاع دارد و سقف آن به شکل خرپشته‌ای است.

در شرایط آب و هوایی فعلی هیچ گونه اثری از آب جاری یا چشمه در نزدیکی این غار‌ها وجود ندارد، ولی در ابتدای تالار این غار وجود یک حوض به طول پنج و عرض چهار و عمق سه و نیم متر نشان تلاش انسان برای دسترسی به آب می‌باشد.

این حوض از سنگ، آجر و ساروج ساخته شده و به احتمال قوی مربوط به دوره سلجوقی است، چون در این دوره فداییان اسماعیلی هر غار و قلعه‌ای را که دور از دسترس و برای سکونت مناسب بود را در اختیار گرفته و از آن استفاده می‌کردند.

در عمق بیست متری غار دهانه کوچک تری وجود دارد که دهلیزی را به تالار ابتدایی غار مربوط می‌کند، پس از طی این دهلیز فضای وسیعی وجود دارد که در آن آثار و بقایای استقرار از دوره‌های پیش از تاریخ تا دوره سلجوقی پراکنده است.

غار فارس که در غرب خضری دشت بیاض بر دامنه جنوبی کوه‌های شمال روستای ثغوری واقع شده است؛ دارای چنان اهمیتی است که آن را از ارزش‌های نهفته قاینات نامیده اند.

کارشناسان میراث فرهنگی در خصوص این غار می‌گویند نام فارس برگرفته از شهر فارس است که از شهر‌های دوره ساسانی و صدر اسلام بوده و در کتب تاریخی به نام و موقعیت آن اشاره شده است؛ وجود آثاری در نزدیکی چشمه اکبری و آن سوی رشته کوهی که غار فارسان قرار دارد تاییدی بر این مدعاست.