ایران در سال‌های پس از انقلاب به قطبی در صنعت سدسازی جهان تبدیل شده است و در حال حاضر رتبه ۱۳ را از منظر تعداد سد‌های بزرگ در اختیار دارد. در شرایطی که قبل از انقلاب اسلامی در سطح کشور ۱۹ سد وجود داشت که همه آن را خارجی‌ها ساخته بودند، در حال حاضر این تعداد حدودا ۱۰ برابر شده است. همچنین مجموع مخازن سد‌های کشور حدود ۵۳ میلیارد مترمکعب است که نسبت به سال‌های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی، افزایش چهار برابری داشته است.

بیشتربخوانید

• دستیابی به دانش فنی جدید طراحی پالایشگاه ها در چهل سالگی انقلاب

 پس از ساخت شهرها، سد‌ها جزو اولین سازه‌های بزرگ ساخت بشر برای کنترل و تسلط بر طبیعت هستند. کشورمان به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در کمربند خشک و کمبود آب، از کشور‌های پیشرو در سال‌های پس از انقلاب در زمینه مهندسی آب بوده است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وقوع جنگ تحمیلی و متعاقباً خروج شرکت‌های پیمانکار خارجی، عدم وجود شرکت‌های توانمند داخلی در زمینه سدسازی موجب شد که این صنعت نیز همچون بسیاری پروژه‌های عمرانی بزرگ دچار توقف و رکود شود لکن پس از پایان جنگ تحمیلی به دلیل افزایش جمعیت و مشکلات تأمین آب شرب و کشاورزی و صدمات سیلاب رود‌های بزرگی همچون کارون و کرخه، ساخت سد‌های بزرگ دوباره در دستور کار دولت‌های وقت قرار گرفت و به نوعی وارد مرحله جدیدی شد و صنعت آب کشور ایجاد خودکفایی در این زمینه را هدف بزرگ و متعالی خود قرار داد.

بر اساس گزارش‌ها در دولت‌های اول و دوم یک سد، در دولت سوم، ۳ سد و در دولت پنجم نیز ۲ سد مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در هر کدام از دولت‌های ششم و هفتم، ۱۳ سد به بهره‌برداری رسید. این در شرایطی است که پس از دولت ششم، با حجم وسیع سدسازی مواجه شدیم، به‌طوری که تنها در دولت هشتم، ۳۵ سد به مدار بهره‌برداری وارد شد. در ادامه این روند، در دولت بعد یعنی دولت نهم، از اول مهرماه سال ۱۳۸۴ تا پایان شهریورماه سال ۱۳۸۸، بالغ بر ۱۸ سد به‌بهره‌برداری رسید، اما قله سدسازی در دولت دهم و با تعداد ۳۹ سد قرار داشت. پس از آن دولت یازدهم، ۲۵ سد و دولت دوازدهم نیز ۳ سد را به‌بهره‌برداری برساند. در دولت سیزدهم نیز تکمیل و بهره‌برداری از ۳۰ سد از برنامه‌های وزارت نیرو عنوان شده است، که باید دید در نهایت چه میزان از این عدد محقق می‌شود.

در ساخت و طراحی سد موفق عمل کرده ایم

امروز نه تنها جزء ۴ کشور برتر دنیا در خدمات مهندسی آب هستیم بلکه در این حوزه رقیب سرسخت شرکت‌های خارجی هم شده‌ایم و در ۱۶ کشور دنیا فعالیت‌های سدسازی از سوی مهندسان ایرانی انجام می‌شود. هرچند در سال‌های اخیر عده‌ای در تلاش بودند تا با مطرح کردن مساله اشباع در سدسازی و تاثیر آن بر بحران آب این اقدامات را کم رنگ جلوه دهند، اما به گفته کارشناسان این مساله به هیچ عنوان قابل قبول نیست. واقعیت آن است که سد‌ها در کشور ما باعث تامین برق، جلوگیری از سیل و رونق کشاورزی شده اند به نحوی که به واسطه سد، آب برای کشاورزی از یک فصل به فصل دیگر نگه داشته شد. همچنین وضعیت تامین منابع آب کلانشهری همانند تهران را برای زمانی تصور کنید که سدی وجود نداشت.

یکی از کارشناسان حوزه انرژی در این باره گفت: مقایسه وضعیت سدسازی در سال‌های قبل انقلاب و پس از آن، نشان از پیشرفت چشمگیر ایران در زمینه سدسازی است. به نظر من اینکه این باور را در میان مردم و دانشجویان آب ایجاد کنیم که سد دشمن بشریت است، به طور کل، نادرست و اشتباه است.

علی حیدری با بیان اینکه به لحاظ ساخت سد و طراحی سد مشکلی موفق عمل کرده ایم افزود: صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز در سال‌های پس از انقلاب صعود قابل توجهی داشته است. هرچند یک سری موانع مرتبط با تحریم داریم، اما در همین فضا نباید دست روی دست گذاشت، در این راستا نزدیک به ۱۵ سازمان درگیر صادرات خدمات فنی و مهندسی هستند.

محمد پورحمید، کارشناس حوزه منابع آب نیز گفت: باید بدانیم، سد یک جزء از یک پروژه آبی است و در کنار طرح‌هایی نظیر جمع‌آوری آب بالادست، خطوط انتقال و شبکه‌های آبیاری و زهکشی تامین می‌شود و با تکمیل تمامی اجزا زنجیره شیرینی ساخت یک سد به مردم منطقه رسیده و زمینه تحول در کشاورزی و معیشت مواجه می‌شود.

پورحمید گفت:در صورتی که پروژه‌های نیمه‌تمام طرح‌های سدسازی تکمیل شود و مردم از ساخت سد منفعت ببرند، می‌توان زمینه توسعه کشور را فراهم کرد.

افزایش ۴ برابری صادرات خدمات فنی و مهندسی

قبل از انقلاب هیچ توانی برای اجرای پروژه‌های فنی-مهندسی آب نداشتیم و همین تعداد سد‌های اندک نیز از جمله سدی که توسط الکساندر گیو انگلیسی ساخته شده با خرابی همراه بوده است، اما در حال حاضر توان فنی و مهندسی کشور در حوزه ابزار‌های مدیریت منابع آب از جمله شبکه آبیاری زهکشی، تونل‌ها و سد ۱۰۰ درصد است.
امروز ایران در پروژه‌های بین‌المللی، رقیب سرسخت همان شرکت‌های خارجی که روزی در کشور جولان می‌دانند شده و سطح فنی مهندسی شرکت‌های ایرانی حرفی برای گفتن ندارند.

علی موسوی، فعال صنعت مدیریت منابع آب در این باره گفت: ایران با خودکفایی در صنعت سدسازی و دست یابی به فن آوری‌های نوین و پیچیده در این امر به یک شاخص مهم و اساسی برای توسعه یافتگی دست پیدا کرده و تمامی مراحل مطالعه، طراحی، نظارت، ساخت، مدیریت و بهره‌برداری از سد‌های مخزنی به دست توانای مهندسین کشور صورت می‌گیرد.
موسوی همچنین گفت: صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور در ۱۰ سال گذشته از ۵۰۰ میلیون دلار به ۲.۳ میلیارد دلار رسیده است، اما به راحتی این عدد به ۴ میلیارد دلار هم قابل افزایش است که نیازمند تسهیل روابط است.

با توجه به اهمیت استراتژیک آب در اوضاع کنونی و بحران‌های پیش رو در زمینه‌های امنیتی، اقتصادی و اجتماعی، آنچه بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد مدیریت بهینه منابع آب است، مدیریتی که یکی از راهکار‌های اصلی آن سدسازی و مدیریت بهره‌برداری از آن است؛ چرا که پروژه‌های سدسازی برای حفظ حیات و تداوم امنیت ملی و نیز افزایش ظرفیت ذخیره سازی و گسترش منابع آب و استحصال انرژی برق‌آبی سازگار با محیط زیست بخصوص برای مناطقی که با کمبود آب و بحران آب مواجه هستند، لازم و حیاتی است.

منبع: جوان آنلاین