توسعه حمل ونقل ریلی یکی از مهم ترین برنامه های اقتصادی و عمرانی کشورها به شمار می رود که عملیاتی کردن آن زمینه ساز افزایش حجم ترانزیت کالا و تسریع در جابه‌جایی کالا و در نتیجه تقویت و توسعه صنعت حمل ونقل کشور خواهد شد.

در حال حاضر یکی از مهم‌ترین پروژه های حمل ونقل ریلی در حال ساخت که با اجرایی شدن آن شاهد تکمیل بخشی از کریدور شمال-جنوب کشور خواهیم بود راه آهن رشت-آستارا است و کشورهای مختلفی برای سرمایه گذاری در آن درخواست داده اند اما در نهایت روسیه پای کار آمده است.

با توجه به شرایط خاص این پروژه و اهمیت آن در کریدور شمال-جنوب، کشور روسیه از همان ابتدا به همکاری در تکمیل این خط ریلی تمایل نشان داد اما در ادامه مذاکرات، قرار بر آن شد تا نحوه مشارکت روسیه مورد بررسی قرار گیرد.

تمایل کشورهای همسایه برای سرمایه گذاری در راه آهن رشت- آستارا

اعتبار مورد نیاز ساخت راه‌آهن رشت- آستارا ۲۰ هزار میلیارد تومان است و در حال حاضر عملیات زیرسازی ۱۰ کیلومتر مسیر از سمت رشت در شرف پایان یافته و آماده ریل‌گذاری است. عملیات زیرسازی ۱۱.۵ کیلومتر مسیر از سمت آستارا نیز آغاز شده است. یک دوره چهار ساله برای اتمام این پروژه برنامه‌ریزی شده که برای رسیدن به آن باید منابع مالی این طرح در تمام طول ۱۶۲ کیلومتر این مسیر به صورت پایدار تامین شود.

در همین رابطه عباس خطیبی معاون شرکت ساخت و توسعه زیر بناهای حمل ونقل ریلی به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: همانطور که بارها از سوی وزیر راه و شهرسازی هم اعلام شده، ما مصمم هستیم راه آهن ۱۶۲ کیلومتری رشت-آستارا را بسازیم و این پروژه را به عنوان یکی از مهم ترین پروژه های ریلی کشور تلقی می کنیم از این رو بحث مشارکت طرف روسی یا کشورهای همسایه هم در این خصوص مطرح است.

وی با بیان اینکه فرآیند اجرایی در راه آهن رشت-آستارا از اواخر سال ۱۳۹۸ شروع شده و این کار متوقف نبوده است، افزود: تا کنون ۱۰ کیلومتر از بخش ابتدایی این راه آهن از سمت رشت زیرسازی شده و از سمت آستارا نیز حدود ۱۱ کیلومتر از مسیر را با قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا عقد قرارداد کردیم و در دست اجراست. اکنون این موضوع مطرح است که کار اجرایی مربوط به حد فاصل بین این دو نقطه که حدود ۱۴۰ کیلومتر می شود را آغاز کنیم تا تمام طول این مسیر به دست اجرا برسد.

معاون ساخت و توسعه راه آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل ونقل کشور ادامه داد: برای این موضوع ابتدا به عقد قرارداد نیاز بود که با ترک تشریفاتی که از سوی وزارت راه و شهرسازی برای سازمان برنامه و بودجه کشور در شهریورماه امسال ارسال شده، پیگیر هستیم که مجوز بگیریم و مطابق با ماده ۲۸ آیین نامه برگزاری مناقصات بتوانیم با قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا عملیات اجرایی این محدوده را هم که هنوز شروع نشده، به صورت طرح و ساخت آغاز کنیم.

خطیبی با بیان اینکه برای تامین منابع این پروژه روش های مختلفی را دنبال می کنیم، اظهار کرد: در سال های قبل تامین بودجه از سوی چینی ها مطرح بود، در دوره ای با کشور آذربایجان به صورت مستقل مذاکره کردیم که نتوانستیم به نتیجه قطعی برسیم و هر کدام هم دلایلی داشتند، اما لازم بود مذاکره صورت گیرد که در نهایت منجر به نتیجه نشد، تا اینکه اخیرا بحث ورود کشور روسیه برای تامین مالی و اینکه چطور می خواهد در این پروژه ایفای نقش کند مطرح شد.

وی ادامه داد: اخیرا هیئتی از راه آهن روسیه و همچنین دستیار ویژه پوتين با سفر به ایران  از راه آهن رشت-آستارا بازدیدی داشتند که تمام طول مسیر را دیدند و جلساتی برگزار کردند، نقشه های فنی مسیر در اختیار آنها قرار گرفت و مقرر شد آنها ظرف دو ماه در مورد نحوه ورودشان به این پروژه اعلام نظر کنند. در این حد فاصل زمانی، سوالاتی را مطرح کرده و از مبادی دیپلماتیک برای ما ارسال کردند، ما هم پاسخ های  فنی را تهیه کردیم و در حال ارسال است.

خطیبی گفت: این مذاکرات درحال انجام است و باید منتظر نقطه نظر طرف روسی باشیم تا مشخص شود نحوه ورودشان چطور خواهد بود و در حوزه ساخت یا تامین مالی ورود می کنند.

معاون ساخت و توسعه راه آهن شرکت ساخت تصریح کرد: آنچه مصمم هستیم این است که این راه آهن ساخته شود، هم طرف روس این علاقه‌مندی را دارد و ما هم از سالیان قبل در برنامه مان بوده و کار را پیش می بریم، همچنین به جز منابع خارجی، برای تامین از سوی منابع داخلی هم برنامه ریزی هایی صورت گرفته و آنها را هم به موازات هم پیش می بریم. 

او درباره هزینه اجرایی این پروژه گفت : هزینه پیش بینی شده برای اجرای این پروژه یک میلیارد يورو در نظر گرفته شده که نحوه تامین مالی آن در قالب سرمایه گذاری و BOT از طریق کشور سرمایه گذار و روسیه خواهد بود.

مسیر جذاب ریلی برای ترانزیت کالاها در کشور

در همین رابطه خیرالله خادمی مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل ونقل کشور اعلام کرده بود : با تکمیل این بخش از کریدور ریلی شمال - جنوب، تحولی در حوزه تبادل کالا و بار در قسمت شرق و غرب صورت می‌گیرد و می‌تواند مسیری جذاب، اقتصادی و با امنیت کامل برای جا به جایی بار نسبت به مسیر موجود باشد.

مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور با اشاره به مذاکرات متعدد با روسیه برای این همکاری اظهار کرد: به دنبال جلسات کارشناسی ، توافقاتی در سطوح بالا میان دو کشور صورت گرفت، پیشنهادات کتبی طرفین تبادل شد و با توجه به تمایل روسیه برای این همکاری امیدواریم تا پایان امسال به یک توافق اجرایی دست پیدا کنیم.

معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین از شروع مقدمات تأمین مالی پروژه با استفاده از منابع داخلی خبر داد و افزود: در حال حاضر توافقاتی با سازمان برنامه و بودجه کشور و سایر روش‌های تأمین مالی پروژه برای تملک اراضی مسیر صورت گرفته است که در صورت تخصیص این اعتبار امیدواریم بخشی از هزینه‌های تملک اراضی تا پایان سال تأمین شود.

خادمی اعتبار مورد نیاز برای احداث این مسیر ریلی را ۲۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: در صورت تکمیل مسیر طی ۳ سال این رقم معادل ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان به ارزش روز برآورد می‌شود که ۱۷ هزار میلیارد تومان هزینه اجرا و ۳ هزار میلیارد تومان برای ارزیابی اراضی مورد نیاز است.

معاون وزیر راه و شهرسازی طول محور ریلی رشت-آستارا را ۱۶۴ کیلومتر اعلام و ذکر کرد: هم‌اکنون عملیات اجرایی ۱۲ کیلومتر از سمت آستارا و ۱۰ کیلومتر از سمت رشت آغاز شده است و در صورت تأمین بخشی از اعتبار تا پیش از پایان سال بخش‌های دیگر پروژه نیز فعال می شود.

براساس این گزارش کریدور شمال-جنوب یک مسیر اقتصادی و استراتژیک مهم برای ترانزیت بار از طریق ایران میان هند، روسیه، کشورهای CIS و شمال اروپا است که تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا حلقه مفقوده این کریدور است.

این مسیر ریلی در ادامه راه آهن قزوین-رشت، مرکز استان گیلان را به منطقه ویژه اقتصادی کاسپین متصل می‌کند که از نظر مبادلات بازرگانی با کشورهای همجوار منطقه دارای اهمیت ویژه است.

پیش‌تر وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اهمیت تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا اعلام کرده بود که در صورت تأمین مالی با مشارکت روس‌ها، این خط ریلی سه‌ساله تکمیل خواهد شد.

همچنین بذرباش در بازدید اخیر مقام معظم رهبری از نمایشگاه توانمندی‌های داخلی وزارت راه وشهرسازی اعلام کرد که ۵۶۱ کیلومتر خط ریلی تا سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد که سه مرکز استانی را به راه آهن متصل خواهد کرد و رشت به بندر کاسپین متصل می شود که این عملکرد یک و نیم برابر متوسط ساخت راه آهن در کشور است.

در حال حاضر بیش از ۱۴ هزار کیلومتر راه آهن در کشور وجود دارد اما بسیاری از کریدورهای اصلی که اهمیت بالایی در جذب درآمد دارند تکمیل نشده اند که از جمله مهم‌ترین آن کریدور جنوب-شمال است.