محمد بن علی تنها فرزند امام رضا(ع) بود که دردهم رجب سال ۱۹۵ هجری قمری در شهر مدینه به دنیا آمد (شیخ طوسی در مصباح المتهجد)، درست در ایامی که خیلی از شیعیان ازوجود نسلی برای امام رضا(ع) نا امید بوده و بعضا به دیگر فرقه‌های آن زمان پناه برده و فاتحه امامت اهل بیت را خوانده بودند.

مادرش کنیزی مجلله وبا کمالات بنام سبیکه نوبیه بود و به سبب پوست تیره اش بسیار در معرض آزار و اذیت‌های مردم جاهل آن زمان بود.

امام محمدبن علی که به تقی، جواد، مختار، مرتضی، ابوجعفر ثانی وزکی مشهور بود یکی از جوان‌ترین امامان شیعه است که متاسفانه مقام بالای علمی ایشان ناشناخته مانده است.

وی درسن نه سالگی به امامت رسید و همین مساله باعث شد بسیار افراد مساله امامت وی را باور نکرده وبه دلایل مختلف به اذیت وآزار ایشان بپردازند.

امام محمدتقی که به جواد مشهور است (به سبب بخشش بالا) در دوران خلافت دو خلیفه عباسی بنام مامون ومعتصم زندگی می‌کرد و درست درسنین جوانی به دست عمال مامون (همسر امام جواد و دختر مامون) مسموم وبه شهادت رسید.

تقیه شیعیان ونظارت شدید عباسیان بر امام نهم

یکی از دوران سختی که بر ائمه ما شیعیان گذشت دوران کوتاه زندگی امام جوادعلیه السلام به سبب نظارت شدید خلفای عباسی و تقیه شیعیان بود، امام بیشتر دوران زندگی شان را درمدینه گذراندوارتباط شان با شیعیان از طریق نامه‌هایی بودکه رد وبدل می‌شد، به گواه تاریخ زمان امامت ایشان کمترین روایات به نقل از ایشان آمده است وبرای وی تعدادکم یاران وفاداری ازجمله عبدالعظیم حسنی را ذکر کرده اند.

شاید تنها سفر‌های ایشان چندبار از سوی خلفا به بغداد احضار شدن ویک سفر به خراسان برای دیدار پدر بزرگوارشان امام علی بن موسی الرضا (ع) بود.

به گزارش منابع تاریخی، ازدواج امام جواد(ع) با ام فضل دختر مامون به درخواست مامون انجام شد وهدف مأمون از این درخواست این بود که پدربزرگ کودکی از نسل پیامبر (ص) وامیرالمومنین علی (ع) باشد که محقق نشد واز این ازدواج هیچ فرزندی به دنیا نیامد بلکه فرزندان امام جواد ازجمله امام هادی (ع) از کنیزی بنام سمانه مغربیه یا ام فروه متولد شدند.

در دوره امامت امام جواد علیه السلام فرقه‌های اهل حدیث، زیدیه، واقفیه و غلات فعالیت داشتند و آن حضرت با آگاه کردن شیعیان، تلاش میکرد مانع از انحراف آنان و جذب شدنشان به این فرقه‌ها شود.

غلات کسانی بودند که روایات جعلی را از قول اهل بیت بین مردم منتشر می‌کردند که مورد لعنت امام واقع شدند و امام شیعیان را از نمازگذاردن پشت سر این فرقه‌ها نهی می‌کرد.

مناظره  دانشمند یهودی با کودک دانشمند 

اما مشهورترین مجالس امام جواد مناظرات او با علمای مختلف یهودی، مسیحی وبزرگان فرق مختلف اسلامی بود.

از جمله مناظرات و مباحثات امام جواد (ع) مباحثه‌ای است که بر حسب روایت "ابن شهر آشوب" از کتاب "الجلاء والشفاء" در سن هشت سالگی با جمعی از دانشمندان انجام داد و مسائل آن‌ها را به طور علمی پاسخ گفت.

مناظره علمی و مباحثه‌ای که با «یحیی بن اکثم» قاضی القضاة، در حضور مأمون - خلیفه عباسی - و جمعی از بنی‌عبّاس و دیگران فرمود؛ و در پاسخ به مسأله او، شقوق آن را چنان بیان کرد که قاضی القضاة، حیران و خجل شد، و حکم تمام آن شقوق را بیان فرموده؛ سپس از یحیی - طبق پیشنهاد مأمون - مسأله‌ای پرسید که از جواب آن عاجز شد و حلّ آن مسأله را از شخص امام (ع) در خواست کرد و حضرت پاسخ فرمود و بر همه بنی‌عبّاس واضع شد که طبق گفته مأمون، آن حضرت با وجود کمی سن، افضل و اعلم از همه علما است؛ و خداوند متعال او را به این فضیلت و کمال مزیّن کرده است.

مأمون به یحیی بن اکثم گفت: از ابوجعفر (امام محمد تقی) مسأله‌ای فقهی بپرس تا ببینی در فقه چگونه است. یحیی گفت:‌ای ابا جعفر! خدا کارت را رو به راه کند، چه می‌گویی درباره مُحرمی که شکاری را کشته است؟

امام جواد(ع) گفت: آن صید را در حِلّ کشته یا در حَرَم؟ عالم بوده یا جاهل؟ به عمد بوده یا به خطا؟ آن مُحْرم بنده بوده یا آزاد؟ صغیر بوده یا کبیر؟ نخستین صید او بوده یا صید دوباره او؟ آن صید پرنده بوده یا غیر آن؟ پرنده کوچک بوده یا بزرگ؟ مُحرم باز قصدِ صیدِ پرنده دارد و مُصِّر است یا تائب؟ این صید در شب بوده و از آشیانه بوده یا در روز و آشکارا؟ مُحرم برای حجّ بوده یا عُمره؟ راوی گوید: یحیی بن اکثم طوری واماند که واماندگی‌اش بر احدی از اهل مجلس پوشیده نماند و همه مردم از جواب امام جواد در شگفت ماندند.

در ادامه یحی از وی سوالی کرد که در سخنان آیت الله قزوینی در فیلم زیر جواب این مناظره را بشنوید.