سید احمد فاضل‌زاده، رئیس مؤسسه استنادی و پایش علم وفناوری جهان اسلام ISC گفت: رتبه‌بندی جهانی ISC (ISC World University Rankings) یکی از نظام‌های رتبه‌بندی است که برای اولین بار در سال ۲۰۱۸ توسط گروه رتبه‌بندی ISC و بر اساس تجربه ۱۰ ساله در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در سطح ملی و با هدف ارزیابی دانشگاه‌های کشور و نیز کشور‌های اسلامی در سطح جهان صورت گرفته است. در رتبه‌بندی جهانی ISC ۲۰۲۲ دو هزار و ۴۲۲ دانشگاه از ۱۱۱ کشور و ۶ قاره جهان حضور دارند که سهم جمهوری اسلامی ایران، ۶۳ دانشگاه است.

جدول زیر دانشگاه‌های حاضر در رتبه‌بندی را به تفکیک قاره در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ نشان می‌دهد.

فاضل‌زاده اظهار کرد: رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان توسط ISC بدون خوداظهاری دانشگاه‌ها انجام می‌شود و بر این اساس، پایگاه داده معتبری در ۵ سال رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان در این سازمان شکل گرفته است که منبع موثقی جهت سیاست‌گذاری‌های پژوهشی و ترسیم نقشه راه جهت هدایت دانشگاه‌های ایران و سایر کشور‌های اسلامی به سمت دانشگاه‌های تراز جهانی است.

روش‌شناسی رتبه‌بندی ISC

رئیس ISC در مورد روش‌شناسی این رتبه‌بندی، گفت: مؤسسه استنادی و پایش علم وفناوری جهان اسلام (ISC) به منظور رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان در معیار‌های خود، مهم‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها که عبارتند از پژوهش (با وزن ۶۰ درصد)، آموزش (با وزن ۱۰ درصد)، فعالیت‌های بین‌المللی (با وزن ۱۵ درصد) و فناوری و نوآوری (با وزن ۱۵ درصد) را در نظر می‌گیرد و بر این اساس دانشگاه‌ها را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد.

وی افزود: همچنین، تعداد مقالات سلب اعتبار شده (Retractions) دانشگاه‌ها، با نمره منفی محاسبه می‌شود که در شاخصی تحت عنوان اعتبار منفی (Negative Reputation) آورده می‌شود.

در رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان ISC، دانشگاه‌هایی مورد بررسی قرار می‌گیرند که حداقل ۸۵۰ مدرک در سال‌های ۲۰۱۸-۲۰۲۰ در پایگاه وب آو ساینس به ثبت رسانده باشند. اطلاعات این رتبه‌بندی از پایگاه‌های اطلاعاتی USPTO، WOS و InCite گردآوری شده است.

در جدول زیر شاخص‌های مورد استفاده در رتبه‌بندی جهانی ISC نشان داده شده است.

جایگاه دانشگاه‌های جهان در رتبه‌بندی ۲۰۲۲ ISC

فاضل زاده در ادامه گفت: در رتبه‌بندی جهانی ISC ۲۰۲۲، دو هزار و ۴۲۲ دانشگاه برتر از ۱۱۱ کشور و ۶ قاره دنیا وجود دارند. در این رتبه‌بندی، سه دانشگاه هاروارد، انستیتو فناوری ماساچوست (MIT) و دانشگاه استنفورد در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند که به همراه دانشگاه‌های کالیفرنیا سانفرانسیسکو، جان هاپکینز، پنسیلوانیا، کالیفرنیا لس آنجلس، میشیگان، واشنگتن سیاتل، کالیفرنیا برکلی و کالیفرنیا سندیگو جزء ۱۰ دانشگاه برتر جهان محسوب می‌شوند.

وی افزود: کشور چین با ۳۷۳ دانشگاه، آمریکا ۳۱۸ دانشگاه، هند ۱۲۰ دانشگاه، ژاپن ۱۱۹ دانشگاه، انگلستان ۱۰۰ دانشگاه، ترکیه ۹۰ دانشگاه، فرانسه ۷۶ دانشگاه، آلمان ۷۳ دانشگاه، برزیل ۷۰ دانشگاه، کره جنوبی ۶۷ دانشگاه، ایران ۶۳ دانشگاه و ایتالیا ۶۲ دانشگاه در این رتبه‌بندی حضور داشته‌اند.

رئیس ISC در ادامه گفت: بهترین رتبه بین‌المللی دانشگاه‌های برتر دنیا در کشور‌های آمریکا رتبه یک، انگلستان رتبه ۱۳، چین رتبه ۱۴، کانادا رتبه ۱۸، ژاپن رتبه ۲۴، فرانسه رتبه ۲۵، کره جنوبی رتبه ۲۹، دانمارک رتبه ۳۲، سنگاپور رتبه ۳۴، استرالیا رتبه ۳۹، سوئیس و بلژیک مشترکاً رتبه ۴۳، آلمان رتبه ۵۱، هلند رتبه ۵۲، سوئد رتبه ۶۸، اسپانیا رتبه ۷۴، برزیل رتبه ۸۷، تایوان رتبه ۸۸ و فنلاند رتبه ۹۷ را کسب کرده‌اند.

جایگاه جهانی دانشگاه‌های کشور‌های آسیایی

فاضل‌زاده اظهار کرد: در رتبه‌بندی سال ۲۰۲۲ ISC کشور چین با دانشگاه تسینگ هوا، کشور ژاپن با دانشگاه توکیو و کشور کره جنوبی با دانشگاه ملی سئول به ترتیب در رتبه‌های ۱۴.۲۴ و ۲۹ قرار دارند و بهترین رتبه‌های دانشگاه‌های آسیا را از آن خود کرده است. بهترین رتبه دانشگاه کشور سنگاپور رتبه ۳۴ و تایوان رتبه ۸۸ در رده‌های بعد قرار دارند.

جایگاه جهانی دانشگاه‌های کشور‌های اسلامی

وی گفت: در رتبه‌بندی سال ۲۰۲۲ ISC تعداد ۳۴۷ دانشگاه از ۲۸ کشور اسلامی در رتبه‌بندی حضور داشتند که ترکیه با ۹۰ دانشگاه و ایران با ۶۳ دانشگاه بیشترین تعداد حضور را داشته اند.

رئیس ISC در ادامه گفت: در بین سایر کشور‌های اسلامی، مالزی و پاکستان ۲۶ دانشگاه، عربستان سعودی ۲۵ دانشگاه، مصر ۲۳ دانشگاه، اندونزی ۲۰ دانشگاه، مراکش ۱۱ دانشگاه، تونس و نیجریه ۸ دانشگاه، الجزایر ۷ دانشگاه، عراق و اردن و امارات متحده عربی هر کدام ۵ دانشگاه، بنگلادش، لبنان و قطر هرکدام ۴ دانشگاه، قزاقستان ۳ دانشگاه و سایر کشور‌های آذربایجان، بنین، برونئی، کامرون، کویت، عمان، فلسطین، سنگال، سودان و اوگاندا هر کدام با یک دانشگاه در این رتبه‌بندی قرار گرفته‌اند.

در میان دانشگاه‌های برتر کشور‌های اسلامی، عربستان سعودی با بهترین رتبه ۱۶۰، مصر در بازه ۴۰۰-۳۵۱، ایران در بازه ۴۵۰-۴۰۱ و پاکستان در بازه ۵۰۰-۴۵۱ بهترین رتبه جهانی را کسب کرده‌اند.

فاضل‌زاده گفت: در مجموع، تنها ۸ دانشگاه از میان کشور‌های اسلامی دارای رتبه زیر ۵۰۰ بوده‌اند. این در حالی است که طبق برنامه ۱۰ ساله علم، نوآوری و فناوری کشور‌های اسلامی عضو (OIC مصوب ۲۰۱۷ در قزاقستان) لازم است تا سال ۲۰۲۶، ۵۰ دانشگاه از کشور‌های اسلامی در میان ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا قرار گیرند. به همین دلیل باید تلاش‌های جدی همراه با تهیه برنامه راهبری و نقشه راه مناسب توسط دانشگاه‌های این کشور‌ها صورت گیرد تا علاوه بر افزایش تعداد دانشگاه‌ها رتبه و جایگاه مناسب را در سطح بین‌المللی کسب کنند.

حضور دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی جهانی ISC ۲۰۲۲

رئیس ISC گفت: از جمهوری اسلامی ایران ۶۳ دانشگاه در رتبه‌بندی جهانی ۲۰۲۲ ISC حضور دارند که نسبت به سال‌های گذشته رشد چشمگیری داشته است. نمودار زیر حضور دانشگاه‌های ایران را در ۵ سال رتبه‌بندی جهانی ISC نشان می‌دهد.

وی افزود: بر اساس مأموریت‌های دانشگاه‌ها، تعداد ۳۲ دانشگاه جامع کشور در این رتبه‌بندی حضور دارند. دانشگاه‌های جامع حاضر در این رتبه‌بندی عبارت از: تهران، تربیت مدرس، شهید بهشتی، شیراز، تبریز، فردوسی مشهد، شهید باهنر کرمان، گیلان، اصفهان، یزد، بوعلی سینا، رازی، سمنان، شهید چمران اهواز، کاشان، کردستان، زنجان، ارومیه، یاسوج، شهید مدنی آذربایجان، بین‌المللی امام خمینی، خوارزمی، شهرکرد، مازندران، محقق اردبیلی، الزهرا، اراک، لرستان، شاهد، تربیت معلم شهید رجایی، بیرجند و سیستان و بلوچستان هستند. این در حالی است که در رتبه‌بندی ۲۰۲۱ تعداد ۲۵ دانشگاه جامع حضور داشته‌اند.

رئیس ISC گفت: از دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز ۲۰ دانشگاه حضور داشتند که شامل دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی ایران، علوم پزشکی شهید بهشتی، علوم پزشکی مشهد، علوم پزشکی شیراز، علوم پزشکی تبریز، علوم پزشکی اصفهان، علوم پزشکی کرمانشاه، علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، علوم پزشکی بقیة‌الله، علوم پزشکی گلستان، علوم پزشکی مازندران، علوم پزشکی بابل، علوم پزشکی کرمان، علوم پزشکی کردستان، علوم پزشکی لرستان، علوم پزشکی ارومیه، علوم پزشکی زاهدان، علوم پزشکی سمنان و علوم پزشکی شهرکرد قرار دارند. این در حالی است که در رتبه‌بندی ۲۰۲۱ تعداد ۱۷ دانشگاه پزشکی حضور داشته‌اند.

بنابر اعلام روابط عمومی و همکاری‌های علمی بین المللی مؤسسه استنادی و پایش علم وفناوری جهان اسلام ، از دانشگاه‌های صنعتی نیز ۱۱ دانشگاه شامل دانشگاه‌های صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، صنعتی اصفهان، علم و صنعت ایران، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، صنعتی نوشیروانی بابل، صنعتی شاهرود، صنعتی سهند، تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان، صنعتی مالک اشتر و صنعتی شیراز در این نظام رتبه‌بندی قرار دارند.

تعداد دانشگاه‌های صنعتی در رتبه‌بندی ۲۰۲۱، ۹ دانشگاه بوده است.