طی یکی دو روز اخیر، تصویری زیبا از ادغام دو کهکشان که مربوط به تصویر روز ناسا بود در فضای مجازی منتشر شد. تصویری شگفت‌انگیز که نشان می‌داد چگونه دو کهکشان با هم برخورد خواهند کرد. اتفاقی که بیشتر شبیه سوژه فیلم‌های علمی تخیلی است، اما در عین شگفت‌انگیز بودن و زیبایی، به آن مهیبی نیست که ما فکر می‌کنیم.

این اتفاق در آینده برای کهکشان ما یعنی راه‌شیری و همسایه غول‌پیکرش یعنی آندرومدا هم خواهد افتاد، اما آیا برخورد کهکشان‌ها باعث ویرانی ستاره‌ها و سیاره‌ها می‌شود؟ در صورت این ادغام چه بر سر منظومه ما خواهد آمد؟ چرا بررسی این موضوع برای منجمان مهم است؟ در این مطلب به ابعاد مختلف این موضوع پرداختیم.

تصادفی با ۲۰۰ هزار سال نوری وسعت
در تصویری که به‌عنوان تصویر روز ناسا در فضای مجازی منتشر شده دو کهکشان را که به Arp۲۷۴ مشهور هستند، می‌بینیم که وسعتی معادل ۲۰۰ هزار سال نوری دارند، دو کهکشان مارپیچی زیبا که در حال برخورد با هم هستند و اجرام و غبار پیرامون هم را جذب می‌کنند. البته در این تصویر یک کهکشان سوم هم هست که در این ادغام حداقل الان دخالتی ندارد. تصویر روز ناسا بخش ثابتی از سایت ناساست که در آن تصاویر زیبا با مخاطبان به اشتراک گذاشته می‌شود.

هرچند این تصویر در جدیدترین‌های بخش عکس روز موجود نیست، اما بازهم تصویری است از یک اتفاق نادر و شگفت‌انگیز که نشان می‌دهد چگونه گرد و غبار دو کهکشان با برهم‌کنش گرانشی جذب هم می‌شود. رویدادی که گاهی میلیون‌ها و شاید میلیارد‌ها سال طول می‌کشد و باعث تکامل کیهان و تامین سوخت ستاره‌های جدید از ترکیب گاز‌ها و غبار‌ها می‌شود. به‌این شکل با تبدیل هر ستاره که سوختش تمام شده به سیاه‌چاله، باز هم شاهد تولد یک ستاره از دل این ادغام‌ها خواهیم بود.

اصلاً کهکشان چی هست؟
حتماً اسم کهکشان به‌گوش‌تان خورده، چند سال قبل که تیم رئال با مدیریت پرز چند فوق‌ستاره مثل رائول، زیدان، بکام، رونالدو، کاسیاس، کارلوس، فیگو، اوون و... را همزمان داشت به ترکیب این تیم، کهکشانی‌ها می‌گفتند، چون چند ستاره داشت. هر منظومه فقط یک ستاره دارد، اما کهکشان ترکیبی از ستاره‌ها، گاز‌ها و ماده تاریکی است که جرم اصلی کهکشان محسوب می‌شود، اما ماهیتش معلوم نیست. کهکشان به‌عنوان این سامانه بزرگ کیهانی به‌مرور و براساس گرانشی که در آن سامانه شکل گرفته، مرز مشخصی را پیدا کرده است.

بد نیست بدانید بزرگ‌ترین کهکشان‌ها تا ۳ میلیون سال نوری پهنا دارند و تا ۱۰ به‌توان ۱۴ ستاره. برای همین است که تصادف یا ادغام کامل دو کهکشان ممکن است میلیارد‌ها سال طول بکشد. در حقیقت ما بیشتر تصاویر دو بعدی از کهکشان‌ها داریم برای همین درکی از واقعیت حرکت و شکل داخلی این سامانه‌ها نداریم. دقیقاً همین مشکل، چالشی است که پیش‌روی درک ادغام دو کهکشان ایجاد می‌شود.

وقتی دو کهکشان با یک پهنای فوق تصور با هم ادغام می‌شود حجم و تعداد اجرام‌شان شامل ستاره‌ها و سیاره‌ها در برابر ابعاد کهکشان‌ها چنان کم است که امکان برخورد دو ستاره را نزدیک به صفر می‌کند؛ بنابراین وقتی صحبت از ادغام کهکشان‌ها می‌شود تصاویر تختی را که از آن‌ها دیده‌ایم و پر از ستاره هستند، کنار بگذارید، چون عمق و ارتفاع آن کهکشان نادیده گرفته شده است.

چرا با موضوع جذابی طرفیم؟
در مرکز هر کهکشان یک سیاه‌چاله قرار دارد. ماده تاریک با همه مرموز بودنش هم جرم اصلی کیهان و تمام کهکشان‌هاست. حالا برخورد و ادغام کهکشان‌ها به ما کمک می‌کند درک بهتری از شکل‌گیری و تکامل کیهان، ماهیت و رفتار ماده تاریک در این شرایط و هم‌افزایی احتمالی سیاه‌چاله‌ها و ... داشته باشیم. هر کهکشان میزان مشخصی بازتاب الکترومغناطیسی دارد. نزدیک شدن کهکشان‌ها حتی اگر فاصله‌ای مثل چند هزار سال نوری داشته باشد نیرو‌های گرانشی را فعال می‌کند و باعث کشیده شدن اجرامی که در مرز کهکشان‌ها هستند به سمت هم می‌شود.

ممزوج شدن آن‌ها پلی شگفت‌انگیز بین دو کهکشان ایجاد می‌کند. تصویر روز ناسا برای همین است که در دل این زیبایی‌های شگفت‌انگیز، علم را به‌شکل جذابی به مخاطب نشان دهد و در ذهنش سوال ایجاد کند. گاهی این تصویر ممکن است آثار یک سیاه چاله غیرقابل رویت و رصد باشد، گاهی هم اعوجاج تصویر یک کهکشان بسیار دور که پشت یک کهکشان خوشه‌ای نزدیک‌تر قرار دارد. هر کدام از این تصاویر باعث کنجکاوی‌هایی در ذهن بیننده می‌شود و مخاطب را به نجوم و فهم سازوکار دنیا نزدیک می‌کند.

چقدر تا برخورد ما و آندرومدا باقی مانده؟
اخترشناسان معتقدند که طی ۴ میلیارد سال آینده، کهکشان ما و کهکشان آندرومدا با هم برخورد خواهند کرد. خلاصه طی ۴ میلیارد سال آینده آسمان خیلی شلوغ خواهد شد، چون کهکشان راه شیری و کهکشان آندرومدا در مسیر برخورد با یکدیگر قرار دارند. به گزارش پاپ‌ساینس، زمانی تصور می‌شد که شاید این دو کهکشان از یکدیگر متنفر باشند و هرگز با هم روبه‌رو نشوند، اما امروزه متخصصان ناسا می‌گویند که آن‌ها می‌توانند «با قاطعیت پیش‌بینی کنند» که آندرومدا که هم اکنون ۲.۵ میلیون سال نوری از کهکشان راه شیری فاصله دارد و با سرعت ۴۰۰ هزار کیلومتر بر ساعت به آن نزدیک می‌شود، به دلیل کشش گرانشی متقابل دو کهکشان نهایتا با کهکشان ما برخورد خواهد کرد.

البته همان‌طور که گفتیم با توجه به این‌که فضای خالی به میزان کافی بین این دو کهکشان وجود دارد، هرگونه برخورد مستقیم اجرام آسمانی آن‌ها بسیار بعید است، اما این احتمال وجود دارد که خورشید ما به سمت دیگر کهکشان پرتاب شود. البته نگران نباشید، اوضاع برای زمین و منظومه شمسی چندان بد نخواهد شد و جایگاه جدید آن‌ها در کهکشان تلفیقی در فاصله دورتری از ابرسیاه چاله مرکزی قرار خواهد گرفت. در این برخورد همچنین تعداد زیادی ستاره جدید متولد خواهد شد و چشم‌انداز آسمان زمین با وضعیت کنونی کاملا فرق خواهد کرد.

منبع: روزنامه خراسان