دکتر عبدالحسین کلانتری در مراسم افتتاح مرکز رصد فرهنگی اجتماعی آموزش عالی ایران گفت: صادقانه باید گفت که ما در حوزه رصد و پایش وضعیت مناسبی نداریم و یا خیلی دقیق‌تر و بی پروا‌تر اصلا وضعیت مناسبی را در شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی در حوزه رصد و پایش و در حوزه دانشگاه نداریم. در صورتی که هر تصمیم‌گیری و هر تصمیم‌سازی در حوزه فرهنگی و اجتماعی باید متکی به شواهد و داده‌های متقن و قابل اتکا باشند. باید جامعه مخاطب را شناخت و بر همین اساس سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کرد؛ وگرنه تمام نیرو‌ها و ظرفیت‌ها و سرمایه‌ها به هدر خواهد رفت.

وی گفت: اساساً برای شناخت وضع موجود چاره‌ای جز استفاده از مکانیزم‌های رصد و پایش به خصوص در حوزه فرهنگی و اجتماعی نداریم، اما متاسفانه این موضوع در جامعه ما بالاخص در حوزه فرهنگی و اجتماعی به تعویق افتاده است؛ آن هم در دوره جدیدی که شتاب و سرعت تحولات بسیار زیاد شده است و با تحول ذائقه و سلایق مخاطب روبرو هستیم که باید بر اساس آن برنامه ریزی کنیم.

کلانتری با اشاره به اینکه فناوری‌ها به عنوان پیشران تحولات فرهنگی و اجتماعی تاثیرات عظیمی را گذاشته اند، افزود: نمونه این موضوع در وقایع و حوادث اخیر خود را جلوه گر کرده و نشان می‌دهد که حتی سیستم برنامه ریزی و سیاستگذاری آموزش عالی هم بعضاً از این تحولات عقب مانده و نسبتی با آن‌ها ندارد. این مساله نشان می‌دهد که ما مکانیزم‌های لازم برای رصد و پایش را نداریم و اگر بخواهد در بر همین پاشنه بگردد با تبعات این چنینی کماکان مواجه خواهیم داشت.

وی گفت: متاسفانه همه خود را در مسائل فرهنگی و اجتماعی صاحب نظر می‌دانند و این مشکلی برای کل کشور و در حوزه آموزش عالی محسوب می‌شود. همه افراد به این حوزه ورود می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و سیاست گذاری می‌کنند، در حالی که پیچیده‌ترین حوزه دانشی در تقسیم بندی‌های کلاسیک و جدید، حوزه علوم اجتماعی است با تمام تنوعاتی که دارد، اما تصمیم‌گیری در این حوزه بسیار پرهزینه است و تبعات بسیار زیادی دارد که باید آن را مدیریت کرد.

معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با بیان اینکه قسمتی از مدیریت در این حوزه در سطح کلان و قسمتی در سطح رصد و پایش می‌تواند صورت بگیرد، گفت: وقتی ما عادت به صحبت کردن بر اساس ادله و شواهد و قرائن و داده‌ها کنیم، طبیعتا افراد دیگری که به صورت غیر تخصصی وارد این حوزه می‌شوند هم خود را مکلف خواهند کرد دیر یا زود در این حوزه ورود پیدا کنند.

وی با اظهار تاسف از اینکه رصد و پایش آنچنان که باید در حوزه فرهنگ اتفاق نیفتاده است، گفت: امیدوارم با تاکیداتی که رهبر معظم انقلاب دارند اتفاقات جدی در این حوزه بیفتد و فضای فراختری فراهم شود که محققان دقیق‌تر وارد حوزه تخصصی مربوطه شوند و عرصه برای کنشگری آن‌ها بازتر باشد.

کلانتری با تاکید بر لزوم تخصیص بودجه مناسب برای عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی گفت: امیدوارم با تخصیص بودجه مناسب این سامانه رصدی پایدار بماند چرا که متاسفانه تجربه نشان داده که علاوه بر تغییرات سیاسی، مشکلاتی که در حوزه بودجه اتفاق افتاده باعث شده که بسیاری از کار‌های نیکی که در ابتدا خوب شکل گرفته بعد از مدتی ابتر شوند و به ثمر نرسند. چنین پیمایش‌ها و سامانه‌های رصدی زمانی می‌توانند به هدف واقعی خود برسند که دامنه زمانی مبسوتی را داشته باشند و ادامه پیدا کنند.

وی تصریح کرد: برای استفاده از ظرفیت‌های دانشگاه‌ها باید ساز و کار‌هایی ایجاد کرد و از ظرفیت‌های تحقیقات دانشگاهی با چهارچوب استاندارد و قابل پذیرش که از قبل ابلاغ می‌شود، استفاده کرد. در عین حال خدماتی به دانشجویان و محققان این حوزه داده شود و از داده‌ها و ظرفیت‌های آن‌ها استفاده کرد. امیدوارم با چنین اقداماتی تصویر دقیقی از وضعیت فرهنگی و اجتماعی حوزه آموزش عالی داشته باشیم.

دکتر پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم در این مراسم که به صورت وبیناری شرکت کرد در سخنانی گفت: رهبر معظم انقلاب بار‌ها تاکید کردند که باید برای گسترش زبان فارسی در سطح بین المللی و جهان به عنوان یک زبان علمی کوشا باشیم و قطعاً یکی از ماموریت‌های اصلی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری اجرای فرامین ایشان است.

وی افزود: ما به دنبال این هستیم که ضمن اینکه توجه ویژه داشته باشیم به موضوع، چگونه می‌توانیم از ظرفیت‌های موجود در سطح جهان استفاده و فرامین رهبری را اجرا کنیم.

معاون پژوهشی وزارت علوم تصریح کرد: ایران در سال ۱۹۹۶ در تولید علم ایران با ۸۵۶ مقاله رتبه ۵۴ را داشت که در سال ۲۰۲۱ میلادی با قریب ۷۸ هزار مقاله به رتبه ۱۵ رسید که این بدلیل حمایت‌های بی دریغ رهبر معظم انقلاب و سرمایه گذاری انجام شده در این حوزه بود که باعث شد جایگاه بسیار خوبی هم پیدا کنیم.

صالحی یادآور شد: این رشد در حالی اتفاق افتاد که تمام کشور‌های در حال رشد و پیشرفته دنیا سرمایه گذار‌های بزرگی در بخش پژوهش و فناوری کردند و خود را همواره ارتقا دادند، ما در یک مسابقه بین المللی توانستیم چنین دستاورد‌هایی را داشته باشیم.

وی در ادامه به تعداد نشریات مورد تایید وزارت علوم اشاره کرد و گفت: تا پایان سال ۱۴۰۰، هزار و ۴۲۶ نشریه به چاپ رسید که بیشترین تعداد نشریه مورد تایید وزارت علوم در حوزه علوم انسانی است و طبق آماری سال گذشته ۷۸۸ نشریه مربوط به حوزه علوم انسانی، اجتماعی و اسلامی است.

معاون وزیر علوم ادامه داد: در رشته‌های فنی مهندسی ۲۲۷ نشریه، کشاورزی منابع طبیعی ۱۸۵ نشریه، علوم پایه ۱۶۰ نشریه در این مدت منتشر شد.

صالحی خاطرنشان کرد: در نشریات داخلی که بیشتر به زبان فارسی است حدود ۸۰۰ مجله در حوزه علوم انسانی داریم. در سال ۲۰۲۱ میزان مقالاتی که از ایران چاپ رسیده ۷۸ هزار مقاله است اگر توجه کنید حوزه‌های مربوط به علوم انسانی و علوم اجتماعی در صدر قرار ندارد بنابراین اگر بتوانیم مجوز مجلات فارسی را در نمایه‌های بین المللی در اسکوپوس بگیریم عملا نه تنها زبان فارسی را به نوعی در نشریات بین المللی وارد کرده‌ایم و گسترش دادیم بلکه کمک کردیم مقالات و ایده‌ها و نظریه‌های ما در سطح جهان بیشتر دیده شود و خوانده شود.

وی همچنین اظهار کرد: در یک سال گذشته اقدامات متنوعی را در این زمینه انجام داده ایم، کارگاه‌های متنوعی را برگزار کردیم، کتابچه‌های راهنما منتشر شد؛ راهنمایی‌های لازم به مدیران مسوول، دبیران مجلات و روسای دانشگاه‌ها ارائه شد و شیوه نامه‌های تشویقی برای مدیران مسئول و سردبیران گذاشتیم. در کنار ان جوایز نقدی در نظر گرفتیم.

معاون پژوهشی وزارت علوم تصریح کرد: به تمامی نشریاتی که در یک سال گذشته موفق شدند در نمایه اسکوپوس نمایه شوند ۱۰۰ میلیون به نشریه جایزه داده می‌شود و حتی جایزه نقدی به افراد پرداخت شد.

صالحی از برگزاری هفت کارگاه برای آموزش دبیران، سردبیران و مدیران مسئول نشریاتدر سال گذشته خبر داد و گفت: در این کارگاه‌ها که به صورت آنلاین برگزار شد ۹۰۰ نفر شرکت کردند.

وی ادامه داد: تاکنون ۱۵۰ نشریه را که به نمایه اسکوپوس نزدیک هستند، انتخاب کردیم و روی این ۱۵۰ نشریه سرمایه بیشتری انجام شد. اگر ما بتوانیم در "دی او جی" که در واقع پیش نیاز است، نمایه سازی را انجام دهیم قدم بزرگی را برداشته ایم که البته ما در یک سال گذشته توانستیم بیش از ۹۱ نشریه را در "دی او جی" نمایه کنیم که مجموع آن‌ها در کل کشور به ۶۹۶ مجله رسیده است.

معاون وزیر علوم یادآور شد: ایران در نشریات دسترسی باز با ۶۹۶ نشریه رتبه هفتم جهان را دارد و آنچه که برای ما مهم است این است که زبان فارسی از بین ۸۰ زبانی که دی او جی وجود دارد، رتبه یازدهم را به خود اختصاص داده است.

صالحی با بیان اینکه باید زحمات زیادی بکشیم تا این رتبه را به سمت رتبه‌های بالاتر ببریم، ادامه داد: یعنی زبان فارسی به عنوان یک زبان علمی اولویت دار در سطح جهان شناخته شود و این دستور رهبر معظم انقلاب را اجرا کنیم.

در ادامه این مراسم ضمن تقدیر از پژوهشگران برتر موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی از پنج جلد کتاب جدید این موسسه رونمایی شد.

منبع: مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی