فصل سرما اگرچه کمی دیرهنگام شروع شد و تا اواخر مهر ماه همچنان مصرف بالای برق را در کشور شاهد بودیم، اما در آبان و آذر ماه باعث شد مصرف گاز در بخش خانگی افزایش چشمگیری پیدا کند. مسئله‌ای که در تامین گاز مورد نیاز نیروگاه‌ها و صنایع که در نهایت به محدودیت تولید برق منجر خواهد شد نگرانی‌هایی را ایجاد کرد.

محمدرضا جولایی مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز پیشتر اعلام کرده بود که در ۶ ماه ابتدایی سال شاهد رشد ۶ درصدی مصرف در بخش خانگی و تجاری بودیم و انتظار می‌رود همین میزان از رشد مصرف در زمستان و ماه‌های سرد سال رقم بخورد. ایران سومین کشور دنیا از نظر ذخایر گازی بوده و ۱۷ درصد از ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد، اما باید این نکته را در نظر داشت که در تولید گاز محدودیت‌هایی وجود دارد و بین ۸۰۰ تا یک میلیارد متر مکعب در روز تولید می‌شود.

طبق آخرین آماری که از سوی سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز اعلام شده، بخش اعظم این تولید در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود که به نزدیکی ۶۰۰ میلیون متر مکعب در روز رسیده و حتی رشد مصرف تا ۶۹۰ میلیون متر مکعب هم پیش‌بینی می‌شود. مسئله افزایش مصرف گاز بخش خانگی زمینه ساز بازنگری در تعرفه‌های گاز شد که به گفته وزیر نفت اگرچه مشترکان خوش مصرف هیچگونه افزایش تعرفه‌ای را شاهد نخواهند بود، اما مشترکان پرمصرف نقره داغ خواهند شد. این افزایش تعرفه‌ها از ۱۶ آذر اعمال شده است.

 صرفه جویی در بخش خانگی، مطلوب صنعت گاز و برق

مشترکان بخشی خانگی و تجاری در اولویت اول تامین گاز هستند و هرچه میزان مصرف در این بخش افزایش پیدا کند، سهم نیروگاه‌ها و صنایع از این سوخت کمتر خواهد شد و به طور مشخص در نیروگاه برای عدم تجربه خاموشی و جلوگیری از تبعات قطعی برق باید از سوخت مایع، گازوئیل یا مازوت استفاده شود. بنابر تاکید مسئولان در صنعت برق همه تلاش‌ها بر این است که زمستان امسال بدون خاموشی پشت سر گذاشته شود. موضوعی که اگر هم محقق شود به قیمت تبعات زیست محیطی مصرف سوخت مایع و همینطور افزایش زمان و هزینه تعمیرات نیروگاه‌ها منجر خواهد شد. نکته مشترکی که هم از سوی مسئولان شرکت گاز و هم از سوی مسئولان در صنعت برق مطرح می‌شود، لزوم کاهش مصرف و صرفه جویی در بخش خانگی چه در حوزه گاز و چه در حوزه برق است.

آقای مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق با اشاره به اینکه صرفه جویی ۱۰ درصدی در مصرف گاز برای عبور از زمستان کافی است می‌گوید: همکاری‌های خوبی بین وزارت نیرو و وزارت نفت برای تامین سوخت زمستانی نیروگاه‌ها صورت گرفته است. در صورتی که این مقدار صرفه جویی انجام شود با مشکل کمتری زمستان را پشت سر می‌گذاریم و سوخت معادل مایع کمتری مصرف می‌شود.

این مقام مسئول تاکید کرد: با توجه به برودت هوا و افزایش مصرف گاز به خصوص در بخش خانگی و تجاری مجبور به استفاده بیشتری از سوخت جایگزین در نیروگاه‌های برق هستیم که شامل گازوئیل و مازوت است. در این شرایط راهکار این است که بتوانیم در بخش‌های مختلف صرفه جویی و کاهش مصرف داشته باشیم. اکنون در حدود ۷۰ درصد مصرف گاز در اختیار مشترکان بخش خانگی و تجاری قرار دارد و ۳۰ درصد باقی مانده به نیروگاه‌ها و صنایع کشور تعلق می‌گیرد. با صرفه جویی که مردم، صنایع عمده و مشترکان بخش‌های مختلف عمومی و اداری دارند، این دوره را هم پشت سر خواهیم گذاشت.

نگرانی ها درباره آلودگی هوا با متمایل شدن سبد نیروگاهی به سمت سوخت مایع

مصرف سوخت مایع بیشتر، احتمالا نگرانی‌ها در مورد تبعات زیست محیطی و آلودگی در کلانشهر‌ها به خصوص تهران را برجسته می‌کند که البته طبق آمار تنها ۱۵ درصد نیروگاه‌های کشور (۱۴ نیروگاه) امکان مصرف مازوت را دارند که با در نظر گرفتن این موضوع که تمامی این ۱۵ درصد هم  طی زمستان فعال نیستند و به تعمیرات می‌روند، در کلانشهری مثل تهران هم مدت هاست از سوخت مازوت استفاده نشده است.

ساناز جعفرزاده سرپرست دفتر برنامه‌ریزی و بهره‌برداری تولید شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی در مورد راه حل‌های جایگزین در زمان کاهش سهم گاز نیروگاه‌ها گفت: راه حل جایگزین سوخت دوم نیروگاه‌ها است که در ۸۵ درصد نیروگاه ها سوخت دوم، گازوئیل و ۱۵ درصد هم سوخت مازوت است. نیروگاه‌ها برای اینکه خاموشی ایجاد نشود ناگزیر هستند که به سراغ سوخت دوم بروند. اقدامات زیادی در حوزه مدیریت مصرف و کم کردن روشنایی فضا‌های عمومی در حال انجام است تا در نهایت به کاهش سوخت معادل منجر شود.

او ضمن تاکید بر اهمیت صرفه جویی ۱۰ درصدی گاز بخش خانگی گفت: اگر در بخش خانگی ۱۰ درصد صرفه جویی شود، ۸۰ درصد نیروگاه‌های کشور را می‌توان با سوخت گاز بهره برداری کرد. مدیریت چند درجه‌ای دما می‌تواند این میزان از صرفه جویی را محقق کند و میزان قابل توجهی از گاز را به سهم نیروگاه‌ها اضافه کنند.

به گفته جعفرزاده، از ۸۵۰ میلیون متر مکعب قابلیت تولید روزانه گاز، در حدود ۵۹۰ میلیون به بخش خانگی و تجاری مربوط می‌شود. پیش بینی می‌شود این رقم در ایام سردتر سال به ۶۹۰ میلیون متر مکعب هم برسد. اگر چنین افزایش مصرفی داشته باشیم در حدود ۱۹۰ تا ۲۰۰ میلیون متر مکعب برای صنایع و نیروگاه‌های کشور باقی خواهد ماند که اگر آن را تنها به نیروگاه‌های کشور اختصاص دهیم باز هم تکافوی کل نیروگاه‌های کشور نیست.

حال باید دید اعمال تعرفه‌های جدید گاز در زمستان مصرف مشترکان خانگی را به اندازه قابل توجهی تغییر خواهد داد یا خیر؟ در صورت تحقق این امر، می‌توان امیدوار بود صنعت برق با کمترین میزان استفاده از سوخت مایع و عدم تجربه خاموشی، زمستان را پشت سر بگذارد و روی افزایش مصرف در تابستان و مدیریت مصرف در فصول گرم سال متمرکز شود.